اسان لاءِ دٻي ۾ ٺِڪريون
جناب، مسٽر، شري، سائين، مسز، مس ــ سڀني لاءِ جپان ۾ فقط هڪ لفظ سان (San) آهي، جيڪو مرد، عورت ۽ ڇوڪريءَ لاءِ استعمال ڪيو وڃي ٿو. پر نالي جي آخر ۾ ڏيڻ کپي. جيئن تاناڪا سان، ميچيڪو سان.
جهاز جي هڪ مئرين انجنيئر جاويد کي يوڪوهاما شهر جي هڪ جپاني ڇوڪري (جنهن جي انگريزي پوري پني آهي) ”مس جاويد“ لکندي آهي، جو هن جي San واري حساب سان، جاويد جو کيس Miss Sakurai لکي ٿو ته هوءَ به ڇو نه ساڳيو لفظ Miss جاويد لاءِ استعمال ڪري.
”جهاز جي فورٿ آفيسر سليم ۽ ٿرڊ آفيسر عمر کي نگويا توڙي ڪوبي شهرن ۾ جپاني گرل فرينڊس آهن. سو هڪ ڏينهن جهاز جي ميس روم ۾ ٻين همراهن تي لئه رکڻ لاءِ هڪ ٻئي کي چئي رهيا هئا: ”يار نگويا ۽ ڪوبي جي ڇوڪرين ۾ وڏو فرق آهي....“
محمود ريفريجريشن انجنيئر به اتي ويٺو هو تنهن کان صبر نه ٿيو تنهن يڪدم کين بُجو ڏيندي چيو: ”بڪواس بند ڪريو. مينهون سڀ ڪار ٻوٿيون! ان وانگر سڄي جپان جون ڇوڪريون هڪجهڙيون بندريون ۽ نڪ منيون آهن. توهان کي ڀيڻان جپان ۾ جمعو جمعو ست ڏينهن به ڪونه ٿيا آهن ته ويٺا آهيو پنهنجي هوشياري ڏيکارڻ. نگويا ۽ ڪوبي شهرن ۾ مفاصلو ئي ڪيترو آهي؟ ڇا توهان کي لانڍي ۽ ملير، يا رامسوامي ۽ پاپوش جي ڇوڪرين ۾ به ڪو فرق نظر آيو آهي جو هتي ويٺا ان قوم بابت پنهنجيون Thesis ٻڌايو جيڪا هُڪيدا ٻيٽ کان شڪاڪو تائين زبان، رنگ ۽ نسل ۾ هڪ آهي. وچ ۾ ڪو مڪسچر يا هيرڦير ناهي.“
منهنجو هڪ جپاني دوست جڏهن به کاڌي جي ڳالهه ڪندو آهي ته چوندو آهي ته سٺو کاڌو اهو آهي جو نه فقط سواد ۾ سٺو هجي پر ڏسڻ ۾ به سٺو لڳي. جن کي جپان ۾ ڪنهن گهر يا هوٽل ۾ هڪ ويلو به کائڻ جو موقعو مليو هوندو انهن کي احساس هوندو ته جپاني ان تي ڪيترو سختيءَ سان عمل ڪن ٿا. کاڌو کڻي ڪيترو به ٿورو يا سادو هجي پر ان کي مختلف رنگن، ڊيزائين ۽ برتنن ۾ پيش ڪندا. بلڪ هڪ جپاني کاڌي جي ڪتاب ۾ پڙهيم ته سٺو کاڌو اهو آهي جيڪو نه فقط زبان کي سوادي لڳي پر اک ۽ ڪن کي به ان جو ڏيک ۽ آواز پسند اچي. مثال طور: سلاد ئي آهي ته ان کي نه رڳو خوبصورت پليٽ ۾ سينگاري رکيو وڃي، بلڪ ٽماٽن، بيٽن يا بصرن کي وڍيو به مختلف نمونن سان وڃي. آواز مان مراد اهو آواز آهي جيڪو کاڌو چٻاڙڻ وقت کاڌي يا وات مان نڪري. مثال طور: پاپڙ کائڻ وقت چرڪاٽ، ڊگهين سيوين جهڙيون نوڊل کائڻ وقت ”سلرپ سلرپ“ جهڙو آواز يا کٽو آچار کائڻ وقت ”سُو سُو سُو“ جو آواز.
جپاني هوٽل يا دڪان ۾ گهڙڻ وقت ”اِراسائي مَاسي“ (ڀلي ڪري آيا) جي کيڪار تمام عام آهي. جپان جي اتر ۾ هيڪدو ٻيٽ کان ڏکڻ ۾ اوڪينا ٻيٽن تائين، مختلف گهرن ۽ هوٽلن ۾ انيڪ قسمن جا کاڌا ٺاهيا وڃن ٿا. پر سڀني ۾ چانور، مڇي ۽ سامونڊي Weeds جهڙيون شيون عام نظر اينديون ۽ جيڪو کاڌو اندر هوٽل ۾ هوندو ان جهڙو هوبهو پلاسٽڪ جو ٺهيل، قيمت سميت ٻاهر پليٽ ۾ شيشي جي ڪٻٽ ۾ رکيل نظر ايندو.
چانورن ۾ چاهان، هاياسي رائيسو، ڪاري رائيسو، ڪاتسودان، نيڪوڊان اچي وڃن ٿا. انهن ڊشن ۽ چانورن سان گڏ گانگٽ، گوشت، مڇي يا بيضا فراءِ ٿيل هوندا آهن. هاياسي رائيسو ۾ ٻوڙ به مليل هوندو آهي ۽ اهي ڊش سڀ گرم کاڌا وڃن ٿا.
نوڊل (Noodles) ۾ چاسوبا، گوموڪوسوبا، گيوزاسوبا، موري سوبا وغيره اچي وڃن ٿا. ميسو رامين ۽ موماشِي نوڊل ڊشن ۾ سوئر جو گوشت پڻ مليل ٿئي ٿو. سوئر جي گوشت کي ”بوتانيڪو“ سڏجي ٿو ۽ ان معاملي ۾ هوٽل وارن کان پڪ ڪرڻ کپي جو هو ڪڏهن ڪڏهن چڪن فراءِ رائيس يا پران فراءِ رائيس ۾ به پورڪ جا ٽڪر ملايو ڇڏين.
جپان ۾ گهڻو ڪري سامونڊي کاڌو ــ مڇي، گانگٽ کان سامونڊي گاهه ۽ سپن کيکڙن تائين گهڻو ملي ٿو. (سپن مان منهنجو مطلب اهي ٻاهران پُڙ نه آهن جيڪي سمنڊ جي ڪناري تي نظر اچن ٿا ۽ اهي پڙ چمچي طور به ڪم اچن.) انهن سپين جي وچ ۾ جيڪو ڪينئون ٿئي سو کاڌو وڃي ٿو. جپان ۾ مڇي ايتري ته عام آهي جو مختلف هوٽلن ۾ جملي اسي (80) کان به مٿي مڇين جا قسم پچن. انهن ۾ اِيل، مئڪرل ۽ سالمن مڇيءَ کان اڏامندڙ مڇي، ڪاڊ مڇي ۽ وهيل مڇيءَ تائين اچي وڃن ٿيون.
مرغيءَ جا مختلف ڊش: تُو ڪاتسو، توري ڪارا ۽ ياڪي توري اچي وڃن ٿا. ڪيترن گهرن، هوٽلن ۽ گيشا گهرن ۾ ته هيٺ رکيل ٽيبل جي وچ ۾ وڏو چورس تئو ٺهيل ٿئي جنهن جي چوڌاري پليٽون رکي ويهن ۽ هرشيءِ اتي جو اتي پچائي گرم گرم کائين.
اسان وٽ عقيدو آهي ته ڪا شيءِ هٿن مان ڪري پوي يا ڪانگ کيانتو ڏئي ته چوندا ته پڪ مهمان ايندو. اهڙي طرح جپانين جو اهو وهم آهي ته ٻلي جي پنهنجو ساڄو ڪن ساڄي چنبي سان مهٽيندي ته پڪ مهمان ايندا. ان ڪري ڪيترن جپاني هوٽلن ۽ دڪانن تي ٻليءَ جي هڪ خوبصورت مورتي نظر اچي ٿي جيڪا ساڄي ڪن کي ساڄي چنبي سان مهٽي رهي آهي. معنيٰ مهمان اچڻ جو سوڻ. ۽ هن جي ٻئي هٿ ۾ سونو سڪو جهليل هوندو آهي. معنيٰ ٻليءَ جي مالڪ (دڪاندار) وٽ ناڻو ايندو.
ڪي ڪي جپاني کاڌا جپانين جي لحاظ کان ته تمام سٺا آهن پر ڌارين کي پهرين عجيب لڳن ٿا جيسين ان جي سواد يا سونهن مان مزو اچي. هڪ دفعي جپاني دوست جي مانيءَ تي عجيب طرح سان رڌل مڇيءَ تي مون جڏهن کائڻ وقت منهن ٺاهيو ته ”ڪوداموسان“ جي ماءُ مسڪرائي چيو: ”جپاني کاڌو به جپاني زبان جيان آهي. صحيح طرح مزو وٺڻ لاءِ ڪجهه سکيا ۽ تجربي جي ضرورت آهي.“
منهنجي خيال ۾ ته ساڳي ضرورت جپاني ٿيٽر ڪبوڪي، نوهه ۽ سومو پهلوانن جي ملهه ڏسڻ لاءِ آهي. اهي شيون پاڻ جپاني ته Enjoy ڪن ٿا باقي اسان ڌارين لاءِ دٻي ۾ ٺڪريون يا جهڙوڪر پڪو راڳ.