سنڌ ۾ هڪ ڊگھي عرصي کان علي قاضي صاحب تبديلي جي ڳالهه ڪري “نيٺ ڇا ڪجي ؟” جي موضوع تي هڪ زبردست بحث شروع ڪيو آهي. جنهن عنوان تي ڪافي تعداد ۾ سنڌ جا پڙهيل لکيل ماڻهو وقت به وقت حصو وٺندا رهيا آهن. پر سنڌ ۾ اهڙي ڳالهه ڪرڻ کان اڳ سنڌ جي ماضي جي سياسي ۽ سماجي شعور ۽ نفسيات تي وڏو غور ۽ فڪر ڪرڻ جي ضرورت آهي. پنهنجي محبوب وطن سنڌ جي حقن جي حاصلات لاءِ سنڌ جو ماضي پرامن سياسي جدوجهدن ۽ پر تشدد گوريلا جنگن سان ڀريو پيو آهي. عشق، جنگ ۽ جدوجھدن ۾ هار ۽ جيت جي سوچ کان وڌيڪ ثابت قدم ٿي ميدان عمل تي عقل ۽ بهادري سان بيهڻ قومن کي عظيم فتح سان همڪنار ڪندو آهي. سنڌ توڙي سموري دنيا ۾انهن تاريخي جدوجهدن جي قيادت ڪندڙ اڳواڻ به عملي طرح جدوجھد جي ميدان تي ساهه جي آخري گھڙي تائين ثابت قدم رهيا. روس، چين، ويٽنام، ڪيوبا اسان جي سامهون شاندار مثال آهن. جنهن ۾ لينن، مائوزي تنگ، هوچي منهه، ڪاسترو ۽ چي گويرا جهڙن اڳواڻن پنهنجي عوام لاءِ زندگي جو هر پل موت سان مهاڏو اٽڪايو. نتيجي ۾ کين تاريخي سوڀ نصيب ٿي جنهن نه رڳو انهن قومن جو فخر وچان ڳاٽ اوچو ڪري ڇڏيو پر انهن قومن جي تقدير به انقلابي طرح تبديل ٿي هڪ مثال بڻجي وئي. هن بحث ۾ حصو وٺندڙ اڪثر دوست اناهزاري ۽ اريند ڪيجريوال جو مثال ڏين ٿا. انهن جي جدوجھد ۽ سچائي کان انڪار نٿي ڪري سگھجي، ڀارتي ماڻهو نواڻ جي ڳولا ۾ آهن جنهن ڪري انهن ماڻهن ڀارتي جنتا پارٽي ۽ ڪانگريس جي ڀيٽ ۾ عام آدمي پارٽي کي اهميت ڏيئي کين تاريخي ڪاميابين سان همڪنار ڪيو. پر جي عام آدمي پارٽي به انهن مظلوم ماڻهن جي خواهشن تي پوري نه لٿي ته مستقبل ۾ دوڙ ٿي ويندي. ان پارٽي کي ختم ڪرڻ لاءِ بي جي پي ۽ ڪانگريس کي اتحاد ڪرڻو پيو تڏهن به ڪندا پر ڪيجروال جو ڪلياڻ قومي فرض سمجھي ڪندا. پر اسان وٽ پنهنجي ڌرتيءَ سنڌ تي پڻ تبديلي ۽ جدجهدن جا شاندار ۽ تاريخي مثال موجود آهن. سنڌ جي گھڻي ماضي کي ڇڏي صرف شهيد شاهه عنايت جي نعري“جيڪو کيڙي سو کائي” ،جرنيل شهيد هوش محمد شيدي “مر ويسون سنڌ نه ڏيسون” پر ان نعري ۾ اياز لطيف پليجي صاحب زبردست تبديلي ڪئي ته مرڻ وارو وقت ويو پر هاڻ “مار سون مارسون، سنڌ نه ڏيسون” انگريز فرنگين کي پنهنجي مقدس ڌرتي ماءُ تان تڙڻ لاءِ حُرتحريڪ پاران “وطن يا ڪفن” جي نعري تي ٿيل سنڌ جي تاريخي گوريلا ويڙهه، ڪارونجھر جي ڪور تي سنڌ وطن جي عظيم شهيد روپلي ڪولهي جي ڪاتر جا ڪڙڪاٽ، باباءِ سنڌ جي هاري ڪميٽي جون جدوجھدون، اينٽي ون يونٽ تحريڪ، سنڌ جون زمينون نيلام بند ڪريو تحريڪ، ووٽر لسٽون سنڌي ۾ ڇپايو تحريڪ، جمهوريت جي بحالي لاءِ ايم آر ڊي تحريڪ،ڪالاباغ ڊيم خلاف سنڌي عوام جي پرامن جمهوري جدوجهد، مشرف دور ۾ سنڌ خلاف ٿيندڙ سازشون ۽ انهن خلاف سنڌي عوام جون شاندار اجتماعي جدوجھدون، مهاجر صوبي ۽ ٻٽي نظام خلاف سنڌ پاڻ ملهايو آهي. اهي تاريخي جدوجهدون سنڌ جي مضبوط اجتماعي سوچ ۽ بلند سياسي شعور جي نساندهي ڪن ٿيون. علي قاضي بنيادي طرح هڪ صحافي آهي. سنڌس قلم جي طاقت کان انڪار نه آهي پر سنڌ هن وقت انتهاپسندي، وڏيراشاهي، جاگيرداري، دهشتگردي، لاقانونيت، رشوت خوري، مهانگائي ۽ تعليمي تباهي جي ور چڙهيل آهي. ايترن خطرناڪ ۽ سنگين مسئلن کي منهن ڏيڻ لاءِ هن وقت قلمي بحث مباحثن سان گڏ باقاعدي عملي جدوجھد جي سخت ضرورت آهي. ڪجهه سال اڳ علي قاضي درياهه جو ڏهارو ۽ ثقافت جو ڏينهن ملهائڻ جو اعلان ڪيو ته سنڌ کيس شاندار موٽ ڏني. پنهنجي تهذيب ۽ ثقافت کي زندهه رکڻ لاءِ ڏنل سڏ شاندار قدم آهي. علي قاضي جي ان سڏ تي سنڌ گڏ ٿي کيس وڏو مان ڏنو. سنڌ ۾ تبديلي ۽ سنڌ جي مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ سياسي طرح پرامن جمهوري جدوجھد واري پارٽي جي ضرورت آهي.