اب کي برس تو سو برس
1970 جي سال جي هڪ شام هئي. سخت بارش جي امڪان هوندي به اوساڪا جي رهاڪو مس ڪيڪو پوري وقت تي هوماچي اسٽيشن جي الهندي در وٽ اچي مون سان ملي. کيس خبر هئي ته ٻه هزار روپيا ماهانه ڪمائڻ جي باوجود به جپان ۾ آئون غريب هوس ۽ آئون به ان امر کان واقف هوس ته ساڍا پنج هزار رپيا مهيني سر ڪمائڻ بعد به هوءَ اسان وانگر هٿ جي ڇوٽ نه آهي. خرچ ڪري ڪنهن سٺي هوٽل يا ڪنهن اوچي تفريح گاهه تي وڃڻ بدران اسان هوماچي اسٽيشن جي ڀر واري هڪ ويران باغيچي جي ڪنڊ تي رکيل هڪ سيمنٽ جي بينچ تي اچي ويٺا هئاسين. اڃان ويٺاسين مس ته سخت مينهن وسڻ شروع ٿيو. ڀَڄي اچي گهاٽن ٻوڙن جي هيٺان پناهه ورتيسين. Rain-Coat هيٺ وڇائي مٿان ڇٽي جهلي ويٺاسين. ڪجهه ننڍڙا پکي ڀر واري وڻ تي ڦڙ ڦڙ ڪري اچي ويٺا، پر هيٺ اسان کي ڏسي وري اڏامي ويا. مينهن جا شپڪا ٻڌي وطن جو سانوڻ ياد اچي ويو.
مينهن جي چاهي سخت ضرورت هجي يا نه، پر ننڍپڻ ۾ اسان جي وڏي پڦي سندس ٻارن سان گڏ اسان کي زوريءَ پينگهي ۾ ويهاري ”الله صمد“ پڙهڻ لاءِ آرڊر ڏيندي هئي. اسان دل ۾ خوش هوندا هئاسين ته اڃان به تکو مينهن وسي، پر پڦيءَ جي اتان لنگهڻ وقت زور زور سان هڪ ئي سُر ۾ ”الله صمد ــ الله صمد. الله سائين خير ڪر“ جو ورد ڪندا هئاسين.
سامهون پارڪ جي پوڇڙ وٽ، گوتم ٻڌ جي مندر جي ڇت تان پاڻي ٽمي هيٺ رکيل گوتم جي جسم کي ڌوئي رهيو هو. رکي رکي هوا جو تکو جهوٽو ٿي لڳو ته وڻن تان پن ۽ سنهو ٻُور، پائوڊر وانگر ترندو هيٺ ٿي آيو. رکي رکي ڪنهن جيت چرچاٽ ٿي ڪيو. جپان ۾ هي پهريون دفعو هو جو قدرت طرف ڌيان ڏيڻ جو موقعو ۽ فرصت ملي هئي نه ته هنن مشيني ۽ نام نهاد ماڊرن ملڪن جي زندگي سڄو ڏينهن هڄ هڄان ۾ پوري ٿيو وڃي. صبح ساڻ اُٿي اليڪٽرڪ شيور جي مشين آن ڪري ڏاڙهي لاهڻ، ڪٽليءَ جو سئچ وجهي چانهه ٺاهڻ، جلدي ۾ ڪمري جو ايئرڪنڊيشنر آف ڪري اليڪٽرڪ ڏاڪڻ (Escalator) ذريعي ويجهي زمين دوز گاڏي لاءِ ڊڪڻ، گاڏيءَ ۾ جلدي جلدي اخبار پڙهڻ، وري آفيس لاءِ ڊوڙڻ، آفيس ۾ يا جهاز تي سڄو ڏينهن ڪاغذن، ڪئلڪيوليٽرن، ڪمپيوٽرن ۽ مشينن سان مغزماري ڪرڻ، لنچ ٽائيم تي دوستن يا آفيس وارن سان ڳالهائيندي، ساڳي وقت ٽيليفون به رسيو ڪندي، سئنڊوچ ۾ چڪ هڻڻ، شام جو گهر پهچڻ سان T.V يا ريڊيو جو سئچ آن ڪرڻ ۽ ان جي آواز سان گڏ رستي تي هلندڙ گاڏين، بسن، ڪارن جو گوڙ شور، کِٽ کِٽ، دانهون، ڪوڪون. هڪ ڏينهن جي تبديلي خاطر هيءَ مشيني زندگي دلچسپ آهي پر مهيني جا ٽيهه ئي ڏينهن اها زندگي. الله ڏي پناهه. اسان جي غريب ملڪن جي غريب زندگي ان کان بهتر آهي.
”ڇا پيو سوچين؟“ آخر ڪيوڪو پڇيو.
”سوچيان پيو ڪيوڪو، مشيني زندگي انسان کي قدرت جي سونهن کان ڪيڏو ته پري ٿي ڇڪيو وڃي.“
پر ڏٺم ته هن تي ڪو اثر ئي نه ٿيو. هن کي ڪهڙي سڌ ته نار جي چيچٽ ۾ ڇا سرور آهي. فجر مهل ڪڪڙ جي ٻانگ ۽ کوهه جي گِهرڪڻيءَ جي آواز ۾ ڇا لئه آهي. چوڌاري واري، خاموشي يا ساوڪ ۾ ڪهڙي مڌرتا آهي.
”ڇو بور ٿي رهيو آهين؟!“ هن پڇيو:
”نه. آئون ته ڏاڍو خوش آهيان. تو جهڙو دوست ڀر ۾ ويٺو هجي. هيءَ برسات، هيءَ تنهائي، هيءَ خاموشي....“
هن منهنجي ڳالهه اڌ ۾ ٻڌڻ ڇڏي، هڪ جپاني گانو جهونگارڻ شروع ڪيو..... سڪورا سڪورا ــ يايوئي موسو راوا ــ ڪاسَو ميڪا ــ ڪُوسَوڪا.
مون به ههڙي رومانٽڪ ماحول ۾ ڪجهه جهونگارڻ چاهيو ٿي، ڪو شعر، ڪو غزل، ڪو گيت، ڪو گانو ــ ڪجهه به دماغ ۾ نه پئي آيو. اوچتو آهستي آهستي جهونگارڻ لڳس:
”اي گهٽا ڪالي گهٽا ــ اب ڪي برس تو سو برس.“
”ڪيوڪو توکي خبر آهي ته ان جي معنيٰ ڇا آهي؟“
“Kono uta no imi wa nandesuka?” (ان گاني جي معنيٰ ڇا آهي؟) هن دلچسپي وٺندي پڇيو.
اسان جي ملڪ ڏي بارش تمام گهٽ پوندي آهي. پر اتفاق سان محبوبا جڏهن محبوب سان ملڻ وئي آهي ته بارش به ان وقت وسڻ شروع ٿي آهي. سو محبوب چوي ٿو ته:
”اي برسات هاڻ تون وسندي ئي رهه.“
”ڇو؟“ هن معصوم ٻارن وانگر سوال ڪيو.
”ڇو! ڇو جو ظاهر آهي، جيسين بارش وسندي رهندي هوءَ اتي ئي پنهنجي سڄڻ جي قريب هوندي. گهر ڪيئن ٿي وڃي سگهي؟“
مون اهو چئي سندس نظرن ڏي ڏٺو ۽ ان خوبصورت شعر يا تخيل جو داد وٺڻ جو انتظار ڪيو. ڪجهه سوچي هُن منهن مٿي ڪري حيرت مان چيو:
“Kono Hito Kasa Ie De Wasurete Kimashita”
(ڇو؟ هوءَ ڇَٽي گهر وساري آئي هئي ڇا؟)
۽ مون سڄي رومانٽڪ نظاري کي لڙهندي ڏٺو. کيس هاڻ ڪير سمجهائي ته جنهن دنيا ۾ تون رهين ٿي اها منهنجي دنيا کان نرالي آهي. اتي هر ڪلاڪ بعد ايندڙ ڏينهن جي موسم جي اڳڪٿي ريڊيو، ٽي ــ وي ذريعي نه ٻڌائي ويندي آهي. اتي ماڻهن وٽ نئلان جون Folded – Umbrella نه ٿين جي هو انڊپين وانگر آڱر ۾ يا اسڪرٽ جي اڳٺ ۾ لڙڪائي هلن. اتي زمين دوز گاڏيون (ڇڪاٽيٽسو) يا Rapid گاڏيون (توڪيودينشا) ڪونه ٿين. اتي ههڙا سيمينٽيڊ روڊ يا موتوماچي بازار جي ڇت جهڙيون رنگين پلاسٽڪ سان ڍڪيل گهٽيون ڪونه ٿين. اسان وٽ ٻن ــ ٽن ڪلاڪن جو مينهن ايتري افراتفري ۽ خراب حالت پيدا ڪري سگهي ٿو جيتري سيڪنڊ ورلڊ وار جپان ۾ پيدا ڪئي.