خالي صفحو
”ڪيئن آھين؟ خوش آھين نه؟“ ڪامران مُرڪندي پُٽ کان پڇيو.
”ھا.“ نونيءَ مختصر جواب ڏنو ۽ ڪجھه ڳولھڻ لڳو. ڪامران چاھيو ته نونيءَ وٽس ڪجھه دير ويھي.
”ٿورو ويھه تي سھي. ڪي حال احوال ڪريون.“ ھن ڏٺو ته سندس آواز ۾ پيار سان گڏ ڪجھه منٿ به شامل ھئي.
”آءُ گيم کولي آيو آھيان. پوءِ اچان ٿو.“ نونيءَ وراڻيو ۽ ڪمري ۾ پيل پلي اسٽيٽس ٽو جي سي ڊي کڻي تڪڙو ٻاھر نڪري ويو.
ھو ڪجھه دير تي خالي ذھن ويٺو رھيو. ھن کي پُٽ جي ان رويي تي ڪو ڏک نه ٿيو ھو. اھا ھڪڙي معمولي ڳالھه ھئي. ان ۾ ڪاوڙ جي لاءِ ڪجھه نه ھو. بس ھن جو ذھن ٿوري دير جي لاءِ خالي خالي ٿي ويو. ھن بند ڪري رکيل ڪتاب کنيو ۽ ڪجھه دير تائين ڪتاب کي ڏسندو رھيو، پر ھن ڪتاب کي کوليو ڪونه. ڪتاب پڙھڻ تي دل ڪانه ٿيس. ھن محسوس ڪيو ته سندس خالي ٿيل ذھن پوئتي ھليو ويو ھو يادگيرين جي گھاٽي جنگ ۾. اتي ڪٿي منجھيل پيچرن تي يادن جي ڪنڊن ۾ وچڙي پيو ھو. پر اتي کيس ھڪڙو ئي ماڻھو نظر آيو. سندس پيءُ واقعي ائين ھو يا ھن سمجھيو ھو ته سندس پيءُ رکي طبيعت وارو ھو. احساسن کان خالي. ٻنھي پيءُ پٽ ۾ ويڇو ھو. ڄڻ ٿر جون وڏيون وارياسيون ڀٽون ٻنھي جي وچ ۾ ھيون. ائين ڪڏھن ٿيو؟ ھن ياد ڪرڻ چاھيو. سندس ۽ پڻس جي وچ ۾ دوريءَ جي شروعات ڪڏھن ٿي؟ ھن منجھيل پيچري تي نشانن ڳولھڻ جي ڪوشش ڪئي.پر اھا ڪوشش اجائي ھئي، ھن کي لڳو. ھن ۽ پڻس جي وچ ۾ ويجھڙائي ھئي ڪٿي! پڻس ھڪ عجيب شخص ھو. رڳو ھن سان نه، پر سڄي گهر سان، ٻارن سان ھن جو ڪو لڳاءُ ڪونه ھو، ڪا ويجھڙائپ ڪانه ھئي. لڳندو ته ائين ھو. گهر ۾ ھو رھندو ھو ته ڌارئين ماڻھن وانگر. ٻار ڪيئن پڙھيا، ڪيئن ھٿ پير ھڻي ھنن جيئڻ جا وس ڪيا، ان ڳالھه سان پڻس ڪڏھن واسطو ڪونه رکيو.
ھن سوچي ڇڏيو ھو، پڪو پھه ڪيو ھو ته پڻس جي ابتڙ ھو پنھنجن ٻارن کي بي انتھا پيار ڏيندو. ھن کان جيترو پُڄي سگهندو ٻارن کي دنيا جو ھر سُک ڏيندو. ھن کي خبر ڪانه پئي ته ھڪڙي انتھا سندس پيءُ جو رويو ھو. ھن وٽ جيترو پيار ھو، جيترا احساس ھئا سي سڀ ھن پنھنجي پٽ جي حوالي ڪري ڇڏيا ھئا. جڏھن نوني جي ھر ڳالھه، ھر خواھش پاڻمرادو پوري ٿي پئي وئي، ته ھن کي وٽس اچي ويھڻ ۽ ڪجھه چوڻ جي، ڳالھه ڪرڻ جي ضرورت ئي ڪانه ٿي پئي.
ٿوري دير لاءِ خالي ٿي ويل ذھن ھاڻي الاجي ڪيترين ڳالھين سان ڀرجي ويو ھو. ذھن ۾ مختلف منظر تيزي سان بدلجندا پئي ويا. ھن جو پُٽ ننڍڙو ھو ته ساڻس تمام گھڻو ويجھو ھو. وڏي ٿيڻ کان پوءِ ھو آھستي آھستي کانئس پري پري رھڻ لڳو. پنھنجن شوقن ۾ گم ٿيندو ويو. گيم پلي اسٽيٽس ٽو، ڪمپيوٽر . . .
ڪامران چاھيندو ھو ته نونيءَ جي ڪمري ۾ وڃي ٿوري دير ھن سان ڳالھائي،ڪچھري ڪري. نونيءَ جي ڪنن تي ھيڊ فون چڙھيل ھوندو ھو. اکيون ڪمپيوٽر مانيٽر جي اسڪرين ۾ کتل ھونديون ھيون. سندس ڳالھين ۽ سوالن طرف نونيءَ کي ڪو ڌيان نه ڏيندو ڏسي ھو ڪمري مان اُٿي ھليو ايندو ھو.
ھن جي چپن تي مُرڪ اچي ويئي. ڪيڏي نه عجيب ڳالھه ھُئي! ھن کي خيال آيو، ”پيءُ کان پيار ڪونه مليو ۽ پُٽ کان پيار جي موٽ ڪانه ملي.“
تڏھن ھن کي لڳو ته پيار ٻيار سڀ بڪواس آھي. ھن پنھنجي سڄي زندگي ان ھڪڙي واھيات لفظ جي چڪر ۾ ڦاسي وڃائي ڇڏي. ھن کي خبر ھئي ته ھو جذباتيت جي بيماريءَ ۾ ورتل ھو. ڪري به ڇا ٿي سگهيو! ڪنھن جي ڏکن جي ڳالھه ٻڌندي، درد سان ڀريل شعر پڙھندي، ڪنھن فلم يا ٽي وي ڊرامي ۾ جذباتي منظر ڏسندي ۽ ڊائلاگ ٻڌندي ھن جي من جو ڀرجي اچڻ جذباتيت نه ھئي ته ٻيو ڇا ھو؟ ھن پاڻ کان پڇيو. سندس پيءُ بيمار ٿيو ھو ته ھن کيس وٺي وڃي اسپتال ۾ داخل ڪرايو. ھونئن پڻس ڪڏھن بيماري سيماريءَ ۾ علاج ڪونه ڪرائيندو ھو. پنھنجي ليکي دوائون وٺي کائيندو ھو، ٺيڪ ٿي ويندو ھو. پر ھن ڀيري ٺيڪ بدران وڌيڪ بيمار ٿي پيو. ھن سمجھيو ته پڻس ڪجھه ڏينھن ۾ ٺيڪ ٿي ويندو. ھن دل ئي دل ۾ اھا ڳالھه مڃي ته ھن پڻس جي بيماريءَ تي ايترو ڌيان ڪونه ڏنو ھو. پوءِ اوچتو پڻس اسپتال ۾ گذاري ويو. ھو ان وقت اسپتال جي ڪمري ۾ پڻس وٽ موجود ھو ۽ تڏھن اوڇنگارون ڏئي روئڻ لڳو ھو.
”بابا جي مرڻ تي آئون ايترو رنو ڇو ھوس؟“ ڪامران پاڻ کان پڇيو.
ٻي ڳالھه ته ڪانه ھئي. ھن کي پيءُ سان پيار به ڪونه ھو. شايد ھن پڇاڙي ۾ پيءُ جو ايترو خيال ڪونه رکيو ھو ۽ ان احساس جي ڏک وچان رُنو ھو. يا وري کيس پڻس جي ھڪ ڌاريئن ۽ لاتعلق زندگي گذارڻ سبب ھمدردي پيدا ٿي پئي ھئي. انھن مان ڪو ھڪڙو ڪارڻ ھو يا ٻئي ڪارڻ پاڻ ۾ گڏجي ويا ھئا! ڪامران ڪو فيصلو نه ڪري سگهيو.
ھن جو ڌيان ڪوئيٽزي جي ناول ڏانھن ويو، جيڪو اڃا بند حالت ۾ سندس ھٿ ۾ جھليل ھو. ھو ڪتاب کي ڏسڻ لڳو. ھن جيستائين ناول پڙھيو ھو، اھو ياد ڪرڻ چاھيو. ناول جو مکيه ڪردار ڏکڻ آفريقا جي وڏي شھر جي يونيورسٽي ۾ پروفيسر ھو. پنھنجي شاگردياڻي سان جنسي لاڳاپن رکڻ سبب کيس ڏوھ مڃڻ سان گڏ معافي لکي ڏيڻ لاءِ چيو ويو. ھن استعيفى ڏئي ڇڏي. زال ۽ سندس وچ ۾ ڪجھه سال اڳ طلاق ٿي چڪي ھئي. سندس ھڪ نوجوان ڌيءُ ھئي. اھا ڏکڻ آفريقا جي ڪنھن ڏورانھين ھنڌ تي اڪيلي رھندي ھئي. اتي ڌيڻس زمين وٺي پنھنجو فارم ٺاھيو ھو. پروفيسر ڪجھه ڏينھن ڌيءُ وٽ رھڻ لاءِ سوچي فارم تي اچي ٿو. ھن کي ڏسي ڌيءَ کي ڪا خوشي ڪانه ٿي ھئي. ھو ڌيءُ کي شاگردياڻيءَ واري اسڪينڊل سبب نوڪري ڇڏڻ جي ڳالھه ٻڌائي ٿو. ڌيءُ ان ڳالھه تي ڪو خاص ردعمل ظاھر نه ٿي ڪري. ھوءُ پيءُ کي چئي ٿي ته جيترا ڏينھن چاھي وٽس رھي سگهي ٿو. پروفيسر ڪوشش ڪري ٿو ته گهر ۾ ۽ زمين جي ڪم ڪار ۾ ڌيءُ جو ھٿ ونڊائي. ڏکڻ آفريقا جي نسل پرست حڪومت ختم ٿيڻ کان پوءِ صورتحال بدلجي چڪي آھي. پروفيسر ۽ ڌيءُ گورا آھن ۽ اھي مڪاني ماڻھن جي بدليل رويي کي محسوس ڪن ٿا. ھڪ ڏينھن ٽي چار شيدي نوجوان فارم واري گهر ۾ اچن ٿا. پروفيسر جا ھٿ پير بڌي کيس باٿ روم ۾ بند ڪري ڇڏين ٿا. پروفيسر ڪُتن جون ڀونڪون، فائرنگ جا آواز، گهر ۾ شين جو ٽٽڻ ۽ ڌيءُ جو رڙيون ٻڌي ٿو. پر ھو ڪجھه نه ٿو ڪري سگهي. واقعي کان پوءِ ھو ڌيءُ کان پڇي ٿو ته ڇا ٿيو؟ ھو ڪوبه جواب نه ٿي ڏي.پروفيسر شرمندو آھي ته ھو ڌيءُ جي لاءِ ڪجھه نه ڪري سگهيو ۽ ڌيءُ سخت ذھني پيڙا سبب ڪجھه ڏينھن بستري تي داخل رھي ٿي.
پيءُ ۽ ڌيءُ جي وچ ۾ دوريءَ جي ديوار وڌيڪ لمبي ٿي وڃي ٿي. ھوءَ پروفيسر وٽ ويھڻ ۽ ساڻس ڳالھائڻ کان لنوائيندي رھي ٿي. پروفيسر کيس سمجھائي ٿو ته حالتون بدلجي ويون آھن. بھتر ائين ٿيندو ته فارم وڪڻي واپس ھلون. پر ڌيءَ انڪار ڪري ٿي. ڊاڪٽرياڻي پروفيسر کي ٻڌائي ٿي ته سندس ڌيءُ کي پيٽ ٿي پيو آھي. ڌيءُ ٻار کي ڪيرائڻ نٿي چاھيو ۽ ھن پنھنجي فارم تي ئي رھڻ جو فيصلو ڪيو آھي. پروفيسر کي محسوس ٿئي ٿو ته ھتي ڌيءُ وٽ رھڻ، جيڪا ڳالھه سندس ڌيءُ به نه ٿي چاھي، ھاڻي غير ضروري آھي.
”آءُ ايندڙ سال رٽائرڊ ٿي ويندس.“ اوچتو ڪامران جو ڌيان ناول تان ھٽي پاڻ ڏانھن ويو.
”پوءِ ڇا ڪندس؟“ ھن پاڻ کان پڇيو.
ڪرڻ لاءِ ڪجھه ڪونه ھو. سڄو ڏينھن گهر ۾ گذارڻ جو سوچي ھن کي ھاڻ ئي بيزاري ٿيڻ لڳي. تڏھن ھن جو ڌيان وري پُٽ ڏانھن ويو.
”اھو به مون کي سڄو ڏينھن گهر ۾ ويٺل ڏسي بيزار ته ڪونه ٿيندو؟“
ھن پاڻ کان پڇيو ته جيڪڏھن ڪوئيٽزي واري ڪردار پروفيسر جي ڌيءُ وانگر، نونيءَ کي منھنجو، گهر ۾ رھڻ غير ضروري لڳو ته پوءِ؟
”ناول ۽ ڪھاڻيون پڙھي پڙھي منھنجو مٿو ڦري ويو آھي. اجايون ڳالھيون پيو سوچيان.“ ھن ڄڻ پاڻ کي ڇڙٻيو.
ڌيان ھٽائڻ لاءِ ڪامران ناول کي اتان پڙھڻ چاھيو، جتي ھن ڇڏيو ھو. ھن ڪتاب جو اھو صفحو ڳولي کوليو ۽ پڙھڻ لڳو. پڙھي ھن پنو اُٿلايو. پر ھن کي ڪجھه به سمجھه ۾ ڪونه آيو ته ھو ڇا پڙھي ويو ھو! شايد ھو پاڻ بابت ئي سوچيندو رھيو ھو. ھن ٻيھر اھو ساڳيو صفحو وري پڙھڻ چاھيو. واپس پنو اٿُلائي ھن پوري ڌيان سان پڙھڻ جي ڪوشش ڪئي. پر ان صفحي تي ڇپيل اکر ماڪوڙا بڻجي سُرڪڻ لڳا. پوءِ آھستي آھستي غائب ٿيندا ويا. ھن کي لڳو ته اھو سڄو صفحو خالي ھو.