اُداس دلين جو درد ۽ رات راڻي جا سُڏڪا
ڏکايل ڏيهه ۾ ڏٿ کائي پليل منهنجو ضمير مون کي چوي ٿو ته رات جي سڏڪن جا پڙاڏا انهن رُڃن، رڻ پٽن، وڻن ۽ جبلن ضرور ٻُڌا هوندا، جن اُهي لڙڪ پيتا هوندا...! ۽ ها انهن ماڻهن به رات جو درد ضرور محسوس ڪيو هوندو جن رات سان گڏ رنو هوندو.!! ڪن وهه جهڙن وڇوڙن ۾ ونجهلي صدائون ڪيون هونديون ته ڪن وري بکئي پيٽ جي باهه ۾ پڄرندي رات کي پنهنجو همسفر ساٿي بڻائي ساڻس لڙڪن جي ڏي وٺ ڪئي هوندي، انهن کي ئي خبر هوندي ته رات، رات ايڏو ڇو رُني هئي؟ باقي دردن کان بي خبر انسان کي شب جي شبنمي لڙڪن جو ڪهڙو قدر؟ انهن احساس کان وانجهيلن کي ڪهڙي ڪل ته رات به ڪنهن جي دردن جو درمان ڪندي رني آهي. هي آسماني آنسو ڪنهن... مظلوم جي ڏکن کي ڏسي لڙيا آهن!! نيري آڪاش مان پرڀات ويلي وٺل انچل ڌار پاڻي ماڪ ناهي هوندو! اهي ڦڙيون ته رات جي اکين مان ٽم ٽم ڪري ٽمندڙ لڙڪ هوندا آهن. اهي موتي جهڙا آنسو رات ڪنهن جو ڏک ڏسي لاڙيندي آهي بقول شاعر..
پيئي جا پرڀات، سا ماڪ مَ ڀانيو ماڻهان،
روئي رڙي رات، ڏسي ڏکوين کي.
رات جا نيرا نيڻ ڏسي مان وشال گگن ڏي نهار کڻي نيري آڪاش سان مخاطب ٿي پڇان ٿو ته اي آڪاش! رات ايڏو ڇو روئي ٿي!؟ رات جي وسيع سيني ۾ اهڙو ڪهڙو درد تير جيئان کپي ويو آهي، جو رات کي ايڏو بي انداز روئاڙي ٿو! مان اُڃاري ڌرتي کان به پُڇان ٿو ته اي ڌرتي! تنهنجي سرتي رات ايڏو وياڪل ڇو آهي! آئون ڏکن جو ماريل ڏٻرو ڏيل کڻي ڀالوا جي ڀٽن کان وٺي وڄوٽي جي وڻن تائين سموري فطرت کان رات جي روئڻ جو سبب پڇان ٿو. پر منهنجي هن معصوم اسرار تي نه وڻن ڪا وراڻي ڏني نه ئي گونگي گگن ڪا ڳالهه ڪئي. ڌرتي به خاموش رهي...! تڏهن مون پنهنجي دردمندانه دل کان پڇيو ته اي مصيبت جي ماري دلڙي! تون ئي ٻڌاءِ ته رات ڇو رني آهي..؟ تڏهن منهنجي ويڳاڻي پنڇي جهڙي دل ورلاپ ڪندي وراڻي ٿي ته؛
اي دردن جا ماريل مسافر پوپٽ! رات واقعي ڪن صدمن ۾ سڙي آهي. رات، رات ڏيل ڏنگيندڙ ڏکن ۾ ڳري آهي. رات ان ڪري به رُني آهي جو ڪن معصوم بُکايل ٻچڙن جون رڙيون رات جي ريشمي بدن ۾ ٻاٻرن ڪنڊن جيان چڀيون آهن ۽ اهي اُڀ ڏار اوڇينگارون به رات جي روح کي رولي رهيون آهن. جيڪي تنهنجي پاڙي ۾ جهور پوڙهي سان پرڻايل جُواڻ جماڻ نينگري جي بارش جهڙي اُجري روح ڪيون آهن. رات ويراواهه جي ان هرڻي لاءِ به رُني آهي جنهن کي ڇلر جو پلر پيئندي ڪي ورهيه وهامي ويا آهن.
واهوندي ولهه ۾ چوٽا ڀري ڪپور ستل سرتي لاءِ به رات رُني آهي، جنهن جي پريتم وصل جو واعدو ڪيو مگر سوجهاڪي تائين اوجاڳو ڏيئي مُور نه موٽيو! رات ته ان اڪيلي ستل ستيءَ جي سڏڪن جا پڙاڏا سڻي به رُني آهي. جنهن جو ڪانڌ پهرين رات ڌرتي خاطر رڻ ڀومي ۾ ڪُسجي ويو. رات ان مور لاءِ به ڦٿڪي آهي جنهن جي ڊيل راڻي کيت جي روڳ ۾ ڀوڳ ڪندي مري ويئي! اُماس جو چولو پاتل رات چنڊ جي وڇوڙي تي به ونجهلي آهي! رات انهن نماڻن لاءِ به نير هاريو آهي. جن جا عزيز ڌاڙيل بگهڙن بي دردي سان ماري جهنگلن ۾ اُڇلائي ڇڏيا. پٽ هٿان تذليل ٿيل ماءُ پيءُ جي درد ۾ اوڇنگارون ڏيئي روئيندڙ رات ان بيوس سنڌ ناري لاءِ به ڏاڍو رُني آهي جنهن کي ڪاروڪاري جي ڪاريهر بنا ڪنهن ڏوهه جي ڏنگي وڌو! رات ايڏو رُني جو آڪاش به روئي ڏنو. وڻن ۽ ڌڻن به رُنو ته پکين جي پرن کان وٺي ڪکاون گهرن تائين هر اک آلي ٿي ويئي. پر اهي وحشي صفت انسان مُرڪندا رهيا جن کي صرف ٻين کي ڏک ڏيڻ اچي ٿو. جن جي سفاڪ سينن ۾ ڌڙڪندڙ دليون ترڪنٽي وليون آهن. جن کي ڪنهن جي ايذائن ۽ عقوبتن جو ذري جيترو به احساس ناهي. انهن دلين ۾ رڳو حيوانيت ۽ درندگي جو ڀوسو ڀريل آهي. جن ڪڏهن درد جو روپ ڏٺو ئي ناهي. انهن کي رات جي روئڻ جو ڪهڙو قدر...!!
رات جي روئڻ جو قدر انهن احساس وندن کي ئي هوندو، جن سانوڻي جهڙن سرتين جي هجر ۾ هنجون هاريون هونديون. جن رکي روٽي بصر جي ڇوڏي سان کائي پيٽ ڀريا هوندا. جن جگرن جي ٽڪرن کي ديس جي حفاظت خاطر سرحدن ڪناري موڪليو هوندو. جن غربت جي شديد گهاون جا تاو نه سهندي آتم هتيا ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي هوندي، جن راتين جون راتيون ساجن سان ملڻ لاءِ ڪنڊا لتاڙي اوڄاڳن جا پنڌ ڪيا هوندا. جن يتيم ٻارن جي من ماءُ جي ممتا لاءِ هر هر سڏڪا ڀريا هوندا... اهي ئي ڄاڻي سگهن ٿا ته رات به ڪنهن جي ڏک ۾ روئي ٿي..! پوءِ ڀلي ڪٺل ڪونجن جون ڪوڪون ٻڌي روئي يا چوماسي جي بارشن جي بيوفائي تي روئي. چنڊ جي جفا تي جلي يا ڌرتي سان پنهنجن جي ڪيل دغا تي روئي، گڊي تي وڃائجي ويل پريتم جي ڳولا ڪندڙ پدمڻي جي مايوسي تي روئي يا ديوالي تي بنا ديپ جي اونداهي ۾ ٻڏل غريب جي گهر تي روئي. ڏيوالي جا ڏيئا ٻاري پيئا جي واٽ نهاريندڙ وڻجاري جي ڀريل ٿڌڙي آهه تي روئي يا ڦٽاڪي کي حسرت سان ڏسندڙ غريب ٻار جي نراس نگاهه تي روئي....!!!