سنڌ کي امڪاني ٻوڏ کان بچائڻ لاءِ ڪهڙا بندوست ڪيا ويا آهن؟

موسميات جي عالمي تبديلي ( گلوبل وارمنگ) سبب اسان جي خطي جي موسم ۾ به ڪافي حد تائين تبديلي محسوس ڪري سگهجي ٿي. جنهن ڪري گرمي، سردي، هوائون ۽ برساتون ڪڏهن گهڻيون ته ڪڏهن گهٽ ٿين ٿيون. اُن سبب ڪٿي ٻوڏ ته ڪٿي پاڻي جي شديد قلت ٿئي ٿي. موسم جي توازن ۾ غير معمولي فطري ڦيري سبب آفتن جي آمد وقت به وقت جاري آهي. اُترين سنڌ سال 2010ع جي درياهي ٻوڏ ۾ ۽ ڏاکڻي سنڌ 2011 ع جي برساتي ٻوڏ ۾ سخت متاثر ٿي هئي. سنڌ مسلسل ٻه سال ٻوڏ جي تباهين ۽ سالن کان پاڻي جي شديد کوٽ کي برداش ڪيو آهي. 2010ع ۾ وسڪاري جي شروعات پنجاب کان ٿي هئي سليماني جبلن تي تيز برساتون ۽ سڄي پنجاب جا برساتي نالا ۽ نديون جڏهن سنڌو درياهه ۾ شامل ٿيون ته ڪجهه ئي ڏينهن کان پوءِ اڌ سنڌ خطرناڪ درياهي ٻوڏ جو شڪار ٿي وئي. جنهن ۾ سنڌ جا لکين ماڻهو دربدر ٿيا هئا. جڏهن به پنجاب تيز برساتن ۽ درياهي ٻوڏ جي لپيٽ ۾ ايندو آهي. ان ٻوڏ جو پاڻي چند ڏينهن ۾ فطري طور لازمي سنڌ مان گذري تباهيون ڪندو اچي سمنڊ ۾ پوندو آهي. پنجاب جي ٻوڏ جو پاڻي ته سنڌ جي ڪنڌ ۾ آهي پر پاڻي جي کوٽ ۾ پنجاب ڀائيوار ڇو نٿو ٿئي؟ اين ڊي ايم اي، جي رپورٽ موجب پنجاب ۾ ٻوڏ وڏي تباهي آندي آهي. پر افسوس ان اداري کي سنڌ ۾ ٻوڏ جي تباهي نظر نٿي اچي؟ سندن اکين ۾ ڪارو پاڻي ڦري ويو آهي. جڏهن پنجاب جو لکين ڪيوسڪ ٻوڏ جو پاڻي سنڌو درياهه ۾ داخل ٿي سنڌ جي حدن مان گذرندو ته ڇا سنڌو درياهه جا بند پاڻي جي انتهائي وڏي ريلي جو دٻاءُ برداش ڪري سگهندا؟ پاڻي جي وڏي وهڪري کي خير خوبي سان سنڌو درياهه مان سمنڊ تائين پهچائڻ لاءِ ذميوار اختيارين ڪهڙا جوڳا بندوبست ڪيل آهن؟ هر سال وسڪاري جي مند ۾ سنڌي ماڻهن جو مٺ ۾ ساهه اچي ويندو آهي. حالت اها آهي جو ڪروڙن جي بجيٽ مان جيڪي درياهه تي بند ٻڌا ويا آهن انهن جو ڪم به ڪرپشن جي ور چڙهڻ ڪري تسلي بخش نه آهي. اُن کان علاوه موسمي ڦيري سبب موسميات کاتو هر سال رڪارڊ ٽوڙ بارشن جي اڳڪٿي ڪندو رهي ٿو . جيڪڏهن برساتون معمول کان وڌيڪ وسن ٿيون ته سنڌ ۾ ٻيهر امڪاني ٻوڏ جي خدشي کي رد نٿو ڪري سگهجي. اُن صورت م سنڌ برساتي ۽ درياهي پاڻي جي ٻن طرفن کان گهيري ۾ هوندي. ويجهڙائي ۾ سنڌ ٻن ٻوڏن جي تباهين کي ڀوڳيو آهي. پر اُ ن جي باوجود به ٻوڏ جي امڪاني صورتحال کان بچڻ لاءِ درياهه جي بندن جو مرمتي ڪم نه ٿيڻ ۽ برسات جي اضافي پاڻي کي سمنڊ تائين پهچائڻ وارا فطري ۽ مصنوعي گس سم نالا، ايل بي او ڊي، ڍورا ، هاڪڙو ، پُراڻ ندي وغيرهه غير قانوني قبضن سبب پاڻي نيڪال ڪرڻ جي سگهه نٿا رکن. هاڪڙو ۽ پُراڻ به پٽهيل ۽ گگر جيان سنڌو درياهه جون ڇاڙون آهن. جيڪي سنڌو جي اوج دوران وهي ڪيترن ئي علائقن کي آباد ڪنديون هيون. هاڪڙو سنڌ جي ڪلهوڙا حڪمرانن پاران ڪڇ تي ڪاهه ۾ ناڪامي کان پوءِ انتقامي ڪاروائي ڪندي بند ڪري ڪڇ کي سڪايو ويو هو. ۽ انگريزن پاران سنڌو درياهه تي بئراج ٺاهڻ کان اڳ خود ساخته وهندڙ ڇاڙون پڻ بند ٿي ويون. ٻي طرف سنڌو درياهه ۾ غير قانوني قبضا ڪري ٻنيون آباد ڪرڻ، اڏاوتون، تمر ۽ ٻيا وڻ وڍڻ با اثرن پاران پنهنجي ذاتي مفادن خاطر بندن کي ڪٽ هڻي سنڌ کي بدترين ٻوڏ ۾ ٻوڙيو ويو ۽ فطرت سان هٿ چُراند ڪندڙ ماڻهو قانون جي پڪڙ کان آجا رهيا. هن وقت سنڌ ۾ ايريگيشن جو نظام 150 سال پُراڻو (انگريز دور) جو آهي. اُن نظام کي پائيدار بڻائڻ لاءِ اسان جي حڪمرانن ڪا به زحمت نه ڪئي آهي. موجوده موسمي صورتحال کي مدنظر رکي ايريگيشن جي ڏيڊ صدي پُراڻي نظام ۾ تبديلي ۽ سڌارا آڻي بهتر منصوبابندي ڪرڻ گهرجي ته جئين مستقبل ۾ سنڌ کي امڪاني ٻوڏ جي صورتحال کان بچائي سگهجي.

ڪالم / مضمون

تتل سج هيٺان