ليکڪ پاران

اسين نج ٻهراڙي جا ڄٽ ماڙهو، علم ۽ ادب سان ته اسان جو پري جو تعلق به نه رهيو آهي. آئون به مڙئي لئي مان لٺ ڀڃي قلم ۽ ڪتابي دنيا ۾ حادثاتي طور آيل ماڻهو آهيان. اڃان به مونکي لکڻ جي ٽل ڪونهي. مڙئي زٽ هڻي ڪم هلايون پيا. انڪري هن ڪتاب ۾ به غلطيون ته هونديون. “انسان آهي ئي خطا جو گھر” سمجھي در گذر ڪندي رهنمائي ڪجو، غلطين کي اڳتي دور ڪرڻ جي ڪوشش ڪبي.آئون پرائمري کانپوءِ يڪو اڻ اعلانيل طور آخري بئنچن جو ڪُل وقتي شاگرد رهيو آهيان. پاس ٿيڻ لاءِ لاتعداد باسون باسيل هونديون هيون. امتحان وٺڻ لاءِ آيل “اعلى آفيسر” ماني کائي هڪ ئي ڌڪ ۾ سڄي اسڪول کي “پاس” هجڻ جو سرٽيفڪيٽ ڏيئي هليا ويندا هئا. پنجون درجو خيرن سان پاس ڪري “چڱي چال چلت” جو سرٽيفڪيٽ ورتو، پر پوءِ چال چلت اڄ ڏينهن تائين نه سڌري سگھي. ان بعد مونکي ۽ مرحوم ڪامريڊ دودو ڀيل(ڏيئي) لالچند ڀيل ۽ پهلاج ڀيل (گھمن سنگھه جو پوٽو) سميت ڪجهه ٻين دوستن کي ذات پرستي واري سياست جو جنون هو. پوءِ دودو ايس ٽي پي ۾ ويو ۽ آئون وري عوامي تحريڪ ۾ شامل ٿيس پوءِ اهو مٿي جو سور لٿو. بعد ۾ مون جھڙو ڦاٽل جھولي ۾ عقل پندڙ ماڻهو قومي عوامي تحريڪ جي ساٿين اياز کوسو، انور نوحاڻي، ڪرم ڪلوئي، اشرف رند ۽ ٻين ساٿين جي ور چڙهي ويو پوءِ ته لکڻ ، پڙهڻ ،تعليمي ورڪشاپ، ليڪچر، تقريرون، اسٽيڊي سرڪلن ۾ گڏيل پڙهائي کان ويندي سنڌ سميت سڄي دنيا جي مظلوم انسانن سان ٿيل ظلم ۽ زيادتين خلاف عملي جدوجھد جي ميدان تي احتجاج، مظاهرا، جلسا، جلوس، اجلاس، روڊ بلاڪ ڌرڻا، لانگ مارچ ۽ پوءِ سڄي سنڌ جا دورا معنيٰ ته شروع واري زندگي کان صفا اُبتا ماڻهو ٿي نمودار ٿياسين، ۽ هڪ نئون جهان جُڙي پيو. ان دوران منو مهراج واري ٺيڪيدار سنگت “ڪافر” هجڻ جي فتوا جو قومي فرض ايمانداري سان سرانجام ڏيئي چڪي هئي. ان وچ ۾ ايف سي ميگھوال ڊاڪٽر امبيڊڪر وارو پنو به پڙهائي چُڪو هو. سچ پڇو ته مون ڪڏهن انهن تنگ دل نام نهاد ۽ انسانيت ۾ ويڇا وڌائيندڙ واڳوئن جي پرواهه ڪرڻ ۽ نتيجي جي ڀئو بجاءِ پنهنجو ڪم جاري رکيو آهي. ان جي رزلٽ اميد کان به وڌيڪ بهتر نڪري پئي. جدت پسند شعوريافته نوجوان سيڪيولر ۽ لبرل خيالن سان اُڀرن پيا. “ڌندوڙي” ٺوڳين جي ڪُڌي ڪاروبار واري دڪانداري اڳتي هلي ضرور بند ٿيندي. جڏهن علم وڌيو ته مدي خارج شيون بازار مان ڪوبه نه وٺندو. قومي عوامي تحريڪ ۾ پڙهائي واري معاملي ۾ ته ڇڏ ڇوٽ آهي ئي ڪونه. سو مونکي به ڪتاب پڙهڻ تي ٽيڙ تپ ايندو هو پر پوءِ محمد بخش جروار ۽ ماما اشرف جي مٺڙي مٺڙي کل لاهڻ واري تنقيد کان بچڻ لاءِ مري جُھري مجبورن پڙهڻو پيو. اُٿي بيهه ڳالهائڻ ۽ مطالعو مون لاءِ وڏو عذاب هو پر ممتاز کوسي سدائين همٿايو. پوءِ ڏندن تي ڏيئي ڪم هلائي وياسين. پليجي صاحب سان جڏهن به گڏجڻ ٿيو ته سڀ کان پهرين پڇندو “اڄڪلهه ڇا پيا پڙهو، فلاڻو نئون ڪتاب آيو آهي سو اوهان پڙهيو يا نه ؟ جي پڙهيو آهي ته تبصرو ڪريو” پوءِ مون جھڙا ساٿي ڪياڙي کنهي رڳو لوڻا پيا هڻندا يا اک ڇنڀ ۾ نظر بچائي کسڪي ويندا. اڳتي هلي دوستن مختلف موضوع ڏيئي لکڻ لاءِ باقاعده پابند بڻايو. پوءِ ته اخبارن ۽ رسالن ۾ ڪو مامرو سُجهي اچي ته “دٻ درخاش دينو تي” وارو هٿ جهليو. حاجن کوسي سان اُٺ جي آنڊي جيڏا سياسي اختلاف برقرار هوندي به هن مونکي سٺا ڪتاب پڙهايا. اسان پنهنجي ئي ڌرتيءَ تي ٻڪ ۾ پاڻي پي نفرتن ۽ انساني اڻبرابري جي رجعت پرست ماحول ۾ وڏا ٿيا آهيون. آئون پنهنجي ئي ڌرتيءَ تان ڌڪاريل سنڌ وطن جي وارث قبيلي جو فرد آهيان. اسان کي تاريخ جي ستم ظريفين مسخ ڪرڻ ۾ ڪا به ڪسر نه ڇڏي آهي. مان ان لٽيل قافلي جو سپاهي آهيان جيڪو هاڻ غلامي جي لعنت خلاف صدين کانپوءِ بغاوت جو علم بلند ڪري رهيو آهي ۽ غلامي جي سببن کي سمجھڻ لاءِ اڃان صرف هڪ سيڪڙو آماده ٿيو آهي. جيڪا ڳالهه شايد برهمڻ سامراج کي هضم نه ٿئي، هو ته اسان کي سدائين منو مهراج جي اک سان ڏسڻ ٿا چاهين. پر ياد رکو! اها اک هاڻ گوڪو هڻي ڪڍي ويندي. اُڀي ٿيل آڱر به ڪٽي ويندي. هزار سالن کان پويان ٻڌل ڍينگر، منهن تي ٻڌل لوٽو، علم حاصل ڪرڻ تي عائد ٿيل پابندي، گڏ کائڻ ۽ پيئڻ جي نفرت ڪرڻ جهڙي ٿيل هر تذليل جو حساب ڪتاب چُڪتو ٿيندو. مونکي يقين آهي ته ظلم جي ڪاري رات ۾ انقلاب جو سُرخ سج ضرور اڀرندو. هي ڳالهيون ڪرڀناڪ آهن، ننڊ ڦٽائڻ جو سبب بڻجن ٿيون. دنيا اڏو حقيقتون آڻڻ ۽ پنهنجن مظلوم ڀائرن ۾ شعوري جاڳرتا پيدا ڪرڻ خاطر لکڻو پيو. پوءِ مون جهڙو به حال هو لکيو ۽ لکان پيو. دوستن همٿايو ، ماڻهو غيرتڪراري ٿي ڪونه ٿو سگھي، جي ڪو تضاد ناهي ته پڪ منافقت آهي. مونکي خبر ناهي ته منهنجا ڪيترا آرٽيڪل مختلف موضوعن تي اخبارن ۽ رسالن ۾ شايع ٿيل آهن؟ ڪجھه مواد 2011ع جي مهاٻوڏ ۾ پُسي ويو. ٻن ڪٽن جيترو اخبارن ۽ رسالن ۾ شايع ٿيل مواد ساجن جهڙن مڙسن ڳڙداڻي عيوض ڪاٻاڙي کي وڪڻي ڇڏيو. ڪاپڙي ۽ تحريڪ ۾ شايع ٿيل آرٽيڪل وارا رسالا رميش جي اسٽور ۾ لڪائي رکيم، سو به ڀائو ٽين دٻي واري کي ڏيئي اسٽور صاف ڪيو. باقي جيڪو هٿ آيو سو ڇپائڻ جي ڪوشش ڪنداسين. منو مهراج جي “منو سمرتي” انساني اڻبرابري جي انڌي آئين جو مثال آهي جنهن ۾ اسان غريب ڌرتي ڌڻين کي رڳو “انسان” سمجھڻ جي عنايت به نه ڪئي وئي آهي. اسان ڌرتيءَ ڌڻين کي دربدر ٿي آيل قبضاگير آرين جي هٿ ٺوڪين قانونن حق حاڪميت کسي غلامي جو ڳاٽ ڪنڌ ۾ هنيو آهي. اسان سڀ هن سماج جا باغي ماڻهو گڏجي ان ڳاٽ کي ڳچي مان ڪڍڻ لاءِ هر ممڪن ڪوشش ڪنداسين. آئون بنيادي طرح تاريخ ۾ ڌرتيءَ ڌڻين سان ٿيل تذليل جو انتقام وٺڻ لاءِ قلم ۽ پرامن قومي عوامي جمهوري جدوجھد ۾ يقين رکندڙ مارڪسي ماڻهو آهيان. مونکي انقلاب ۾ به صبح ٿيڻ جيترو پختو يقين آهي. اندر ۾ اوچ نيچ واري ظالم سماج جون ڏنل باهيون ڀڙڪي ڀڀڙ ٿين ٿيون. ٽانڊن جي ان سفر ۾ ڪڏهن هجومن ۾ ته ڪڏهن اڪيلا ٿي رهيا آهيون. پر مايوسي جي ميم کان به ڀڄندا آهيون. خيالن جي پوتاميل ۽ حياتي جي ترتيب مون کان ڪونه ٿي سگهي. ۽ نه ئي پئسو گڏ ڪرڻ جو جنون رهيو. آڻڻ ۽ چاڙهڻ سڀاڻي لاءِ صبح جو ڏسبو ۽ اڄ کي اڄ ئي نبيربو، تنهڪري زندگي جي اڙانگي سفر ۾ ماپ ، تور ۽ ڦيٿ کڻي هلندڙ واپاري سنگتين جو اسان پارن جپسي، سيلاني، رولاڪ ۽ فقيري لڏي وارن ماڻهن جي خانه بدوش خيالن سان هم آهنگي جو سوال ئي پيدا نٿو ٿئي. مونکي خبر آهي ته اڪثر ماڻهو چمڪ ڌمڪ جا هيراڪ آهن. اسان جهڙي لوڪ کان لهواري مخلوق کي عقل کان آجو سمجھن ٿا. منافق، موقعي پرست ۽ مفاد پرست ماڻهو مال روڙڻ لاءِ گوڏا کوڙي قوم ۽ وطن جي مظلوم عوام جو ڪنڌ جھڪائيندا آهن. تنهنڪري “ڀلي بک ڀرم جي” آهي. پيٽ ورن ۾ وڌي وڻ ٿيل تمام گھڻيون ڳالهيون آهن. آخر ۾ شڪرگذار آهيان منهنجي صوفي يارن اصغر کوسو، ايوب کوسو، اختر حفيظ، پرڪاش ڪرماڻي، فقير غلام حيدر لغاري، قيوم بلوچ، عثمان راهوڪڙو، گينو ڪولهي، پونم پاسڪل، متي والجي، ساحر، سچل کوسو، رفيق کوسو، سُريش، مڪيش، اوشو، آدرش، علي محمد کوسو، مدد جروار، مهيندرو ڀيل، ميون ڀيل جنهن جا ٿورا لاهي نٿا سگھجن فقط ڳائي سگھجن ٿا. آئون مٽي آهيان امڙ ۽ بابا جي پيرن جي جيڪي اڄ به جدوجھدن، جلسن، لانگ مارچن، ميلن ۽ ملاکڙن لاءِ پنهنجي هن غريب ڪامريڊ پٽ کي خرچي سان گڏ دعائون به ڏين ٿا.

محبتن ۾

محب ڀيل
ڀيل هائوس، وارڊ نمبر 9 جهڏو
ڳوٺ پٽيل انب ڀيل تعلقو جهڏو.
03002682036
muhibbheel@gmail.com
آگسٽ 2016ع

ڪالم / مضمون

تتل سج هيٺان