مختلف موضوع

ڪتاب پڙھڻ کانپوءِ

مختلف ڪتابن تي لکيل اڀياس تي مشتمل ھن ڪتاب بابت بخشل باغي لکي ٿو:”سچ اِهو بہ آهي تہ شاعريءَ مون کي نثر جي جھان جو ڏس ڏنو ۽ نثر وري شاعريءَ جي شعور جي شمع تي منھنجن خيالن، احساسن ۽ ڪيفيتن جي پروانن کي لَھسائي، جَلائي ڀَسم ڪري هڪ لافاني جلا بخشي ڇڏي آهي. ”ڪتاب پڙھڻ کانپوءِ“ اصل ۾ ڪتابن جون نہ پر محبوبن جون ڳالھيون، پَچارون آهن. فن، فڪر، آرٽ، علم ۽ ادب جون ڳالھيون آهن. ڇاڪاڻ تہ ڪتابن سان عشق مون کي هِن دنيا جي بي رحم حالتن ۾ آسيس ڏئي زندگي کي جيئڻ جا نوان نوان زاويا، ذائقا توڙي ڍنگ سيکاريا آهن.“

  • 4.5/5.0
  • 9
  • 5
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • بخشل باغي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book ڪتاب پڙھڻ کانپوءِ

گُلابن جي فصل ۾ مُحبت جي خوشبو

سنڌي ڪهاڻي پنهنجي سفر ۾ جيڪو به پنڌ ڪيو آهي اُهو پنهنجي پهرين پيري کان وٺي اڄوڪي پيري تائين ڪيترن ئي رستن جي مسافريءَ جي ڪٿا ٻُڌائي ٿو۔سنڌي ڪهاڻي موضوعاتي حوالي کان هاڻ گهڻن تجربن جا مُشاهدا ماڻي جديد ڪهاڻيءَ جي پيچرن تي پنهنجا پير مضبوطيءَ سان کڻندي ديس جي سرحدن کان اڳتي دنيا جي نقشي ڏانهن پنهنجي پرواز ۾ آهي۔
ڪهاڻي پنهنجي ديس جي مٽيءَ جي واس ۾ ئي مهڪي خوشبودار بڻجي سگهي ٿي۔داخلي ۽ خارجي دنيا جا رنگ هر صورت ۾ هڪ ٻئي جو پڙاڏو ئي هُجن ٿا. ڪهاڻي تخيل ۾ ڪيئن تخليق ٿئي ٿي اُن جو مُشاهدو هر ليکڪ وٽ الڳ الڳ انداز سان نِروار ٿئي ٿو۔ڪهاڻيءَ جو فن پاڻ کي فنا ڪري ڪهاڻيءَ ۾ مُنتقل ٿيڻ سان ئي مَشروط آهي۔ڪهاڻيءَ جي ڪيئنواس تي ڪنهن به موضوع کي نقش ڪرڻ جو هُنر ماڻڻ، هر ڪنهن جي حصي ۾ نه ٿو اچي۔ڪهاڻي لکڻ ۽ ڪهاڻي ۾ تحليل ٿي وڃڻ ٻه الڳ الڳ حالتون آهن۔سنڌي ڪهاڻي لکي به وڃي ٿي ته سنڌي ڪهاڻيءَ ۾ ڪجهه ڪهاڻيڪار تحليل به ٿي وڃن ٿا۔بلڪه پڙهندڙ کي پڻ اُن ڪهاڻيءَ ۾ زِم ڪري سڀ ڪجهه تصور جي آڏاڻي تي اُڻيندي اهڙي ته اُڻت ڪن ٿا جو لفظَ ساھ کڻڻ لڳن ٿا، منظر جاڳي پَون ٿا، ڪردار چُرپُر ڪرڻ لڳن ٿا، ۽ ڪهاڻي حقيقيت جو رنگ اوڙهي ڪنهن خواب ۾ سلهاڙجي وڃي ٿي ته ذهن سُجاڳيءَ جي صدا بڻجي، پڙاڏن ۾ گونجي وڃي ٿو۔
نوجوان ڪهاڻيڪار اختر حفيظ جي ڪهاڻين جو ڪتاب”ٽيهه منٽ“توڙي جو پائلو ڪولهو جي”يارنهن منٽ“ڏانهن ڌيان ڇڪائي ٿي۔پر تنهن هوندي به اختر حفيظ جي ڪهاڻين ۾ جيڪو ڪهاڻيءَ چوڻ يا رَچڻ جو هُنر آهي اُهو ڏاڍو نفيس، سَلوڻو ۽ سيبتو آهي۔اختر جي ڪهاڻين کي پڙهندي هڪ ڳالهه ڌيان ڇڪرائي ٿي ته هِن نوجوان جي ڪهاڻين ۾ ڪهاڻي پڻو ڏاڍي گهرائي سان مُنڪشف ٿئي ٿو۔اُهو ڪهاڻي لکندي ڪهاڻيءَ ۾ تحليل ايئن ٿي وڃي ٿو جيئن ڪو خواب ننڊ ۾ يا جيئن ڪا ننڊ خواب ۾. اختر حفيظ جون ڪهاڻيون پڙهي ڪري اِها ڳالهه ذهن ۾ جاڳي پئي ٿي ته هُن جي مُطالعي، مُشاهدي ۽ مَشق جو سفر وڏي مُحتاط نموني پنهنجي منطقي نتيجي ڏانهن گامزن آهي۔
”وريل جو وِهانءُ“، جنهن جا پتاشا پنج ڀيرا ماڪوڙن جو کاڄ بڻجي وڃن ٿا ۽ وريل حالتن جي ستم ظريفي تي دُکدائڪ رهندي مُختلف مرحلن مان گُذرندي نيٺ شاديءَ جي ٻَنڌڻن ۾ ٻَڌجي ته وڃي ٿو پر پوءِ اُن ئي شاديءَ لاءِ ڪيل جفاڪشين توڙي عباتن تي پشيمان ٿيندي ڪيل عملن تي پَڇتائي ٿو۔هي ڪهاڻي ٻهراڙيءَجي دنيا ۾ رَچيل، کل ڀوڳ ۽ سنجيدگيءَ جو سهڻو سنگم لڳي ٿي۔
”ڪچي مسيت“ڳوٺاڻي زندگيءَ جي فطري حسناڪين واري دنيا جي ڪهاڻي آهي۔جنهن ۾ ڪهاڻيءَ جو مُک ڪردار پنهنجي ناني سان گڏجي، صبح جو سوير ٻنين ۾ گلاب جي گلن جو چونڊو ڪري ٿو۔جتي هندو توڙي مسلمان جي فرق کان سواءِ پيار ۽ پنهنجائپ واري جياپي جو حسين تصور سنڌ جي ويجهي ماضيءَ واري دور جي ياد ڏياري ڇڏي ٿو. هِن ڪهاڻيءَ جي ڪردار نگاري، منظر نگاري توڙي ڪهاڻيءَ اُڻڻ جو انداز ڏاڍو وڻندڙ لڳي ٿو۔اهڙي روح پَرور ماحول ۾ رُوپا ۽ هُن جي پيار ڪهاڻي، اُنهن جا گلابن جي فصلن ۾ ملڻ جا ڏيک توڙي ڪيفيتون يا ڳالهيون پاڻ ۾ مَنڊي ڇڏين ٿيون ته اُها تخيل جي خلقيل دنيا ڪجهه وقت لاءِ حقيقيت جو گُمان بڻجي وڃي ٿي۔
”جڏهن هوليءَ واري ڏينهن تي آئون هُن کي رنگ ۾ رنڱي ڇڏيندو آهيان، اُن ڏينهن سڄي ڳوٺ ۾ هر پاسي رنگ ئي رنگ هوندا آهن. هوا ۾ رنگ، پاڻيءَ ۾ رنگ، ماڻهن، ڪپڙن ۽ جسمن تي رنگ. رُوپا، هوليءَ جي رنگن ۾ صفا انڊلٺ ٿي ويندي آهي. تڏهن اسان جي وچ ۾ رڳو رنگ ئي ڳالهائيندا آهن. “
اڳتي هلي هِن ڪهاڻيءَ جو اهڙي پيار ۽ امن واري ماحول ۾ ڪيئن نه ڪچي مسيت ۾ اوچتو ايندڙ تبليغي جماعت سڄي وايو مَنڊل کي نفرت جي آڳ ۾ ڀَسم ڪري ڇڏي ٿي۔ڇو ته”هاڻي زندگي، گلابن جو کيت نه پر بارود جي بوءِ ٿي وئي آهي. “، ”ڪچي مسيت“جي جاءِ تي ڳوٺ جي سادن ماڻهن کي ڪوڙا ڏٽا ڏئي اُتي هڪ پَڪي ٻِه منزلا مسجد ٺاهي۔اُن ۾ مدرسو قائم ڪري مذهب جي آڙ ۾ ڪيئن نه بارود ۽ هٿيارن جو آکاڙو بڻائين ٿا. اهڙي وقت ۾ ڪهاڻي هڪ نئون رُخ وٺندي هڪ زوردار ڌماڪي ۾ لُڏي وڃي ٿي۔ٻئي ڏيک ۾ پَڪي مسجد واري جاءِ تي سڄي مسجد جي مَلبي جو ڍير ٿيندي ڏيکارجي ٿو. ڪهاڻيڪار طالبان جي سنڌ ۾ موجوده وک وک تي مسجدن ۽ مدرسن جي اصل حقيقت جي جيڪا عڪاسي ڪئي آهي اُها ڪهاڻيءَ ۾ سگهاري ڪهاڻي پڻي جو روپ وٺي اهڙو ته نِروار ٿي آهي جو ڪهاڻي غفلت جي ننڊ ۾ سُتل سنڌي سماج جي مذهب سان سچي لڳاءُ واري حقيقت کي ڇرڪائي وجهي ٿي۔
”ٽيهه منٽ“ڪهاڻي اياز ۽ قنديل جي پيار ڪهاڻي آهي۔منظر ڪجهه هن طرح آهي ته، ”شهر کي شام جا پاڇا پنهنجي گهيري ۾ آڻي چُڪا آهن۔سج صبح جي هر وجود جو پاڇو کڻي اُڀرڻ کان پوءِ آهستي آهستي آسمان جي جهوليءَ مان سِرڪندو نديءَ جي پَرئين ڪناري شهر کان موڪلائي رهيو آهي۔صاف آسمان، پکين جون قطارون، نديءَ ۾ پيدا ٿيندڙ موسيقي، پَريان ڪو مُهاڻو پنهنجي ٻيڙيءَ ۾ بيٺو نديءَ تي وِڇايل ڄار سنڀالي رهيو آهي۔نديءَ جي ڪناري قنديل پنهنجن هٿن ۾ کنيل پٿر هڪ هڪ ڪري نديءَ ۾ اُڇلي رهي آهي.
”هي پنهنجي آخري ملاقات آهي. “
قنديل نديءَ ۾ پٿر اُڇليندي چوي ٿي. اياز چُپ چاپ قنديل کي ڏسي رهيو آهي۔اِهو جُملو ٻُڌي اياز جي چپن تي طنزيه مُرڪ تَري اچي ٿي۔ڇاڪاڻ ته قنديل اڪثر ايئن”آخري ملاقات جو چوندي آهي“۽ اياز اُن ملڻ نه ملڻ واري سلسلي ۾ ڪافي ڀيرا مري چڪو آهي. “ ماضي ۽ حال۾ٽُٻيون هَڻندي هي ڪهاڻي اُتي پُهچي ٿي جتي قنديل، اياز سان مُخاطب ٿيندي کيس چوي ٿي ته، ”ھاڻ تون ڪُجهه مُرڪ ته جيئن آئون به توکان مُرڪندي موڪلايان ۽ جڏهن تنهنجو گُذر منهنجن خوابن مان ٿئي ته تنهنجو مُرڪندڙچهرو ئي ڏسي سگهان. “ ”اُنهيءَ وقت اياز جي ڪومايل چھري تي مُرڪ اچي وڃي ٿي. سج مُڪمل غائب ٿي چُڪو آهي، نديءَ تي هلندڙ سڀ ٻيڙيون ڪنارن سان لڳي خاموش بيٺيون آهن. جيئن ئي سج شهر کي الوداع چوي ٿو ته آسمان تي چنڊ هلڪو هلڪو چمڪڻ لڳي ٿو.
”ڀلا اڄ ڪو نظم ٻُڌائيندين ڇا؟“
قنديل، اياز کان پُڇي ٿي.
”ھا مُختصر نظم آهي، رلڪي جو. . . . “
اياز، قنديل جي اکين ۾ اکيون ملائيندي نظم پڙهڻ لڳي ٿو:
”آسمان تنهنجي ڀاڪر جيترو وسيع آهي
۽ ستارا اُنهن چُمين جيترا
جيڪي آئون توکي ڏيڻ ٿو چاهيان
ڇا، هي چنڊ اُهو خط ناهي؟
جيڪو مون،
توکي ديوانگيءَ جي حالت ۾ لکيو هو. “
”ها پر هڪ منٽ. “اياز چوي ٿو. هُن پنهنجي گهڙيءَ جي چاٻي ڇِڪي اُنهيءَ کي بيهاري ڇڏيو. اُنهيءَ وقت ساڍا ست ٿيا هئا. هُو فقط ٽيهه منٽ ئي نديءَ ڪناري گڏ هئا. “
قنديل هلي وڃي ٿي۔ڪافي ڏينهن گُذري وڃن ٿا۔پر هوءَ واپس نٿي اچي۔هڪ شام اياز جي صوفي تي ڪُجهه گهڙين لاءِ اک لڳي وڃي ٿي. سندس در کي ڪو لاڳيتو کڙڪائي رهيو آهي۔ڪو در کولي ڪمري ۾ داخل ٿئي ٿو۔اُها قنديل آهي۔قنديل، اياز کي سڏ ڪري ٿي. اياز جو گهڙي وارو هٿ هيٺ لَڙڪي پوي ٿو. ۽ پوءِ جڏهن قنديل گهڙيءَجي ڪانٽن کي حرڪت ۾ آڻي ٿي ته سندس وهم حقيقت ۾ بدلجي وڃي ٿو. “
۽ هي لفظ پڙاڏا بڻجي گونجڻ لڳن ٿا ته، ”توکي ته خبر آهي مون کي گهڙيون ڪونه وڻنديون آهن. گهڙيون ماڻهن کي محتاط ڪري ڇڏينديون آهن ۽ آئون محتاط رهڻ نٿو چاهيان، پابند زندگي مون کي ناهي وڻندي. “
هي ڪهاڻي وڏي آرٽسٽڪ نموني، وڏي ڌيان سان نفيس اُڻت ذريعي تحرير ڪئي وئي آهي۔جنهن جي فني سحر انگيزي پڙهندڙ کي پاڻ ۾ سموئي منٽن کي صدين ۾ تبديل ڪري ڇڏي ٿي۔
ايئن هِن ڪتاب ۾ ”جيون پيڙا“، ”گلفروش جو موت“ پڻ ٺاهوڪيون ڪهاڻيون آهن۔جن جا موضوع سماج جا روزانو پيش ايندڙ اهڙا واقعا آهن جن کي هڪ باشعور ڪهاڻيڪار ڪڏهن به نظر انداز نٿو ڪري سگهي. ”آڪسيجن“مُستقبل ۾ ٿيندڙ ڳنڀير صورتحال جي اَنومانن تي لکيل ڪهاڻي آهي۔جنهن ۾ ايندڙ وقت ۾ وڻن جي واڍي، درياھ جي سوڪهڻي، ڏينهون ڏينهن بي تحاشا خطرناڪ حد تائين وڌندڙ آلودگي جي ڪري پيدا ٿيندڙ آبهوا جي تبديلي ڪارڻ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ وڌڻ جي ڪري آڪسيجن جي شديد کوٽ سبب انسان پاڻ سان آڪسيجن جا دٻا کڻي جيئڻ جا جتن ڪندي ڏيکاريو ويو آهي۔۽ هڪ اهڙي ڌُر جي پڻ نيشاندهي ڪئي وئي آهي جيڪا اُنهن سڀني شين تي قابض آهي۔ڪهاڻي موضوعاتي اعتبار کان ڌيان طلب ته آهي پر هِن ڪهاڻيءَ ۾ اڃان ڪجهه وڌيڪ غور ۽ فڪر جي گُنجائش شدت سان محسوس ٿئي ٿي۔
”باغ“ڪهاڻي ڳوٺاڻي زندگيءَ جي ننڍپڻ جي يادگيرين تي مُبني هڪ پُر احساس ڪهاڻي آهي۔جنهن ۾ ماضيءَ جي فطري حسناڪين سان گڏ سنڌ جي ٻھراڙي جي اصولڪي تصوير ڪشي کي پينٽ ڪيو ويو آهي۔ڪهاڻي بيانيه انداز ۾ پنهنجي سڀني پاسن کي فوڪس ڪري ٿي ۽ پڇاڙيءَ ۾ ڪهاڻي ڏسيندڙ پنهنجي يادن جي جهروڪن کي ساريندي جڏهن شهر مان ڳوٺ وري ٿو ته اُتي سڄو ماحول مَٽيل ۽ اجنبي احساس پيدا ڪندڙ محسوس ٿئيس ٿو۔ ”پر وقت وڏو شڪاري آهي، سڀ ڪجهه ساڳيو نه رهندو آهي. جيئن ڳوٺ جنم وٺندا آهن ايئن ڳوٺ مري به ويندا آهن. جيڪڏهن اُتان جا ڳوٺاڻا انهن جي سنڀال نه ڪن ته ڳوٺ ڄڻ يتيم ٿي ويندا آهن. ڳوٺاڻن جا رَويا ۽ اُتان جو سَڀاءُ ڳوٺ جا روح هوندا آهن. جڏهن اهي مٽجي وڃن ته پوءِ ڳوٺ ويران ٿيڻ لڳندا آهن. “۽ هي جملو به غور طلب آهي ته، ”ڀلا باغ کي ڪهڙي خبر ته انهيءَ جو ڌڻي هاڻ مٽجي ويو آهي. “
ادب ۾ توڙي فڪشن ۾ جيئن مُختلف موضوعن سماج، سياست، پيار، مذهب، فلسفي، تاريخ يا ٻين به موضوعن تي لکيو ويو آهي اُتي سائنس فڪشن تي سنڌي ادب ۾ پڻ ڪجهه ضرور لکيو ويو آهي۔جيئن قاضي فيض محمد جي ”ٻاويهه سو ٻاويهه“، “طارق قريشيءَ جي ”صديءَ جو سفر“، زيب سنڌيءَ جي ”آخري ماڻهو“۽”ايڪٽيهين ڊسمبر“ ڪهاڻيون سائنس فڪشن فينٽيسي ۾ سنڌ جي مُستقبل جي عڪاسي ڪن ٿيون۔اهڙين ڪهاڻين ۾ سنڌ جي مُستقبل جي جيڪا دنيا تخليق ڪئي وئي آهي اُها تصور جي هڪ اَڇوتي تصوير بڻجي روح ۾ لهي وڃي ٿي۔۽ سائنس جي ترقيءَ سان گڏ سنڌ کي سلهاڙي دنيا سان هم قدم پڻ ٿي وڃي ٿي۔
هن ڪتاب ۾ اختر حفيظ جون”ڪَالُ“۽ ”3017ع“ڪهاڻيون پڻ سائنس فڪشن جي نمائندگي ڪن ٿيون۔ڪهاڻي”ڪَالُ“ جنهن ۾ 2030ع جي سنڌ جو دور ڏيکاريو ويو آهي۔جنهن ۾ ايندڙ سنڌ جي مُستقبل جي جيڪا ڀيانڪ دنيا جوڙي آهي جيڪا اڄ جي وڌندڙ مذهبي انتها پسندي جي هڪ ڇِرڪائيندڙ تصوير آهي۔جنهن ۾ هر طرف مارا ماري، علم ادب، ڏاهپ، شاعري، فن، فلسفي، موسيقي، حسن توڙي روشنيءَ تي جيڪا بندش جي صورتحال ڏيکاري وئي آهي اُها دراصل اڄ جي اَگهور ننڊ ۾ سُتل سنڌين لاءِ اڳواٽ سُجاڳيءَ جو سَڏ آهي۔ليکڪ ڪهاڻيءَ ۾ مُستقبل جي خطري کان آگاھي ڏيندي ڀٽائيءَ جي پيروي ڪندي هِن بيت جي عڪاسي ڄڻ پنهنجي انداز سان ڪئي آهي ته،
بندر جان ڀَئِي۔ته سُکاڻيامَ سُمھو،
ڪَپر ٿو ڪُن ڪَري، جيئن ماٽيءَ مَنجهه مَھي،
ايڏو سُور سَھي، ننڊ نه ڪَجي ناکُئا!
ڪهاڻي”3017ع“سائنس فڪشن ۾ لکيل اهڙي ڪهاڻي آهي جنهن ۾ ڌرتيءَ تي وڌندڙ جهالت کان ڀَڄي ڪجهه ماڻهو ڌرتيءَ کان دور ڪنهن سياري تي وڃي هڪ دنيا آباد ڪن ٿا۔جتي سائنسي ترقيءَ جو هڪ وڏو سفر ڏيکاريو ويو آهي۔اُتي موجود هڪ لساني ماهر ڊاڪٽر جان ليوڪ کي خيال اچي ٿو ته ڇونه جنهن ڌرتيءَکي اسان هزارين سال اڳ ڇڏي هِن سياري تي سائنس جي مدد سان هڪ نئين دنيا اَڏي هئي۔اُن ڌرتيءَ تي وڃي اُن جي موجوده صورتحال ڏسجي۔ايئن جان ليوڪ سائنس جي ذريعي ڌرتيءَ تي لهي ٿو ۽ اُتان جي تباھ ۽ برباد ٿيل حالت ڏسي ٿو۔۽ وقت جي مُختصر عرصي ۾ کيس ڪا نه ڪا نئين معلومات پاڻ سان پنهنجي سياري تي کڻي واپس ورڻو آهي۔ايئن ڌرتيءَ تي لِڪ ڇُپ ۾ هلندي کيس خبر پَوي ٿي ته ڌرتيءَ تي هڪ اهڙو شخص به رهي ٿو جنهن جي ٻولي ڪير به سمجهي نه ٿو سگهي. سو اُهو ٻُڌي جان ليوڪ اُن شخص سان ملي ٿو ۽ ساڻس مُخاطب ٿئي ٿو پر نه هي اُن شخص جي ٻولي سمجهي سگهي ٿو نه ئي اُهو شخص سندس ٻولي ڄاڻي ٿو۔ايئن جان ليوڪ اُن شخص جي ٻوليءَ کي پاڻ وٽ ريڪارڊ ڪري ٿو۔پر سندس واپسيءَ کان هڪ ڏينهن پهرين اُهو شخص جيڪا نه سمجهه ۾ ايندڙ ٻولي ڳالهائي ٿو مَري وڃي ٿو۔۽ جان ليوڪ پنهنجي سياري تي پُهچي نه سمجهه ۾ ايندڙ ٻوليءَ جي پِرولي سَلڻ لاءِ پنهنجي ليب ۾ اُها سموري ريڪارڊنگ ڪمپيوٽر وسيلي مُنتقل ڪري اُن ٻولي جي آوازن کي جاچيندي اسڪرين تي نمودار ٿيندڙ )
(ريڪارڊ ڏسي حيران ٿي وڃي ٿو. ڇاڪاڻ ته اُن ٻوليءَ جي حوالي سان جديد سائنسي ٽيڪنالاجيءَ ۾ گهڻو ڪجهه موجود آهي۔”جان ليوڪ اُن نتيجي تي پُهچي ٿو ته اُنهيءَ دور ۾ ”لساني مستري“لساني ماهر لڳا پيا هئا ۽ اُهي اُن ڳالهه کي وساري ويٺا ته ٻولي ٽيڪنالاجي نه پر ماڻهو ئي بچائي سگهي ٿو. اُهي لاڳيتو پنهنجي پَر ۾ ٻوليءَ کي موبائيل ۽ ڪمپيوٽر ۾ محفوظ ڪري رهيا هئا. پر ماڻهن کان اها کسي رهيا هئا۔۽ هڪ ڏينهن نيٺ اهڙو به اچڻو هو جو دنيا ۾ اُها ٻولي ڳالهائيندڙ هڪ ئي ماڻهو وڃي بچيو، جيڪو به ڪُجهه ڏينهن اڳ گُذاري چُڪو هو. “
”وَريل اِن پاليٽڪس“ڪهاڻي دراصل ”وريل جو وهانءُ“جو ٻيو حصو آهي۔جنهن جي پهرين حصي ۾ وريل جي شادي جو مسئلو ڏاڍو مُشڪل سان حل ٿيڻ کان پوءِ وري کيس شادي ٿيڻ تي افسوس به ٿئي ٿو۔۽ وري هِن ٻئين حصي”وَريل اِن پاليٽڪس“۾ وريل شادي جي ناڪام تجربي کان پوءِ سياست ۾ ڳوٺ جي ڪجهه ٻين دوستن سان گڏجي پنهنجي قسمت آزمائي ڪري ٿو۔۽ هڪ پارٽي ٺاهي، ڪانفرنس ڪري ايندڙ چونڊن ۾ ڪونسلر جي لاءِ چونڊ وڙهي ٿو۔چونڊ کٽڻ تي هُو هڪ شيرواني سِبرائي ٿو ته جيئن هُو چونڊ ۾ کٽي اچڻ تي اُها شيرواني پائيندو۔پر اليڪشن ۾ هُو هارائي وڃي ٿو ۽ دل شڪسته ٿي ڪاوڙ ۾ اُها شيرواني کڻي ڪمري جي دريءَ مان ٻاهر اُڇلائي ڇڏي ٿو۔
صبح جو جڏهن هُو ٻاهر نڪري ٿو ته اُها ساڳي شيرواني هڪ فقير کي پاتل ڏسي ٿو۔
ڪهاڻيءَ جي اهڙي ڀلوڙ پُڄاڻي گهڻا سوال ڇڏي وڃي ٿي۔۽ اُن سان گڏ اِهو پيغام به ڄڻ ڏيندي هجي ته”فقيريءَ ۾ ئي بادشاهي لِڪل آهي“
”چنڊ لهي ويو“ڪهاڻي جاگيردارڻي سماج جي روايتي انساني قيد ۽ ساڻس ٿيندڙ ظلمن جي عڪاسي ڪري ٿي۔جنهن ۾ هڪ وڏي ڪوٽ ۾ کوڙ سارا هاري گهراڻا وڏيري جي ورتل قرض جا قيدي بڻجي اُتي ٻنيءَ تي هارپو ڪندي ۽ قرض لاهيندي مرڻ جهڙو جيئن ٿا. پر ڏينهن رات جي جفاڪشين کان پوءِ به وڏيري جي قيد مان رهائي سندن مُشڪل کان مُشڪل ٿيندي ٿي وڃي۔اهڙيءَ ماحول ۾ راجي جيڪا ڪيشوءَ جي زال آهي اُها اُن قيد ۾ پيٽ سان ٿئي ٿي ته مَنجهن اِها اُميد ڪَر کڻي من ۾ جاڳي پَوين ٿي ته اسان جو ايندڙ ننڍڙو ٻار ضرور ڀاڳ وارو هوندو ۽ اسان هي قرض لاهي ساڻس آزاديءَ واري زندگي گذارينداسين۔اُن آس ۾ قيد ۾ پورهيو ڪندي راجيءَ جا ڏينهن ڀرجي اچن ٿا ۽ هڪ ڏينهن ڪوٽ ۾ راجيءَ کي تڪليف ٿي پوي ٿي۔جنهن تي ڪيشوءَ کي ٻنيءَ تي خبر پوي ٿي ته هُو ڪم اَڌ ۾ ڇڏي ڪوٽ ۾ اچي ٿو پر ٻيون مايون کيس ڏَسين ٿيون ته اڃان ويم ٿيڻ ۾ هڪ اَڌ ڏينهن لڳندو ۽ هاڻ راجي ٺيڪ آهي۔پر ڪيشو اُن ڏينهن وري واپس ٻنيءَ تي نٿو وڃي ۽ ڪجهه ئي گهڙين ۾ وڏيرو پنهنجن ڇاڙتن سان ڪوٽ ۾ اچي ڪيشوءَ کي مارڪُٽ ڪري ٿو ته تون ڪم چور آهين ۽ تو وارو قرض تنهنجو پيءُ لاهيندو ڇا؟۔ڪيشوءَ کي وڏيري جي ظالمانا مارڪٽ تي راجي مُڙس کي بَچائڻ لاءِ وچ ۾ اچي ٿي۔ته پُٺيان ڪير کيس ڌڪو ڏئي ٿو ته هوءَ پيٽ ڀَر وڃي ڪري ٿي ۽ سندس حَمل ضايع ٿي وڃيس ٿو۔اهڙيءَ طرح هڪ هانءُ ڏاريندڙ درد دل کي لرزائي وجهي ٿو۔
”ڪوئن جو لشڪر“هڪ ڳوٺ جي ڪهاڻي آهي۔جنهن ۾ هڪ ڪردار جيڪو پنهنجي ڪهاڻي پنهنجي زباني ٻُڌائي ٿو۔ته ڪيئن نه ڳوٺ ۾ زندگي پنهنجي فطري حسناڪين سان پنهنجي معمول تحت گذري پئي جو ڪهاڻي ٻُڌائيندڙ پنهنجي فصل لهڻ جو انتظار ڪري رهيو آهي جو اُتي هڪ عجيب واقعو رونما ٿئي ٿو۔ٿئي ڇا ٿو جو فصلن ۾ ڪوئن جا لشڪر الائي ڪٿان اچي مَٿن حملو ڪن ٿا۔مُک ڪردار جي گهر۔مال جي واڙي ۽ ٻنيءَ تي ڪوئن جي فوج ڏينهون ڏينهن وڌندي ٿي وڃي۔هُو پريشان آهي ته هاڻ هي ڪوئن کي ڪيئن ختم ڪري. مُختلف حربا استعمال ڪري ٿو پر جيترا ڪوئا مَرن ٿا اُن کان وڌيڪ ٻيا ڪوئا مئل ڪوئن جي جاءِ اچي ولارين ٿا۔”وقت گذرڻ سان اُهي ڪوئا مَچي مواڙ ٿي وڃن ٿا۔پر جڏهن سڀ ڪجهه ختم ٿي وڃي ٿو ته پوءِ اُهي ڪوئا به هوريان هوريان گهٽبا ختم ٿيندا وڃن ٿا۔ڇاڪاڻ جو جڏهن اُتي ڪجهه به نه بچي ٿو ته پوءِ اُهي ڪوئا هڪ ٻئي تي حملا ڪري پاڻ کي کائڻ لڳن ٿا۔ايئن اُهي ڪوئا ختم ٿي وڃن ٿا ۽ برباد ٿيل ڳوٺ وري آباد ٿي وڃي ٿو.“
ڪوئن جي پس منظر ۾ هي علامت نگاريءَ جو انداز البرٽ ڪامئو جي نوبل ايوارڊ يافته مشهور ناول”پليگ“جي ياد ڏياري ڇڏي ٿو۔
ان کانسواءِ”ميران جي ڪهاڻي“، ”تنها مُسافت“، ”سار“ ڪهاڻيون پيار محبت، اڪيلائين، وڇوڙن جي ڪيفيتن جي عڪاسي ڪندڙ ٺيڪ ٺاڪ ڪهاڻيون آهن۔جڏهن ته”خوشگوار پل“دل کي ڇُهندڙ ۽ دل ۾ هڪ مِٺو مِٺو درد پيدا ڪندڙ ڪهاڻي آهي۔
”آبي مارشلا“ڪهاڻي پاڻيءَ جي کوٽ ۽ پاڻيءَ تي سموري جياپي جي عڪاسي ڪري ٿي۔پاڻيءَ جي کوٽ ڪارڻ سماجي قدرن جي بحالي جو بُنياد پڻ پاڻيءَ کي بڻايو ويو آهي۔پاڻيءَ جي ورهاست ۾ رياست جون سياسي چال بازيون مُستقبل ۾ اڃان به انساني زندگيءَ لاءِ نوان پر ڀيانڪ قانون ۽ قاعده جوڙيندي هر شيءِ جو جواز پاڻيءَ جي آڌار تي رکن ٿيون۔اهڙي دل ڏهڪائي ڇڏيندڙ دور کي هِن ڪهاڻيءَ ۾ فڪشنائيزڊ ڪري ليکڪ سنڌي ڪهاڻيءَ جي موضوعاتي دنيا ۾ هڪ وڌيڪ قدم اڳتي کڻندي نظر اچي ٿو۔
هن ڪهاڻيءَ ۾ تهذيبي تبديليءَ جا ڪارڻ پڻ مُستقبل ۾ پاڻي جي بنياد تي بيهاريل ڏيکاريا ويا آهن۔جيئن اردو جي نامياري ليکڪ مُستنصر حُسين تارڙ پنهنجي هڪ شاندار ناول”بھاءُ“ (وهڪري)۾ درياهي وهڪرن جي مَٽجڻ سان انساني وسنديون ويران ٿيندي ڏيکاري ٿو ۽ وري انهن وهڪرن جي ڪنڌين جي ڳولا ڪندي يا وري ساڳين وهڪرن جي انتظار ۾ ڪيئن نه پاڻي جي هڪ بوند ڪارڻ بدحاليءَ واري جياپي جي منظرن جي عڪاسي ڪندي ڪيئن نه هڪ دل ڏهڪائي ڇڏيندڙ ماحول جي اُڻت ڪري ٿو.
يا هِن ڪهاڻيءَ جي موضوعي دنيا کي ڏسي مون کي هڪ انگلش مووي”واٽر وار“پڻ ياد اچي وڃي ٿي جنهن ۾ مُستقبل ۾ پاڻيءَ تي جنگين جا جيڪي انديشا يا اڳڪٿيون ڪيل ڏيکاريون ويون آهن اُهي ڏسي ماڻهو حيران ۽ پريشان ٿي وڃي ٿو۔
مجموعي طور تي اختر حفيظ جي ڪهاڻين جو هي مجموعو”ٽيهه منٽ“ ۔سنڌي ادب ۾ نئين جديد سنڌي ڪهاڻيءَ جو ڏَسُ ڏئي ٿو۔ڪهاڻين جي مُختلف سفر ۾ اختر حفيظ کَڙٻَڙ رستن تي هلندي جي ڪٿي ٿِڙيون ۽ ٿاٻڙيون به آهي ته هُن وري ڪُجهه وکون مضبوط ۽ اڳتي وڌندڙ سِڌيون ۽ سَنواٽيون به کنيون آهن۔جيڪي پنهنجي پنڌ جو نئون اسڪيچ جوڙي اهو ثابت ڪن ٿيون ته اختر حفيظ سنڌي ڪهاڻيءَ ۾ضرور ڪو غير معمولي ڪارنامو سر انجام ڏيندو.

13/6/2020