ڪو جو قھر ڪلاچ ۾
”ابا، تنھنجي دل نٿي چئي ته ٺھيو، منھنجا ڪھڙا ست پٽ آھن؟ تون اڪيلو آھين، تنھنجي گذران لاءِ کوڙ ٻني آھي.“ وڏيري خدابخش چيو.
اصل ڳالھه اھا ھئي ته وڏيري خدابخش جو رب ڏني ۾ ايترو موھ جو ھن پٽ کي پنھنجين اکين کان پري ڪرڻ نٿي چاھيو، رب ڏني پڙھائي ڇڏي اچي پيءُ سان گڏ ٻني سنڀالڻ لڳو. رب ڏني جي ماءُ فاطمه ۽ سندس ھڪڙي ڀيڻ حاجران جنھن جي اڃا شادي ڪانه ٿي ھئي. سي به خوش ٿيون پر رب ڏني جي اوچتي بيماري سڀني کي پريشان ڪري وڌو ھو.
رب ڏنو ڪجھه کائيندو ھو ته اٻڙڪا ايندا ھئس، ڪڏھن ڪڏھن الٽي ڪري وجھندو ھو، اھا حالت ڏسي سڀني گهر وارن جا ھانوَ پيا ڳرندا ھئا.
”منھنجي ٻچي کي پڪ ڪنھن جي نظر لڳي آھي.“ فاطمه ھڪ ڏينھن وڏيري خدابخش کي چيو.
”پنھنجي ڪنھن سان ڪھڙي دشمني آھي! نظر ڪير ھڻندو؟“ وڏيري خدابخش ڦڪو ٿي مرڪي حاجران ڏانھن ڏٺو.
”بابا، اسان جي ڀاءَ جھڙو سھڻو ڇوڪرو پنھنجن مائٽن ۾ ھجي ته ٻڌايو؟“ حاجران پيءُ کي چيو.
”الله حياتي ڏيس، اسان جي رب ڏني جھڙو سھڻو جوان مائٽن ۾ ته ٺھيو، سڄي تر ۾ ڪونھي.“ وڏيري خدابخش فخر مان چيو.
”پوءِ باقي؟“ ماڻھو آھن ساڙ سڙيا، ڪنھن ناظروءَ جي نظر منھنجي ٻچي کي لڳي وئي آھي.“ فاطمه ڳڻتي مان وراڻيو.
”ھا، ڊاڪٽر جي دوائن مان ذرو فائدو ڪونه ٿيو آھي.“ ھاڻي وڏيري خدابخش کي به شڪ ٿيڻ لڳو.
”ماسي کتو نظر ڪڍندي آھي، مون ھن کي چيو آھي ته سڳو وٽي ڏي ۽ ملئين کان پاڻي به ٿا پڙھايون. الله ڪندو نظر لھي ويندي.“ فاطمه کي ڄڻ پڪي خاطري ھئي.
”الله سڻائي ڪندو.“ وڏيرو خدابخش به مطمئن ٿي ويو ھو، پر وٽيل سڳي ۽ پڙھيل پاڻي به فرق ڪونه ڪيو. رب ڏني جي طبيعت ساڳي خراب رھي، نيٺ ڊاڪٽر چيو ته حيدرآباد جي ڪنھن اسپيلشسٽ کي ڏيکاريو، ھن وڏيري خدابخش کي ھڪڙي مشھور ڊاڪٽر جو نالو ٻڌايو.
فاطمه پھرين ضد ڪيو ته ھوءَ به پٽ سان گڏجي ھلندي، پر وڏيري خدابخش ھن کي سمجھايو ته گهر ۾ جواڻ جماڻ ڌيءُ کي اڪيلو ڇڏي ھلڻ مناسب ڪونھي.
”تون اتي ھلي ڪندين به ڇا؟ ماءُ آھينس تون گهر ۾ ويھي دعا ڪرينس.“ وڏيري خدابخش چيو.
”امان تون اجايو پريشان پئي ٿئين، تون ڏسج آئون جلدي ٺيڪ ٿي گهر ايندس.“ رب ڏني ماءُ کي آٿٿ ڏني.
”الله ڪندو، ابا الله ڪندو.“ فاطمه ٻئي ھٿ مٿي کنيا، ”يا رب! رب ڏنو تو ئي ڏنو آھي، تون ئي ھن کي پنھنجي حفظ ۾ رکج، سال نوبنو ٿي پنھنجي گهر موٽي اچي.“
”امان ڀائو خير سان چڱو ڀلو ٿي گهر اچي ته پوءِ ڪاڻ ڪُني ڪنداسين.“ حاجران پيءُ ڏانھن نھاريو، ”ڪيئن بابا؟“
”ھا ھا، وڏي خيرات ڪنداسين.“ وڏيري خدابخش مُرڪي چيو.
”چڱو امان الله توھار.“ رب ڏني ماءُ کان موڪلايو.
”ابا، رب کي پرتو آھين.“ فاطمه رب ڏني کي ڀاڪر پائي نرڙ تي چمي ڏني، پوءِ رب ڏنو ڀيڻ کان موڪلائي پيءُ سان گڏ ٻاھر نڪري ويو. فاطمه ھن کي ويندو ڏسي روئڻھارڪي ٿي وئي، حاجران جي اکين ۾ به لڙڪ اچي ويا.
حيدرآباد ۾ صدر واري ڊاڪٽرن جي گھٽي ۾ مشھور ڊاڪٽر جي ڪلينڪ تي وڏي رش ھئي، ڊاڪٽر جي منشيءَ وڏيري خدابخش کي جواب ڏئي ڇڏيو ته اڄ ٽائيم ڪونه ملندو.
”ڏسو ٿا ڪيڏي رش آھي نالو لکائي وڃو سڀاڻي اچجو.“ ھن چيو.
يار اسين پري کان آيا آھيون، منھنجي پٽ جي طبعيت ڏاڍي خراب آھي، مھرباني ڪر.“ وڏيري خدابخش ھن کي ھٿ ٻڌي منٿ ڪئي ۽ پوءِ ويجھو وڃي آھستي چيائين، ”توکي خرچي پاڻي ڪرائينداسين.“
منشيءَ رب ڏني ڏانھن ڏٺو ۽ پوءِ چيو، ”مريض اندارن نڪري ته پوءِ آءُ ڊاڪٽر صاحب کي ٻڌايان ٿو ته ايمرجنسي آھي. فيءَ جا پنج سؤ رپيا ڏئي ڇڏ.“
”خدا تنھنجو ڀلو ڪندو.“ وڏيري خدابخش کيسي مان پنج سؤ جي نوٽ سان گڏ سؤ رپئي جو نوٽ ڪڍي منشيءَ کي ڏنو.
ايمرجنسي جي ڪري ڊاڪٽر رب ڏني کي جلدي سڏايو ۽ چڱي طرح تپاس ڪري ڏٺائين، وڏيري ھن کي اڳوڻي ڊاڪٽر جي لکيل دوائن وارو پنو به ڏيکاريو.
”ھي دوائون ته ڪنھن جاھل لکيون آھن.“ ڊاڪٽر ڪاوڙ مان پني کي ھٽائيندي چيو، ”سائين اسان جي شھر واري اسپتال جو نوجوان ڊاڪٽر آھي.“ وڏيري خدابخش ھن کي ٻڌايو.
”ھا مون کي خبر آھي، اھي نوجوان ڊاڪٽر سڀ جاھل آھن، اسان جي ئي ڪاليج مان پڙھي ڪاپي ڪري وڃي ڊاڪٽر ٿيا آھن.“ ڊاڪٽر منھن ڦٽائي ٽوڪ وچان چيو.
”سائين، منھنجو اڪيلو پٽ آھي، تنھنجي ھٿ ۾ خدا شفا ڏني آھي، اھڙي ڪا دوا ڏيو جو منھنجو پٽ چاق ٿي وڃي.“ وڏيري خدابخش منٿ واري لھجي ۾ چيو.
”فڪر جي ڳالھه ڪانھي، ڪجھه ٽيسٽون آھن. اھي ڪرائي وٺو، تيستائين مان دوائون ٿو ڏيان. اھي کارايوس.“ ڊاڪٽر چيو.
ھن دوائون لکندي پڇيو، ”ھتي حيدرآباد ۾ ٿا رھو؟“
”نه سائين، اسان جو ڳوٺ الائي پري آھي.“
”پوءِ ھيئن ڪريو، ھتي ويجھي ھڪ پرائيوٽ اسپتال آھي، اتي رھو، علاج منھنجي نظرداري ھيٺ ھلڻ ضروري آھي، مان روز اچي ڏسي ويندس.“ ڊاڪٽر وڏيري خدابخش ڏانھن نھاريو ”ڪيئن ٺيڪ آھي؟“
”ڊاڪٽر صاحب، جيئن اوھان مناسب سمجھو.“ ڊاڪٽر اسپتال ۾ داخل ٿيڻ لاءِ چٺي لکي ڏني، وڏيري خدابخش ٻاھر اچي منشيءَ جا ٿورا مڃيا ۽ اسپتال جو ڏس پڇيو.
اسپتال ۾ داخل ٿيڻ کان پوءِ پيءُ پُٽ ڪمري ۾ اچي ويٺا ته ربڏني چيو، ”بابا لڳي ٿو آھي وڏو ڊاڪٽر.“
”ھا ابا، چون ٿا وڏو پروفيسر آھي، جيڪو ڇوڪرن کي پاڙھي ڊاڪٽر ڪندو سو ضرور وڏو قابل ھوندو.“ وڏيري خدابخش ڪنڌ لوڏي چيو.
ڊاڪٽر روز رب ڏني کي ڏسڻ ايندو ھو ۽ منٽ کن ترسي پنھنجي في وٺي ھليو ويندو ھو.
”بابا علاج مان ڪجھه فرق ڀانئين ٿو؟“ وڏيرو خدابخش رب ڏني کان پڇندو ھو.
رب ڏنو پريشان ٿي ويندو ھو ته پيءُ کي ڪھڙو جواب ڏئي. ھن کي علاج مان ڪوبه فرق محسوس ڪونه ٿي ٿيو، پاڻ دوائن جي ڪري طبيعت وڌيڪ خراب ٿي پئي ھئس.
”ھا بابا،مڙئي ڪجھه فرق آھي.“ ھو پيءُ جي دل رکڻ لاءِ چوندو ھو.
ڪجھه ڏينھن کان پوءِ وڏيري خدابخش کي صاف نظر اچڻ لڳو ته رب ڏنو اڳ کان وڌيڪ ڪمزور ٿي ويو ھو، ھن کي من ۾ وسواس اٿڻ لڳا ته الائجي ڪھڙي بيماري آھي جيڪا ايڏي وڏي ڊاڪٽر جي علاج کان پوءِ به نٿي لھي!
آچر جو ڏينھن ھو ڊاڪٽر موڪل ھجڻ سبب دستور جي ابتڙ صبح ساڻ شلوار قميص ۾ چڪر ھڻڻ آيو.
”طبيعت ڪيئن آھي؟“ ڊاڪٽر پڇيو، ”ھاڻي ته ڪجھه بھتر پئي لڳي.“
”ڊاڪٽر صاحب، طبيعت اڃا اھڙي آھي. فرق ڪونه پيو آھي . . .“ وڏيري خدابخش ھٻڪندي چيو.
”مان ڊاڪٽر آھيان، جادوگر ڪونه آھيان، علاج صحيح نموني ھلي پيو. ڪجھه وقت ته ضرور لڳندو.“ ڊاڪٽر ڪاوڙ مان چيو ۽ في وٺي واپس ھليو ويو.
”بابا، تو ڊاڪٽر صاحب کي ڪاوڙائي وڌو.“ رب ڏني ڦڪي مرڪ سان چيو.
”مون ته ڪا اھڙي ڳالھه ڪانه ڪئي! ڀلا اھو به نه ٻڌايون ته علاج مان اڃا ڪو فائدو ڪونه ٿيو آھي؟“ وڏيري خدابخش پريشانيءَ وچان چيو.
رب ڏني پيءُ جي پريشاني کي ڏسي آٿٿ جا ڪجھه لفظ چوڻ چاھيا، پر چئي نه سگهيو.
ھن دل ئي دل ۾ خدا کي ٻاڏايو ته ھو کيس جلدي ٺيڪ ڪري، ”منھنجي ڪري سڀ گهر وارا پريشان آھن. امان ويچاري جي الائجي ڪھڙي حالت ھوندي!“ ھن سوچيو.
وڏيري خدابخش جو اتي ويٺي ويٺي ساھ منجھڻ لڳو. ھن جي دل چاھيو ته رب ڏني کي ڀاڪر ڀري روئي. ھن زور مس ڪري پاڻ کي روڪيو.
”آءُ ٿورو ٻاھران ٿي اچان ٿو.“ ھن رب ڏني ڏانھن نھارڻ کان سواءِ چيو ۽ ٻاھر ھليو ويو، ھو اسپتال مان نڪري اچي رستي تي بيٺو. روڊ تي گاڏين ۽ رڪشائن جو گوڙ ھو، ھو ان گوڙ کان، آسپاس جي حالتن کان بي خبر پنھنجن پورن ۾ بيٺو رھيو، اوچتو ڪنھن ماڻھو سندس ڪلھي تي ھٿ رکي کيس سڏ ڪيو، وڏيري خدابخش ڇرڪيءَ ان ماڻھو کي ڏٺو، اھو سندس تعلقي جي مختيارڪار جو ڪلارڪ نواز ھو.
”وڏيرا، خير ته آھي ھتي بيٺو آھين؟“ نواز پڇيو.
وڏيري خدابخش کي حيدرآباد ۾ سڃاڻو ماڻھو ڏسي ڄڻ ڪجھه آٿٿ اچي وئي، ھن نواز کي سڄو احوال ڏنو.
”آءُ به اڳي جڏھن بيمار ٿيو ھوس ته ان ساڳئي ڊاڪٽر جي ور چڙھيو ھوس، مون کي ڦري چٽ ڪري ڇڏيائين،پوءِ ڀڄي جند ڇڏايم.“ نواز وڏيري خدابخش سان گڏ اسپتال ڏانھن ويندي چيو.
”اڄ صبح جو آيو ھو ته مون چيس علاج مان ڪو فائدو ڪونه ٿيو آھي ته مرڳو ڪاوڙجي پيو. دڙڪا ڏئي ڦيءَ جا پئسا وٺي ھليو ويو!“ وڏيري خدابخش ڄڻ نواز کي دانھن ڏيندي چيو.
”اڙي!“ نواز حيرت وچان گاڏي تي آڱر رکي، ”اڃا ھاڻ آئون لجپت روڊ جي مارڪيٽ مان لنگھيس پئي ته اھو ڊاڪٽر صاحب ٽوڪري کنيو بيٺو ھو، ڀاڄي پئي ورتائين!“
”پوءِ صبح جو ڀاڄي وٺڻ لاءِ گهران نڪتو ھوندو ۽ ان بھاني ربڏني کي ڏسي پئسا وٺي ويو!“ وڏيري خدابخش ٽوڪ وچان چيو.
نواز ٽھڪ ڏنو.
”تو وارن پئسن مان ڊاڪٽر جي ڀاڄيءَ جو خرچ نڪري ويو.“ پريشان ھوندي به وڏيرو خدابخش ان ڳالھه تي کلي پيو.
نواز ھن سان گڏ وڃي رب ڏني کي ڏٺو.
“مار ! ھمراھ ته صفا ڳري ڪنڊا ٿي ويو آھي!“ نواز رب ڏني کي ڏسي حيرت مان چيو.
”ھتي آيو ھو ته اڃا ڪجھه چڱو ھو.“ وڏيري خدابخش چيو.
”وڏيرا! ھن ڊاڪٽر مان جان ڇڏاءِ ھي ڄؤر وانگر رت پيو پيئندو.“
”يار، آئون پاڻ منجھي پيو آھيان ته ڇا ڪريان؟“ وڏيري خدابخش بيوسيءَ وچان چيو.
”ڪراچيءَ ۾ وڏيون ڀلوڙ اسپتالون آھن، اتي خرچ برابر ٿئي ٿو، پر علاج بھترين آھي، منھنجي صلاح مڃ ته اڄ ئي ھتان ٽپڙ کڻ ۽ ڪراچيءَ وڃ.“
”پر يار ٻڌون ٿا ته ڪراچيءَ ۾ گوڙ لڳا پيا آھن . . .“ وڏيري خدابخش دل من ھڻندي چيو.
”پاڻ ۾ پيا وڙھن، ان ۾ پنھنجو ڇا؟ ھتي رھي اجايو وقت وڃائيندين.“ نواز ھن کي سمجھائيندي چيو.
وڏيري خدابخش کي وقت وڃائڻ واري ڳالھه دل سان لڳي. ھو اسپتال وارن سان حساب ڪري، رب ڏني کي وٺي ڪراچيءَ روانو ٿي ويو.
نواز جي ٻڌايل اسپتال ۾ اچي وڏيري خدابخش جو عقل چرخ ٿي ويو، اھڙي عاليشان اسپتال ھن زندگي ۾ ڪانه ڏٺي ھئي، ھن کي ڊپ لڳو ته ھتي خرچ به ڏاڍو ٿيندو.
”ضرورت پئي ته ٻني ٻارو وڪڻي به رب ڏني جو علاج ڪرائيندس، ھنکان وڌيڪ ٻيو مون لاءِ ڇا آھي؟ ھن پاڻ کي سمجھايو.
پھرين ته ڊاڪٽر جي پڇ پڇان ھڻي ھن کي بيزار ڪري وڌو، پوءِ نيٺ وڃي رب ڏني کي داخلا ملي، پھريان ٻه ڏھاڙا ته رڳو ٽيسٽن تي زور ھو، پوءِ علاج شروع ٿيو. آھستي آھستي رب ڏني جي طبيعت بھتر ٿيڻ لڳي. وڏيري خدابخش جي ساڻي ٿيل بت ۾ به ڄڻ نئين سر ساھ پئجي ويو. ھن ڳوٺ نياپو موڪليو ته رب ڏنو ھاڻ چاق آھي ۽ جلدئي کين موڪل ملندي.
فاطمه رب ڏني جي چاق ٿيڻ واري خبر ٻڌي ٻانھون مٿي ڪري ھٿ جوڙي خدا جا شڪرانا مڃيا، ھن کي جيتري خوشي رب ڏني جي ڄمڻ تي ٿي ھئي اوتري خوشي سندس چاق ٿيڻ ٿي. ڳوٺ وارن ڳالھه ٻڌي ته پوءِ وڏيري خدابخش جي گهر ۾ ماين جو ميڙو لڳي ويو. سڀني اچي فاطمه کي خير جون مبارڪون ڏنيون.
”منھنجو رب ڏنو شل خير سان خوش ٿي گهر اچي ته پوءِ وڏا شادمانا ڪنداسين، سڀ گڏجي نچنديوسين ڳائيندوسين.“ فاطمه خوشيءَ وچان ماين کي ڀاڪر پائيندي چيو.
”رب ڏنو اسان جي وڏيري جو سڪليڌو پٽ آھي، ان جي خوشيءَ ۾ نچي نچي پٽ ڇني ڇڏينديوسين.“ ماين چيو. پوءِ سريلين ۽ ۽ بي سريون سڀ گڏجي ڳيچ ڳائڻ لڳيون.
رب ڏنو اٿي ٿورو گھمڻ ڦرڻ لڳو ھو، ”بابا ھاڻي مونکي ٿوري ٿوري بک به لڳي ٿي. اٻڙڪا به ڪونه ٿا اچن.“ رب ڏني پيءُ کي ٻڌايو.
وڏيري خدابخش جو من خوشيءَ وچان ٽڙي پيو.
”خدا ڀلو ڪري نواز جو جنھن اھا مت ڏني، نه ته حيدرآباد واري ڊاڪٽر ته سر رلائي ڇڏيو ھو.“ وڏيرو خدابخش خوش ھو.
ڊاڪٽر چيو ته رب ڏنو ھاڻ ٺيڪ آھي، ھن کي وڌيڪ اسپتال ۾ رھڻ جي ضرورت ڪانھي باقي دوائون اڃان ملنديون سي گهر وڃي کائي مھيني کان پوءِ وري طبيعت ڏيکارڻ اچي.
موڪل ملي ته وڏيرو خدابخش وڃي اسپتال جو حساب چڪتو ڪري آيو، ڳوٺ وڃڻ لاءِ يڪي گاڏي ڀاڙي تي ڪئي ، گاڏي اسپتال مان نڪتي ته ھن دل ئي دل ۾ اتي جي ڊاڪٽرن کي دعائون ڏنيون.
”فاطمه رب ڏني کي چاق ڏسندي ته ڪيڏي نه خوش ٿيندي.“ ھو مرڪي سوچڻ لڳو.
گاڏي ڪراچي جي رش وارن روڊن کان ڦرندي پئي وئي. وڏيري خدابخش گھڙي گھڙي پوئين سيٽ تي ويٺل رب ڏني ڏانھن اطمينان ڀرين نظرن سان پئي ڏٺو.
”بابا ليٽي پئو، ويھي ويھي ٿڪجي پوندين.“ ھن رب ڏني کي چيو.
”نه بابا، اڃا ويٺو آھيان، شھر مان ٻاھر نڪرون ته پوءِ ليٽي پوندس.“
وڏيرو خدابخش مرڪيو. اوچتو فائرنگ جا آواز ٻڌڻ ۾ آيا.
”ڀائو ھي آواز ڇا جا آھن؟“ وڏيري خدابخش ڊرائيور کان پڇيو.
”فائرنگ پئي ھلي.“ ڊرائيور وراڻيو.
”ڊپ جي ڳالھه ته ڪانھي؟“ وڏيرو خدابخش پريشان ٿي ويو.
”اھو ته ڪراچيءَ جو روزمره جو معمول آھي.“ ڊرائيور لاپرواھيءَ سان چيو.
”يار رستو مٽائي ٻئي ھنڌان ھل.“ آواز ويجھا آيا ته وڏيرو خدابخش سخت پريشان ٿي ويو.
”نه، نه پاڻ تيز لنگھي ٿا ھلون. ھتان نڪرڻ جو ٻيو رستو ڪونھي.“ ڊرائيور اسپيڊ کي وڌايو، ڪٿان ھڪڙي گوليءَ گاڏي جي پوئين شيشي کي چيريندي رب ڏني جي ڪياڙي ۾ اچي لڳي ۽ رب ڏنو سيٽ تي ڪري پيو.
”اباڙي . . . گھوڙا.“ وڏيري خدابخش کان رڙ نڪري وئي، ھو ٽپ ڏئي پوئين سيٽ تي ويو، ھو رب ڏني جو رت ھاڻو منھن ھٿن ۾ جھلي اوڇنگاڙون ڏيڻ لڳو، ”گھوڙا ڙي . . . منھنجا ابا! ھيءُ ڪھڙو قھر ٿيو؟“
ڊرائيور گاڏي کي تيز کڻي وري ساڳئي اسپتال ۾ واپس پھتو.
”اڙي منھنجي رب ڏني کي بچايو . . . مون سان الائجي ڪنھن قھر ڪيو . . . “ وڏيرو خدابخش چرين وانگر رڙيون ڪرڻ لڳو.
ڊاڪٽر ڏٺو ۽ پوءِ چيو ته رب ڏنو پنھنجي رب وٽ وڃي پھتو آھي.