تنهن پاڻي پُنا ڏينهڙا
متو آهين مڇ، ٿلها ٿو ٿونا هڻين،
جاتو ڀائين اڇ ،تينهن پاڻي پُنا ڏينهڙا.
پاڻي وڏي نعمت آهي پر ان نعمت تي سنڌ جو حق گهٽ سمجهيو وڃي ٿو. سنڌ جي پاڻي تي فيل مست انگريز بادشاهه جي دور کان ڌاڙن جي شروعات ٿي هئي جيڪا اڄ ڏينهن تائين جاري آهي ڪڏهن ته درياهه بادشاهه جي اوج ڏسي مرشد لطيف به چيو.
“ دهشت دم درياهه ۾ جت جايون جانارن ”
۽ درياهه ۾ پاڻي جي برڪت جي ڪري سنڌ سرگ جو ڏيک ڏيندي هئي. تڏهن ته سائين سرويچ سجاولي به لکيو ته “جنت الفردوس آهن ٻئي ڪنڌيون مهراڻ جون ” پر پاڻي جي کوٽ سبب سنڌ جي اڄوڪي صورتحال تي آفتاب ڪلوئي جي شاعري ۾ سنڌ کي هين پسي سگهجي ٿو
اڄ سُڃيون سُنسان آهن،
ٻئي ڪنڌيو مهراڻ جون .
اهو تاريخي حقيقت آهي ته سنڌ جي تاريخ ۾ پاڻي جي مسئلي تي سڀ کان گهڻا احتجاج ڪيا آهن. هر وقت سنڌ مان “پاڻي ناهي ڇو ڀلا ڪربلا ڪربلا” جون صدائون گونجنديون رهن ٿيون. پر هن ديس جا راجا ملڪ مڙوئي مٺائي جا بيان جاري ڪيو اگهور ننڍ ۾ سُتل آهن. پاڻي جي کوٽ ۾ سڄي سنڌ متاثر ٿي آهي پر خاص طور تي ڏاکڻي سنڌ صفا بنجر بڻجي وئي آهي. هتي هاڻ فصل ته ڪڪرن جي آسري تي سڪي رهيا آهن. پر مُڙدن کي تڙ ڏيڻ لاءِ به پاڻي نه آهي. اُتي هاڻ پهرين درجي واري سبق ادا آ، ڀلي آ، پاڻي پي، سدا جيءَ، ۾ ترميم جي ضرورت آهي ڇو ته جتي پاڻي آهي ئي ڪو نه اُتي ميزبان مهمان کي پاڻي جي ڪهڙي صلاح هڻندو ؟ اڳي گهر جا وڏڙا صفائي سُٿرائي جا هدايت نامه جاري ڪندا هئا. امان مونکي ڊوڙائي ڊوڙائي ٻارڙن جي فوج هٿان گرفتار ڪرائي جبري طور وهنجاريندي هئي. هاڻ جيجل چوي ٿي ته ٻچڙا! پاڻي آهي ڪونه تنهنڪري هر مهيني جي سائي سومر تي وهجندا ڪريو. يا ڪپڙو پُسائي بدن کي هڻو. ڊگهي زماني کانپوءِ گوڏ ٻڌي وهنجڻ لاءِ غسلخاني تي ڪاهه ڪري وڃي نلڪو کوليم ته نلڪو ويچارو وهڻ بجاءِ ٽي ڦڙا لڙڪن جيئن پاڻي هاري روئي پيو. چيائين بس ادا! منهنجي پڄت ايتري هئي. پاڻي کاتي جي اڪابرين جو خيال آهي. ته سنڌ جا ماڻهو پاڻي لاءِ جدوجهد ڪرڻ بجاءِ اُڌارا آڻي آونگ چاڙين ۽ ڪارڙو ڪمبارڙو ڪن ته جيئن بارشون وسن باقي سيڊا، ايريگيشن، ارسا، جهڙا ادارا خبر ناهي ڪهڙي درد جي دوا آهن.؟