مَکيءَ جي سَمفني

منظور ملاح سان منهنجو پهريون تعارف سندس مُختلف ادبي لکڻين توڙي ترجمن جي معرفت ٿيو هو۔۽ ساڻس منهنجي روبرو پهرين ملاقات به شايد راجن مڱريي جي ڪتاب ”اُهو اجنبي“ جي مهورت دوران سانگهڙ ۾ ٿي هئي۔اڄ باقاعدي ساڻس نِج پنهنجي لکڻي، سا به فڪشن ۾ تخليقي ادب جي صنف ناول جي صورت ۾”بختاور مکيءَ جي“ سان ٿي آهي۔ناول جي دنيا به عجيب دنيا ٿئي ٿي جنهن ۾ آرٽ وسيلي ليکڪ ڪيئن نه اَڻ ڏٺل واقعن، ڪردارن، توڙي منظر نگاريءَ ذريعي اُهي گُذري ويل ماڻهو توڙي ماحول اَکرن مان اُڀاري دل ۽ دماغ تي چِٽي ڇڏي ٿو۔۽ ائين پڙهندڙ ۽ ٻُڌندڙ کي اُن ۾ تَحليل ڪري اُن ناول جو اَڻ ٽُٽ حصو بڻائي ڇڏي ٿو۔جو ناول جي اُن تخليقي دنيا سان روح جون تَندون جَڙيل محسوس ٿيڻ لڳنديون آهن۔ليکڪ چواڻي ته”منهنجي هِن ناول ۾ پنهنجي اَباڻي علائقي مَکيءَ جي سالن کان وٺي موجود وڻن، ٻوٽن، چراگاهن، ڍنڍن، ڍورن، مالوند ڪلچر، اُن سان لاڳاپيل ريتن رسمن، صدين کان سيني ۾ موجود ڏند ڪٿائن جو ذڪر آهي۔هن ناول جو مرڪزي ڪردار مکيءَ جي پورهيت، بهادر، سڻوڦري ۽ سُگهڙ عورت بختاور آهي۔هي ڪردار اصل ۾ مون ٻاروتڻ ۾ اهڙن چار، پنجن مَکيءَ جي جُهونين عورتن جي ڪردارن ۾ موجود اُن قسم جي خاصيتن کي ڏسڻ، محسوس ڪرڻ ۽ سندن ڳُڻ ۽ ڳالهيون ٻُڌڻ کان پوءِ اُنهن کي گڏائي تخليق ڪيو آهي. “هُون به ڏٺو وڃي ته هِن ناول ۾ جادوئي حقيقت نگاري جو به ڪجهه اثر آهي پر اهو آرٽسٽڪ انداز سموري ناول کي پنهنجي گرفت ۾ نٿو وٺي هلي۔جنهن ڪري ناول جي ڪهاڻيءَ ۾ ڪرافٽ جي کوٽ محسوس ٿئي ٿي۔توڙي جو مکي ٻيلي جو سڄو علائقو موضوعاتي اعتبار کان مزاحمت، رومانس، بهادري، جُرئت ۽ درد جي هڪ وڏي ڪائنات سمائي ٿو۔جنهن ۾ دردن جا انيڪ رنگَ به ڀَري سگهجن پيا۔پر ليکڪ اُتان جي ڳوٺاڻي زندگيءَ جي گُمنام پھلوءَ کي اُجاڳر ڪرڻ جي ڀرپور ڪوشش ڪئي آهي جنهن ۾ هُو گهڻي قدر ڪامياب به ٿيو آهي. پر جيتوڻيڪ ليکڪ گهڻ پڙهيو ۽ سنڌ جي سرويچن جي تاريخي ماڳ سانگهڙ جو مقامي رهاڪو هجڻ ڪري کائونس گهڻي توقع هئي ته”بَختاور مَکيءَ جي“ ڪهاڻيءَ ۾ اُهي ڇِرڪائيندڙ پَھلو به سَمايل هوندا جن جا تصور مَکي ٻيلي جي نانءُ وٺڻ سان ذهن تي ايئن تَري ٿا اچن جيئن سائين الهه ورايي بِهڻ جي آتم ڪٿائي ڪتاب”قيد ڪشالا زندگي“ جي نالي سان اُنهن لوڙهن جو تصور اُڀري اچي ٿو جن ۾ هزارين حُرن کي پنهنجن خاندانن سان گڏ قيد ۽ بند ۾ رکيو ويو هو۔يا جيئن محمد عثمان ڏيپلائيءَ سدا حيات ۽ تاريخ جي انمول ڪردارن کي”سانگهڙ“ناول ۾ جادوئي حقيقت نگاريءَ سان فڪشنائيزڊ ڪيو آهي۔جنهن ۾ سڀ واقعا دل کي ڇُهندڙ ۽ پنهنجي حقيقي لِڪل تاريخ سان روشناس ڪرائيندڙ آهن. پر تنهن هوندي به منظور ملاح جو هي ناول”بختاور مَکيءَ جي“هڪ اهڙي عورتاڻي ڪردار توڙي ماضيءَ جي مَکي ٻيلي ۽ ڍنڍ جي ڪهاڻي آهي۔جنهن جي علائقي جي تاريخي حيثيت ۽ فطري حُسناڪين کان ڪير به انڪار نٿو ڪري سگهي۔بلڪ ايئن چوڻ بهتر ٿيندو ته اُهو سمورو وايو مَنڊل ۽ اُن جي دل سوز ڪهاڻي سنڌ جي درد جو هڪ الڳ داستان آهي۔
ڳوٺاڻي زندگي جي عڪاسي ڪندڙ هِن ناول جي ڪهاڻي مُختلف دورن جي لاهن ۽ چاڙهن جي هڪ عجيب ڦوٽو گرافي يا منظر نگاري آهي۔ناول پنهنجي بيهڪ ۾ جنهن رنگ ۽ ڍنگ کي سمائي هلي ٿو۔اُتي ناول ۾ ڪردارن جي ٻولي ڏاڍي سَڀاويڪ ۽ اَڇوتي آهي۔کوڙ سارا لفظ يا جُملا توڙي چوڻيون سُونهن ۾ مٽيءَ جي سُندرتا بڻجي اضافو ڪن ٿيون۔ناول جي ڪهاڻيءَ پڙهندي ناني واتان ٻُڌايل ڪنهن آکاڻيءَ جو گُمان به ٿئي ٿو۔پر منظور ملاح اِن ناول ۾ آرٽ جي وسيلي جيڪا دلچسپي پيدا ڪري ٿو اُها ڪٿي ڪٿي ڪنهن مضمون جو سادو پيراگراف به ڀاسي ٿي۔۔ناول جنهن شدت سان اُڀري ٿو اُهو پڇاڙيءَ ۾ کاپندي محسوس ٿئي ٿو۔ايئن ٿو لڳي ڄڻ پُڄاڻيءَ ۾ ليکڪ ناول کي زوريءَ وائينڊپ ڪرڻ چاهيندو هجي۔ڇاڪاڻ ته اوچتو ئي اوچتو عثمان جو سِلھ جي مرض ۾ مري وڃڻ سموري ڪهاڻيءَ کي ڪمزور ڪري وجهي ٿو۔بختاور جي عمر درازي ته سمجهه ۾ اچي ٿي يا جمعي جون روز روز جون ڦڙتيون به ڦٻي وڃن ٿيون پر عثمان جو موت تڪڙ جو جواز بڻجي پوي ٿو۔ٻيو ته ناول پُراڻي فارميٽ ۾ لکيل آهي۔جنهن تحت شروعات وچ ۽ پُڄاڻي واري انداز جي بنياد تي ڪهاڻي جي اُڻت ٿيل آهي۔تنهن هوندي به منظور ملاح جَس لهڻي جنهن مَکي ٻيلي توڙي ڍنڍ جي ماحول کي فڪشنائيزڊ ڪري هڪ اهم موضوع کي ڪهاڻيءَ جي ڪيئنواس تي اُڀاري هڪ ناول تحرير ڪري سنڌي ادب ۾ هڪ سٺو اضافو ڪيو آهي۔۔۔۔۔

4/3/2020

مختلف موضوع

ڪتاب پڙھڻ کانپوءِ