سرلان، جنهن لئه سنڌ سُڏڪي ٿي...!!
الئه ڪهڙي اتڻ تڻ هن کي وطن جي وڻن کان جدا ڪري ڇڏيو ۽ هوءِ سدا لئه سنڌ ڇڏي وڃي هند ۾ ٿانيڪي ٿي. وڻ مان جيئن ٽاريءَ ٽٽي، ائين هوءِ پنهنجي وطن ۽ ڪٽنب مان ٽٽي ويئي، سنڌو سان سنٻد جون پاڙون روح پاتال ۾ هوندي به هن پنهنجن جي وڇوٽي ڀوڳي! آلين اکين ۽ ٿڪل ٽٽل قدمن سان سنڌ کي الوداع ڪندي هن جي آتما اوڇنگار ڏني هئي ۽ هن جو رتوڇاڻ روح رهجي ويو هو، جندڙي جهڙي سنڌڙي جي ساهه سريکي سرزمين تي... هند ته رڳو هن جو جسم ويو هو. هڪ ابلا عورت جو ڏٻرو ڏيل... هوءِ هند ويئي ته سهي پر هن جو سڀ ڪجهه سنڌ ۾ رهجي ويو، هڪ جيڏين سهيلين جو سجيلو ساٿ، سڳا ڀائر، وطن جا وڻ ويڙها، اباڻا گهرڙا سڀ ڪجهه ڪجهه قربان ٿي ويا.
هن کي هند ۾ سنڌ جي سڪ ڪڏهن به سڪون سان سڪونت پذير ٿيڻ نه ڏنو ۽ هوءَ وطن لئه ولکندي، ڦٿڪندي نيٺ سورنهن سال اڳ سنڌ وطن ڏانهن سنڀري هئي، ڪيئي آسون اُميدون کڻي آئي هُئي. پنهنجن پيارن سان ملڻ لئه چوويهه سالن جي طويل وڇوڙي کانپوءِ وري انهن پڊن تي پير ڌريا هئا جتي هن ٻالڪپڻ وارا سندر ڏينهن گهاريا هئا سنڌوءَ جي جل ڌارا ۾ پير پائيندي وڏي روحاني راحت ماڻي هئي. ساڌ ٻيلي واري ميلي ۾ هن جي الوڪڪ آتما کي وڏو آسيس ميلو هو، پنهنجي وڇڙيل پريوار سان ملي هن ڄڻ پرماتما پائي ورتو هو، پنهنجا اباڻا اجها ڏسي هن جي الماس اکڙين ۾ خوشي جا لڙڪ لڙي پيا پر افسوس ان ننڍڙي خوشيءَ جي عمر انتهائي ڪم هئي. ڇو ته هن کي واپس وڃڻو هو. هوءِ هاڻي سنڌ مان سدائين لئه ٽٽي چُڪي هئي. هوءَ هاڻي اسان لئه اوپري وطن جي هئي، ويزا ختم ٿي، ڏيئي اوڇنگار، هلي وئي هن پار.... وڇڙي ويئي پنهنجي جند جهڙي سنڌ کان هن جو وجود سنڌ جي خمير مان کڙيل هو، هن جي ماهه ۾ موهن جي دڙي جي مٽي شامل هُئي. هن جي سيني ۾ ڌڙڪندڙ دل ۾ هر وقت سمبارا سرگم سان محور رقص هوندي هئي. هوءَ گيتا جي شلوڪن بجاءِ ساميءَ جا سلوڪ ترنم سان ڳائي رام کي ريجهائيندي هئي. هوءَ هر روز سنجها ويلي آرتي بدران ڀٽائي جي وائي جونگهاريندي هئي ته آيل ماءُ منهنجو جوڳيئڙن سان سنگ.
هن جي سرير ۾ سمايل رگت ۾ سنڌو جو پويتر جل پيوند ٿيل هو، هوءَ جڏهن سانجهه جا ستارا ڳڻيندي اتر واءَ کان وطن جي پکين جا پار پڇندي هئي. تڏهن هن جي اندر ۾ اوسيئڙي جي اڪير اٿي پوندي هئي ۽ هوءَ بي اختيار چئي ڏيندي هئي.
پـکي پروڪا، اڃا نه آيا، اڪير تن جي، هري رهي آ،
اداس سر تي، هوا اُٺي جي، چئي پيئي، ڪا اڏار ايندي.
(اياز)
پنهنجي ديس جي پنڇين جي اُڏار ته ڪو نه ايندي هئي پر هوءَ اداسي جي سمنڊ ۾ ٻڏي ويندي هئي. هوءَ جڏهن سنڌ امڙ جي بي بها ياد جي سمنڊ ۾ غوطا کائيندي هئي تڏهن هن جي ولر کان وڇڙيل ويڳاڻي پنڇيءَ جهڙي آتما ويتر وياڪل ٿي پوندي هئي. سنڌ وطن جي آدجڳادي ارجمند ديوي سرلان هر رات خوابن جي اڏند کٽولي تي پرواز ڪري ساهتي پرڳڻي سنڌ جو ڌنڌلو درشن ڪندي هئي. هن جي خيال کان وٺي خواب تائين رڳو سنڌ ئي سمايل هئي. هوءَ سراپا سنڌ هئي! آل انڊيا ريڊيو واري سروس آڪاش واڻي تان شهيد ڀڳت ڪنوررام جي ڪنٺ ۾ الک ٻيڙو تار منهنجو وارو آلاپ ٻڌندي، هن جي روح جون تندون ڀٽائي جي تنبوري سان تال ملائينديون هيون ۽ هن جي اکين جو آڪاش نمي پوندو هو، پنهنجي اباڻي وطن جي اڪير ۾ سدا ساڻي سرلان پريوار جي پيار ۽ جدائي جي جهوريءَ ۾ جهري پوندي هئي. هر رِکشا ٻنڌن تي هن کي ياد پوندا هئا. پنهنجا ڀو جا ڀورا ڀاءُ هريش ۽ مهيش...!! جن کي راکڙي ٻڌڻ لئه هن جي دل تڙپندي هئي پر ڪجهه به ڪري نه ٿي سگهي، پنهنجن ڀائرن سان ملڻ محال هو، ڇو ته هو ٻئي خاردار تارن جي هن پار هئا. رت جي رشتن وچان، انساني ستم جي ساکي سرحد هئي، جنهن کي اڪرڻ لئه اجازت جلدي ملڻ مشڪل هئي. هوءَ پنهنجن ڀائرن سان صرف محسوسات ۾ ئي ملي سگهي ٿي. تصورن ۾ ئي وير پسلي واري ورت جون سوپاريون ڀائرن ۾ بانٽيندي هئي. هر رکشا بنڌن تي سڏڪن ۾ ساڻي ۽ وطن کان ويڳاڻي سرلان رتن جڙاءَ رکڙي/ راکي کڻي ٻن وڻن ۾ ٻڌي ڇڏيندي هئي. ڀائرن جي ڀرم لئه هن انهن وڻن کي منهن ٻولايا ڀائر ڪيا هئا. ڀَوَ جي ڀائرن جي سڪ انهن وڻن مان ڪيئن پوري ٿيندي؟ پر پوءِ به اندر جي وڍ کي ڏڍ ڏيڻ خاطر هن وڻن سان ئي واسطا رکيا!
هن جي اڳيان سنڌ جي ڪير ڳالهه ڪندو هو ته هن جو اندر اڌ ٿي پوندو هو، روح ريلو ڏيندو هو، پنهنجي ماتر ڀومي لاءِ تڏهن هوءَ پنهنجو پاسپورٽ کڻي ويزا لئه اپلاءِ ڪندي هُئي، ائين عرضيون ڏيندي ڏيندي هن کي سورنهن سال ٿي ويا پر ويزا نه ملي، چار ڀيرا ويزا رد ٿي، نيٺ 2014ع واري اپريل مهيني ۾ ويزا ملي ۽ سنڀري نڪتي پنهنجي پريتم پياري سنڌ ڏانهن، هوءَ سمجهوتا ايڪسپريس ذريعي آئي. ريل ۾ ايندي هوءِ يڪو ڀائرن سان فون تي هم ڪلام هئي، هن جي اندر ۾ وڏي اڪير هئي. سورنهن سالن کان جدائي جي جاون ۾ جلندڙ سرلان جڏهن لاهور جي سرزمين تي لٿي، تڏهن هن جون اکيون پرنم هيون. سندس آجيان لئه آيل ڀاءُ مهيش ڪمار کي ڏسندي ئي ڀاڪر ۾ ڀري ورتو، ٻئي ڀاءُ ڀيڻ هڪ ٻئي کي چميون ڏيندي روئيندا ۽ سڏڪندا رهيا، پنج منٽ جي انهيءَ وصال ۾ اهڙي ڪا وير وري جو سنڌڙي جي سرلان جو وجود ئي لڙهي ويو... ڀاءُ لئه تڙپندڙ ڀيڻ سنڌڙي کان ڏور لاهور اسٽيشن تي ئي ڀاءُ جي ڀاڪر ۾ سدا لئه سمهي پيئي! شايد هو وڇوڙن جي پر پيچ مارڳن تي هلندي هلندي ٿڪي پئي هئي. هن ابدي ننڊ ڪرڻ ٿي چاهي يا قسمت وري به ڪلور ڪيو جو اباڻي اجهي ڏسڻ واري آخري اِڇا به پوري نه ٿي! سرلان جو ڀاءُ مهيش چوي ٿو ته مون کان اها بدنصيب گهڙي ڪڏهن به نه وسرندي جو ورهين جي وڇڙيل ڀيڻ ائين ملندي ۽ هميشه لاءِ جدا ئي ٿي ويندي.
سرلان جو مڙهه آخري پلن ۾ شهيدن جي سرزمين ۾ پرويش ڪرڻ لئه واجهائيندو رهيو پر انتظامي معاملا ائين ڪٿي ٿا ڪرڻ ڏين. سرلان جو سرد سرير روڊ رستي واپس هندوستان روانو ڪيو ويو ائين اڀاڳڻ سرلان جو سفر بس 24 ڪلاڪن ۾ پورو ٿي ويو.
هوءَ سنڌ لئه سڪندي رهي ۽ سنڌ هن لاءِ سڏڪندي رهي... ٻئي نه ملي سگهيون. هن جي ارٿي هندستان ويندي سنڌ لئه ڏاڍو واجهايو هوندو، ڇو ته پراڻ تياڳڻ وقت به کيس سنڌوءَ جو پاڻي نصيب نه ٿيو، نه ئي هوءَ ڀائرن جي پريوار سان ملي سگهي. سورنهن سالن جي وڏي وڇوٽي کانپوءِ ائين آئي ۽ پنهنجا پراڻ ڏيئي هميشه لئه هلي ويئي. مهاراشٽرا صوبي جي سرزمين تي اگني سنسڪار ٿيل سنڌڙي جي سرلان ديوي پنهنجي پويان ٻه پُٽ ۽ هڪ نياڻي سوڳوار ڇڏي آهي. انهن ئي انتم ڪرياڪرم ڪيو، جنهن ۾ شريڪ ٿيڻ ۽ ڀيڻ جي آتما کي شرڌا انجلي ارپڻ لئه سرلان جا ٻئي ڀائر هريش ۽ مهيش ويزا لئه اپيلون ڪري رهيا آهن ويزا ملندي الئه نه، پر ڏک اهو آهي ته انساني سرحدون ايڏا وڏا ويڇا ڪنديون آهن جو ماڻهو نه جيئري جو ٻيلي، نه مئي جو ڪانڌي سرلان ديوي جي سپوٽ پٽن کي منهنجي وينتي آهي ته ادڙا! امان سرلان جون استيون متان گنگا ۾ وهائيو، اهي سنڌو نديءَ ۾ وهائجو، جڏهن اچڻ ٿئي. ڇو ته سرلان جي آتما جي شانتي جو سوال آهي.... هوءَ سنڌ لئه رُني هُئي ۽ سنڌ هن لئه روئي ٿي...!!