بيٺل پاڻي
آءٌ جڏهن پاڻ کي ڏسان ٿو ته جهڙو جهور اڄ آهيان سدائين ائين رهيو آهيان. آءٌ ڪڏهن ٻار نه هوس. ڪڏهن نوجوان ڪونه هوس. ڪڏهن هوس، ته مون کي ياد ڪونهي. ذهني طور سدائين ائين ڏٺو اٿم پاڻ کي. جڏهن زال هئي، ٻار هئا تڏهن به اڪيلو هوس. زال مون کي ڪڏهن ڪانه وڻي. پوءِ به ٻار ڄميا. گهر ڀريو. وڌيو ويجهيو. ٻارن جا ٻار ٿيا. اهو سڄو وقت آءٌ اڪيلو هوس. هاڻي جڏهن هوءَ مري وئي آهي ۽ جڏهن مئي هئي ته مون پاڻ کي آزاد محسوس ڪيو. پر پوءِ اڪيلائي تهائين وڌي وئي. اهو ڇا آهي. هوءَ هئي ته گهر ۾ گوڙ هو. جهيڙو هو. ٻارن جا مسئلا هئا. هاڻي ڪجهه به ناهي رهيو. گهر گهر ناهي رهيو. منهنجي لاءِ ناهي رهيو. ٻين جو ٿي ويو آهي. گهر ۾ منهنجو وجود غير ضروري آهي. ڪنهن جي ڪرڪر ڪانهي. ڪو وڙهڻ وارو ناهي. آهيان ڪونه آهيان، ڪو فرق نٿو پئي. نه، اتي آءٌ غلطي ٿو ڪريان. منهنجي هئڻ سان فرق پئي ٿو. بار آهيان آءٌ. ماڻهو وڌي ويا آهن ۽گهر سوڙهو ٿي ويو آهي. آءٌ غير ضروري طور جاءِ ڀريو ويٺو آهيان. اها ڪنهن ضرورتمند کي ڪم اچي سگهي ٿي. ماڻهو به ڪنهن شيءِ وانگر آهي. جيستائين ڪا شيءَ ڪارائتي آهي ان کي سنڀالي رکبو.ان جو ڪارج ختم ٿيو ته اها بيڪار بنجي ويندي. ان کي ٻاهر اڇلائي ڇڏبو آهي. انسان جو انت به اهو آهي. شين وانگر انسان به بيڪار ٿي ويندو آهي. ڪي مرڻ کان اڳ مون وانگر. ڪي مرڻ کان پوءِ.انت ٻنهي حالتن ۾ ساڳيو آهي؛ بار کي ڦٽو ڪري اچڻ.
مون کي دکي ٿيڻ نه کپي. هن پاڻ کي تسلي ڏيڻ چاهي. آٿت آءٌ پنهنجو پاڻ کي ڏيندو رهيو آهيان. ان سان ٿيندو ڪجهه ڪونهي. هاڻي به ڪجهه نه ٿيندو. منهنجي اڪيلائي ختم ڪانه ٿي ويندي. منهنجا دک دور ڪونه ٿي ويندا. سڀ ڪجهه ائين رهڻو آهي. اهي سڀ ڳالهيون مون سان گڏ رهڻيون آهن- ۽ مون سان گڏ ختم ٿيڻيون آهن.
تلاءُ ۾ پاڻي ڄمي ڇو ويو هو- هن پاڻ کان پڇيو. ڪو ڪارڻ نٿي سجهيو. پاڻيءَ ۾ چرپر هوندي آهي. چرپر جو بند ٿيڻ هن کي سمجهه ۾ نه آيو. هن کي خيال آيو ته پٿر کڻي تلاءُ ۾ اڇلائي. پوءِ ڏسجي ته پاڻيءَ ۾ چرپر پيدا ٿئي ٿي يا نه. هن پٿر کڻڻ لاءِ ٻانهن ڊگهيري پر اها نه چري. هو ڏڪي ويو. هن کي حيرت کان وڌيڪ ڊپ لڳو. اهو کيس ڇا ٿي ويو هو. هن جو جسم سن ڇو ٿي ويو هو. جسم ۾ ڪا حرڪت نه هئي. ڄڻ جسم تي فالج ڪريو هو. هٿ پير سڀ سن هئا. هو پنڊ پهڻ ٿي ويو هو. هن سوچيو، پوءِ آءٌ سوچيان ڪيئن ٿو. دماغ ئي باقي وڃي بچيو هو، جيڪو اڃا ڪم ڪري رهيو هو. سو به ڪيستائين! هن پاڻ کان پڇيو. پاڻيءَ ۾ پٿر اڇلائي ڏسان ها ته ان ۾ ڪا چرپر ٿئي ٿي يا نه. اها آخري خواهش به پوري ٿيڻي نه هئي. تلاءُ تي به فالج ڪريو هو ڇا! پاڻي سن هو. مون رڳو ڄاڻڻ ٿي چاهيو. ٻيو مون کي ڪجهه نه کپندو هو. هاڻي ڪو موهه ئي نه رهيو آهي. کپندو ان کي جنهن جو موهه سلامت هوندو آهي. مون ته هر ڳالهه تان پاڻ هٿ کڻي ڇڏيو هو. پر شروع ۾ ائين نه هو. سواءِ زال جي چونڊ جي. مون ٻارن تي پنهنجي مرضي مڙهڻ جي ڪوشش ڪئي. ناڪام ڪوشش. منهنجو وڏو پٽ منهنجي پڇڻ کان سواءِ هڪ ٻچڙيوال رن زال کي ڀڄائي آيو. آءٌ رڳو ايترو ڪري سگهيس ته هن کي پنهنجي گهر مان هڪالي ڪڍيم ۽سندس حق ريٽي ڇڏيم. اهو مون ڇو چاهيو ته جيئن آءٌ دٻيل هوس پنهنجي بابي اڳيان تيئن منهنجو وڏو پٽ منهنجي اڳيان دٻيل رهي. زال جي روئڻ رڙڻ جي پرواهه نه ڪري آءٌ پنهنجي ڳالهه تي قائم رهيس. مون پٽ کي گهر ۾ اجنبيءَ جو درجو ڏئي ڇڏيو. ڪڏهن ڪڏهن اجنبين وانگر اچي ۽ هليو وڃي. پر جيڪي پنهنجا هئا، منهنجا ٻيا پٽ، جيڪي منهنجي گهر ۾ هئا سي مون سان رهندي اجنبي ڇو بنجي ويا؟ يا آءُ هنن لاءِ اجنبي بنجي ويس! هر ڪو پنهنجيءَ ۾ لڳي ويو آهي. منهنجي لاءِ ڪجهه به ناهي رهيو. جيڪي مون ڪيو سو ٺيڪ هو الائي نه – اهو فيصلو ڪير ڪندو؟ آءٌ ايترو اڪيلو آهيان، پاڻ کي ويچارو پيو لڳان. ڪٿي ڪا گڙٻڙ ضرور ٿي آهي. منهنجي عمر کي پهچي هرڪو ائين سوچيندو آهي ڇا؟
هن چاهيو ته ڪنهن کان پڇي. هن تلاءُ کان پڇڻ چاهيو. پر تلاءُ ته خاموش هو. بنا چرپر اکيون ڦاڙي کيس تڪي رهيو هو. هن کي ڪاوڙ آئي ۽ تلاءُ تي جک کائڻ لڳو. هن کي خيال آيو ته تلاءُ کي لتون هڻي. بيٺل پاڻيءَ کي لتن سان سٽي. پر هن ۾ چرڻ جي طاقت ڪانه هئي.
”منهنجا مولا، پنهنجي هلنديءَ هلائجانءِ....“ هن وڏن کي ائين چوندي ٻڌو هو. پوءِ جيئن هو پوڙهو ٿيندو ويو، هن پاڻ به اها دعا گهرڻ شروع ڪئي. هن کي ڊپ ويڙهي ويو هو. هن محسوس ڪيو ته هو ٻين تي بار ثابت ٿي رهيو هو. آءٌ نه هوندس ته ٻين تان هڪ بار لهي ويندو. انهن تي ذميواري نه هوندي منهنجي. ماڻهو انهن کي ائين نه چوندا ته پنهنجي پيءُ کان لاپرواهه ٿي ويا آهيو. هو ڪنهن ليکي ۾ ڪونهي. ان ڪري آءٌ ڪڏهن ڪڏهن هنن جي معاملن ۾ ٽنگ اڙائيندو آهيان ته جيئن پنهنجي هئڻ جو احساس ڏياريان. پوءِ بدمزگي ۽ جهيڙو به ٿيندو آهي. تڏهن لڳندو آهي ته اڃا ليکي ۾ آهيان. پر ڪجهه وقت کان، الائي ڪڏهن کان، شايد جڏهن کان هوءَ مري وئي آهي، ڪو جهيڙو ڪا بدمزگي ڀانءِ نٿا پون. ڏاڍي پيڙا ڏيندڙ آهن. من تي بار وڌي ٿو وڃي. سڀ اجايو لڳندو آهي. آءٌ به اجايو آهيان. تلاءُ ۾ بيٺل سينور لڳل پاڻيءَ وانگر بيڪار. جڏهن وڻ جون پاڙون سڪڻ لڳنديون آهن ته وڻ به سڪي بنڊ بڻجي ويندو آهي. ان کي ڪٽيو ويندو آهي. اهو وري به ڪنهن ڪم اچي ويندو آهي. ان مان ڪجهه نه ڪجهه ٺاهيو ويندو آهي، نه ته به ٻارڻ جي ڪم ته ايندو آهي. ماڻهوءَ جو ڪارج جڏهن ختم ٿي ويندو آهي ته اهو ڪنهن ڪم جو نه رهندو آهي. ان کي ڪنهن به ڪم ۾ آڻي نٿو سگهجي. انساني زوال وڏي ۾ وڏي ٽريجڊي آهي. ٻيون سڀ ان مان جنم وٺنديون آهن.
سج لهڻ تي هو. شفق جي ڳاڙهاڻ تلاءُ تي اوتجي وئي هئي. پاڻي هو يا ڪني ڪاري رت جا دٻا هئا. هو ڪو فيصلو نه ڪري سگهيو. تيز هوا لڳڻ شروع ٿي وئي هئي. مٽيءَ جا واچوڙا هن جي وجود کي ويڙهي ويا. تلاءُ جي مٿان رڳو ڌوڙ پئي نظر آئي. هوا جا سٽڪا وڌندا ويا. هن جي منهن تي هوا جا تيز ڌڪ پئي لڳا. هوا جو هڪ زوردار سٽڪو آيو ۽ هن کي جهڙوڪر ڪنهن ڌڪو ڏنو. هن پاڻ سنڀالڻ جي ڪوشش ڪئي پر هن ۾ ڪا سگهه نه رهي هئي. هو تلاءُ ۾ وڃي ڪريو. هوا هن کي اڳيان ڌڪيندي وئي. آءٌ ايترو هلڪو ڪيئن ٿي ويو آهيان جو ڪک وانگر پاڻيءَ تي تري رهيو آهيان. هن کي حيرت هئي. هوا کيس ڌڪيندي وئي. هڪ هنڌ ڄمي ويل پاڻيءَ ۾ جاءِ پيدا ٿي وئي ۽هو ڇڪجڻ لڳو. هاڻي هن جو جسم ڳرو بنجي رهيو هو. پوءِ اهو پاڻيءَ ۾ اندر وڃڻ لڳو. پاڻي ڳچيءَ تائين اچي ويو. هن آسپاس ڏٺو. تيز هوا جي ڪري رڳو ڌوڙ هئي. ڪجهه به چٽو نه هو. تلاءُ سندس سڄي جسم کي ڳيهي ويو. هو هيٺ هليو ويو. تلاءُ جي تري ۾ گاهه جو گهاٽو جهنگ هو. ’هاڻي آءٌ گاهه جي گهاٽي اونڌاهي جهنگ ۾ آرام ڪندس.‘ هن آخري ڀيرو سوچيو- ۽ پوءِ گاهه جا ٻوڙا هن جي جسم سان وڪوڙجي ويا.