ڳالهين جو ڳِر

اُٺ ڪتابن جا اُٿلائي ڏٺاسين جنهن ۾ قديمي ۽ پراڻي اوائلي زماني کي “پٿرجو دور” لکيو ويو آهي. ان دور بابت تاريخ ۾ لکيل آهي ته تڏهن سائنس ۽ ٽيڪنالوجي نالي ڪا شئي ڪانه هئي، علم ۽ عقل جو نالو نشان ئي نه هو، ڪو سماجي نظام نه هئڻ ڪري ماڻهن ۾ ماڻهپو، ادب، اخلاق، رحم ڪرم نه هو، رشتن جو تقدس ۽ ساڃاهه صفا نه هئي. ان دور جا اڻ سڌريل ڏاڍا ماڻهو ٻين هيڻن ماڻهن تي هلان ڪري انهن جا شڪار ڪري گڏ ڪيل کاڌ خوراڪ جا ذخيرا لٽ مار ڪري کڻي ويندا هئا بلڪه انهن هيڻن کي پنهنجو فتح ڪيل غلام بڻائي سموري حياتي تذليل جو نشانو بڻايو ويندو هو. پٿر جي دور جي ماڻهن کي کائڻ پيئڻ جو سليقو نه هو، ماڻهو ويچارا ڪچو، ڦڪو ، اڻ رڌيل کاڌو کائي پيا هضم ڪندا هئا، موسمي تبديلين کان بي خبر اوائلي ماڻهن جو شديد گرمي ۽ شديد سردي ۾ ساهه سُڪي ويندو هو. انگ ڍڪڻ لاءِ ڪپڙو لٽو ته هو ئي ڪونه باقي ماڻهن جي رهائش گھڻو ڪري جابلو غارون ، گھاٽا جهنگ ۽ ٻيلا هئا. باهه، پاڻي، برساتن، زلزلن ، بيماري سميت ٻين قدرتي آفتون جي ڄاڻ نه هئڻ ڪري اهي خطرناڪ آفتون کين لوڙي وجھنديون هيون. آڳاٽا ماڻهو هومواريڪٽس، هوموميگنان، هوموسيپين وغيره ذهني ۽ جسماني طرح اڻ مڪمل ماڻهو هئا. پٿر جي دور ۾ انساني زندگي جا حالات پڙهي الئه ڇو ڪا خاص حيرانگي نه ٿي؟ ارتقا جا مشڪل ترين مرحلا طئه ڪندڙ ڪائنات جي وجود ۾ لاتعداد تضاد اڄ به ڪر کنيو بيٺا ضرور آهن. پر پوءِ به ڪائنات جي تضاد کي فطري عمل جو حصو سمجھيو وڃي ٿو. ڪائنات ۾ ڪيتريون شيون اڄ به ممو بڻيل آهن. جيڪي اڃان تائين موٽن دماغن جون ڌڄيون اُڏايو ڇڏين پر ڀيڄي ۾ نٿيون وهن. هن جديد سائنس ۽ ٽيڪنالوجي جي زماني جي پٿر جي دور سان ڀيٽ ڪندي گھڻين ڳالهين ۾ مت منجهي پوندي آهي. ڄڻ هن زماني جي سائنسي ترقي دنيا جي روين کي بدلائڻ ۾ مڪمل طور ناڪام ٿي چڪي آهي. نانگ جي ڪکيل ماڻهو لاءِ هن دور ۾ اينٽي سنيڪ وينيم ويڪسين ڇتي ڪُتي جي کاڌل ماڻهو لاءِ ويرورب ويڪسين، پوليو، ماتا، مليريا، ڪاري سائي سميت خطرناڪ مرضن جو علاج ممڪن بڻجي چڪو آهي، ماڻهن جا عضوا مشيني اسپئيرپارٽ جيئن بدلايا پيا وڃن، ايڊز ۽ ڪينسر جهڙين لاعلاج بيماري جي علاج لاءِ کوجنا هلندڙ آهي. پر افسوس جديد سائنسي ٽيڪنالوجي جي دور ۾ به ماڻهو جي ڏنگيل ماڻهو جو علاج دريافت نه ٿي سگھيو آهي. شهر اڏجڻ ترقي يافته سماج جي تهذيب ۽ تمدن جو اهڃاڻ آهن پر جبلن جي غارن مان نڪرندڙ نئون ماڻهو وڏن شهرن جي جھنگ ۾ ڦاسي پيو آهي. جتي وڏا بنگلا ۽ پلازا ننڍڙين جھوپڙين کي کائي ويا آهن. جيئن وڏيون مڇييون ننڍين مڇين کي کايو وڃن ۽ وڏين مڇين کي وري وڏا اجگر واڳون ۽ مانگر مڇ کايو وڃن. شاهي محلن ۾ رهندڙ نئين دور جو جديد ماڻهو ڀر ۾ اڏيل غريبن جي جهوپڙين تان سج جا ڪرڻا کسڻ جي ڪوشش ۾ آهي. پر وري جھوپڙين ۾ رهندڙ اڌ ڍاوا ماڻهو رات جو گھري ننڊ جو مزو ماڻين ٿا ۽ محلن ۾ رهندڙ وڏا ماڻهو ٻڪ گورين جو کائڻ کانپوءِ به سڪون جي ننڊ لاءِ ترسن ٿا. ڏاڍو اڄ به نسل در نسل هيڻن پورهيتن جي پگھر جي ڪمائي هڙپ ڪيو وڃي. هن نئين زماني جا طاقتور ٽولا ڪمزورن تي ڪاهون ڪري انهن جي جياپي جا ذريعا کسڻ لاءِ پٿر جي دور جي قديم ماڻهو کان وڌيڪ سرگرم نظر اچن ٿا. پٿر واري اونڌاهي دور جو ماڻهو جاهل هو پر اڄ جي تهذيب يافته ماڻهو جون روح کي رهڙون ڏيندڙ عادتون ، انتقام پسندي جي گھٽيا ۽ محدود سوچ ، رجعت پرستي ، اڻ برابري ، اوچ نيچ جو مت ڀيد، جنگ جو جنون ڪهڙو مهذب پڻو آهي.؟ هابيل ۽ قابيل کان شروع ٿيل خونريزي نئين دور جي جديد ماڻهو تي به ڇو دنگ نٿي ڪري؟ پٿر جي دور جو ماڻهو ته لٺن ، ڌڪن ۽ ڏڦن سان وڙهندو هو پر وسيع دنيا کي گلوبل وليج ٺاهي رهندڙ انساني حقن جو علمبردار ماڻهو ڪلاشن، رائفل، بندوقن، ايٽم بم ، ڊورن ۽ خودڪش حملن سان هن خوبصورت ۽ حسين ڪائنات کي رت سان وهنجاري ڇڏيو آهي. پٿر جي دور جا ماڻهو گاهه کائي به گذارو ڪندا هئا.اڄ به ايٿوپيا جهڙن ملڪن ۾ اهڙيون حالتون آهن جتي اشرف المخلوقات اڄ به بک جي بدترين بيماري ۾ پساهه پورا ڪري ٿي. ٿر جا لاتعداد معصوم ٻار غذائي کوٽ ۽ بيمارين جو سهي ۽ وقتائتو علاج نه ٿيڻ ڪري موت جو شڪار ٿي چڪا آهن ۽ ڪيترائي معصوم اڄ به موت جي منهن ۾ آهن. يعني پٿر جي دور ۽ هن جديد دور بابت جيڪڏهن ڪو آدمي ان خوش فهمي جو شڪار آهي ته هو “نئين دور جو ماڻهو آهي جنهن دور ۾ دنيا ترقين جي بلندين کي ڇهيو آهي” ان خيال تي سوچڻ جي ضرورت آهي. پٿر جي دور ۽ نئين دور جي حالتن تي ٿورو جائزو وٺڻ گھرجي.
شڪاري دور ۾ خوراڪ طور ڪتب ايندڙ پکي ۽ جانور ناياب ڪونه هئا پر هن اناج جي زراعت واري زماني ۾ ڪيترائي جيوت انسان جي بک جي باهه ۾ سڙي راک ٿي ويا. انهن جي نسل ڪشي مان ثابت ٿيو ته انسان فطرت جو ڪيڏو تحفظ ڪيو؟ ۽ هن ڌرتي کي ساهه وارن لاءِ ٽامون بڻائڻ ۾ ڪا ڪوتاهي نه ڪئي نه ئي ڪا ڪسر ڇڏي آهي.


ڪالم / مضمون

تتل سج هيٺان