ٿر جا ڳوٺ ۽ ڳوٺاڻن جو ڏينهن ملهائڻ واري تجويز...!!

ٿر جو اصلي حُسن ته ٿر جي ٻهراڙي ۾ جهلڪي ٿو، ٿر جي ٻهراڙي جتي نه شهرن جهڙي دز، نه ڪارخانن جو دونهون، نه گاڏين جو گوڙ، نه ماڻهن جو شور، نه جديديت جو جنون، نه اجائي ٺاهه ٺوهه. اُتي بس سادن ماڻهن جي سادگي سان ڀريل شاندار تهذيب ۾ سادڙو پيار ساهه کڻي ٿو. ٿر جي ٻهراڙي ۾ آهن ته صرف سونهن ڀريا نظارا جن کي ڏسي اکين کي سڪون اچيو وڃي. ٻهراڙي ۾ آهن مورن جا مڌر ٽهوڪا، تترن جون تنوارون، سهن جو سرگوشيون، هرڻن جا ڇال، ڀٽارا مال، مال ۾ چڙا، ڪنوارين ڪڇن ۾ ڪورا گهڙا، گورن انگن تي پياجي پڙا ۽ ريلن ۾ رمندڙ گُلن جهڙا ٻارڙا. ٻهراڙي ۾ گهر ڪکاوان ۽ ڪچا آهن پر ماڻهو دلين جا صاف، سچا ۽ ارادن جا پڪا آهن. انهن ۾ بي لوث محبت ۽ سُٺي صحبت آهي. اهي نه ڪنهن جي آئي ۾ نه ڪنهن جي وئي ۾. قاضي ڄاڻي قيام ڄاڻي. هر ڪو پنهنجي روزي روٽي ۾ هٿ پير هڻي حلال جو کائي ٿو. سڄو ڏينهن ڪم ڪار ڪندي سنجها ٽاڻي ٿڪل ٽُٽل جسم سان، مُڃ جي وڻيل منجي تي ويهي ستارن سان اندر جا آروگ اوريندي وڏو سڪون ماڻين ٿا. نه کُٽڪو نه کيلي، اُلڪو هُجي ٿو ته بس اهو ئي ته صبح جو وري هٿ پير هڻنداسين تڏهن ئي ماني ملندي، نه ٺڳي نه ٺاهه، پنهنجي حق جي سچي سون جهڙي ڪمائي ٻهراڙي جو اعليٰ گُڻ آهي.ٿر جنهن جي ٻهراڙي کي سڪون جي سرڳ چئجي ته به ڪو وڌاءُ نه ٿيندو. ٿر جا ڳوٺ ڀرم ۽ شرم جا گهوارا آهن. جتي وڏ ننڍائي جو ادب ۽ احترام وڏي شوق سان ڪيو وڃي ٿو. جتي وڏن جي روبرو ڪير به کٽ تي ناهي ويهندو. جتي پرائي گهر جي اوٽي تي پير رکڻ کان پهرين جُتي لاهي ويندي آهي ۽ مٿي تي ٽُوال يا ٽوپي پائبي آهي. جتي جون عورتون سس ۽ سُهري، ڏيور ۽ جيٺ کي مائٽن کان مٿي سمجهن. جتي جا ڳڀرو ڳوٺ جي نياڻين کي ڀيڻن جئين ڀائن ٿا. جتي وڏن جي اڳيان سگريٽ نوشي ڪرڻ تي به سخت منع ٿيل آهي. جتي تاري اُڳي جو پرڀاتي پلن ۾ پکين سان گڏ پدمڻيون اُٿي ولوڻا ولوڙين ٿيون . جتي سج ڪُني ڪڍڻ کان اڳ ۾ گهرٽين جي گهور نڀاڳن کي ننڊ مان اُٿاري ٿي. جتي اڄ به وڻن ۽ ڌڻن سان وڏو پيار ڪيو وڃي ٿو. جتي صبح شام مورن ۽ پاريهرن کي داڻو پاڻي دان ڪيو وڃي ٿو. جتي اڄ به هولي ڏياري ۽ عيد تي بنان ڪنهن متڀيد جي هندو مسلم گڏجي هڪ ٻئي کي واڌايون ڏيندا ۽ وصول ڪندا آهن. ٿر جي ٻهراڙي جو اصلي حُسن ته آهي ئي مذهبي رواداري. نه رڳو مذهبي رواداري وارو رواج آهي پر مهمان نوازي به ٿر جي ڳوٺن جو مَرڪ آهي. پنهنجي يار، دوست ۽ عزيز کي ته هر ڪو ماڻهو مجبوري ۾ کارائي ٿو پر ڪنهن اجنبي گهوري گهتي کي جيڪو مان مريادا ٿر جي ٻهراڙين ۾ ملي ٿو ان جو دنيا ۾ شايد ئي ڪو مثال هُجي. ٿر جي ڳوٺن ۾ هيڙي ڏُڪار باوجود جهڻ مکڻ ضرور ملي ويندو. وشنان به ڳوٺن کانسواءِ ڪٿي به نه ملندو!. مچ ڪچهريون به ٿر جي ڳوٺن جي وندر ۽ ورونهن جو اهم ذريعو آهن. ڳوٺ جي هر ماڻهو وٽ پنهنجو اڀرو سڀرو اوتارو ضرور هوندو. جنهن ۾ ٻه چار کٽولا ۽ ٿڌي پاڻي جو ڪورو دلو ڀريل هر ويل موجود هوندو. شادين جو شُغل به ٿر جي ٻهراڙي ۾ جيڪو ڏسڻ وٽان آهي اهڙو ڪٿي به ناهي. پُراڻيون ريتون رسمون سنئوڻ ساٺ، لوڪ ناچ، دهل دهماما، سِهرا، لاڏا سڀ ڪجهه ڳوٺن ۾ ئي ته آهي. اهڙي سدا ملوڪ ٻهراڙي جي ماڻهن سان محبتون ونڊڻ ۽ ڳوٺاڻن جي اهميت کي اُجاگر ڪرڻ خاطر ”سال ۾ هڪ ڏينهن ڳوٺاڻن جي نالي ڪيو وڃي ته تمام بهتر رهندو“. اها تجويز اسان جي دوست اڪبر درس جي آهي جيڪو خود ڳوٺاڻو آهي. ڳوٺ پوسرڪي ۾ پيدا ٿيو آهي. پوسرڪو جنهن جي پاڻي کي ٿر جي مشهور مالوند ساري سنگهار به ساراهيو آهي. ته ڪونئرل ڪهڙيا ڪريان واکاڻ جي هجين پوسرڪي جي پاسي ۾ ريڊيو پاڪستان مٺي تي ڳوٺاڻن ۽ آبادگار ڀائرن لئه اوطاق پروگرام ۾ ملهار جو ڪردار ادا ڪندڙ اڪبر درس جي هي تجويز واقعي سوچڻ تي مجبور ڪري رهي آهي. ڇاڪاڻ ته هن ٺيڪ اُن وقت تجويز پيش ڪئي آهي جڏهن ٿر جي ٻهراڙي بلڪه سڄي دُنيا جي ٻهراڙين جا ماڻهو شهرن ڏانهن لڏپلاڻ ڪري رهيا آهن. جيڪو ڳڻتي جوڳو عمل آهي. ڇاڪاڻ ته شهر اڳي ئي مسئلن جي ڄار ۾ ڦاٿل آهن مٿان اُٽلندو ٻهراڙين جي لوڌ ايندي ته آبادي وڌڻ سان گڏ مسئلا به وڌندا! اڄڪلهه ڏٺو وڃي ته ٻهراڙين جا ماڻهو شهرن ۾ رهڻ لئه وڏو شوق رکن ٿا. شايد اُنهن کي اها خبر ناهي ته شهرن جا وڏا خرچ آهن. بجلي جا بل، گئس جا بل، پاڻي جا بل، فونن جا بل، انٽرنيٽ جا بل، وڏيون وڏيون مسواڙون ۽ پرائيويٽ اسڪولن جون ڳريون فيون، ڀلا ٻهراڙي وارو غريب ماڻهو ڪيئن برداشت ڪري سگهندو. ڏهاڙي ٻه سئو روپيا ڪمائڻ وارو مزدور طبقو ڀلا شهرن جو خرچ ڪيئن برداشت ڪندو؟ جڏهن ته اهو ساڳيو ماڻهو ٻهراڙي ۾ سڪون سان زندگي گُذاري وٺندو. ٻيو نه ته به ڪنهن اجائي آزار ۾ نه پوندو. ڇاڪاڻ ته ٻهراڙي ۾ (آئون هتي ٿر جي ڳالهه پيو ڪيا) 90 سيڪڙو بجلي ناهي. بجلي ناهي ته بل نه ڀرڻو پوندو. ڪاٺيون مُفت جون آهن. بس رڳو بدن ڪم ڪري ۽ ماڻهون ۾ ڪجهه چُرڻ هُجي ته جهنگل مان 05 منٽ ۾ ڀري ڪري وٺندو. پاڻي به جر جو آهي. جنهن کي وڻي پيو پيئي. کارو مٺو هر ڪنهن جو مقدر آهي باقي پاڻي مفت جو آهي. کير به ناڻي جو ناهي وٺڻو، هر ڪنهن وٽ اڀرو سڀرو پنهنجو ڌڻ آهي. اسڪول به سرڪاري آهن. ماستر به تقريبن هر ڳوٺ ۾ ڳوٺاڻا (مقامي) آهن. اُنهن کي صرف هدايت ڪرڻ جي ضرورت آهي ته ادا پنهنجي ڳوٺ جا ٻار سُڌاريو. پگهار حلال جو ڪري کائو حرام نه کائو. ٻهراڙي ۾ مسواڙ جو ته تصور ئي ناهي. ڇاڪاڻ ته جيڪي صدين کان پنهنجا ڳوٺ وسايو ويٺا آهن. اُنهن جا اباڻا پلاٽ آهن. اُنهن ۾ اڏيل ڪکاون جهوپڙن ۾ سادي زندگي شهري زندگي کان سئو ڀيرا سڪون واري آهي. نه چوري چڪاري جو ڊپ نه ڦُر مار جو خطرو، نه پلاٽ جي سوڙهه، هر ڪنهن جا وڏا وڏا ڪُشاده اڱڻ ۽ ويڙها جن جي احاطي ۾ نمن ۽ ڪنڊين جا وڏا وڏا وڻ ۽ اُنهن وڻن جي ڇانوَ ۾ مور ۽ ڍور ٽلورا ڏين پاسي ۾ گدلا ٻارڙا اِٽي ڏڪر ۽ گِدي راند کيڏين. ويڙهي وارن وڻن ۾ پدمڻيون پينگهون ٻڌي لُڏن، اهڙي اُملهه ڳوٺاڻي زندگي ڇڏي شهر جو رُخ ڪرڻ وقت جي تقاضا نه پر وڏي چريائي چئبي.
مڃون ٿا ته جديديت جي جنون واري هِن وحشي دؤر ۾ ٿر جي ڳوٺن ۾ به گهڻو ڪجهه بدلجي چُڪو آهي. مٽي ۽ ميٽ سان واسيل واسينگن جهڙا وار هاڻي جديد صابڻ جي عجيب خوشبوءَ سان سينگاريا وڃن ٿا. سانورين سينڌن کي نمورڻ بجاءِ اُنهن ۾ جديد ”جيليون“ لڳايون وڃن ٿيون. چانگن تي چڙهڻ بدران موٽرن جا مزا ورتا وڃن ٿا. ٿڌي لسي سان نيرڻ ڪرڻ بجاءِ صبح شام ڪچي ٺري جو ذهر ڏوڪيو وڃي ٿو. گاسليٽي فانوس بجاءِ چائنا جون بتيون ٻاريون وڃن ٿيون. چمڙي جون چاکڙيون پائڻ بدران رٻڙ جون نُور وڃائيندڙ جُتيون پايون وڃن ٿيون. وڙولن تي مال وارڻ بدران فونن تي ڳولا جا نوان تجربا ڪيا وڃن ٿا. ٿاريليون ٻاجهر جي ماني پچائڻ به وساري ويٺيون آهن. گهڻو ڪجهه بدلجي چُڪو آهي. مچ ڪچهرين جا موضوع بدليا آهن. تهذيب جي تاريخ تبديلين جي ور چڙهي چُڪي آهي. پر پوءِ به اڃان گهڻو ڪُجهه ٿر جي ٻهراڙي ۾ ساڳي نموني ساهه کڻي ٿو. ٿر جو ڳوٺاڻو ڪلچر ڪيڏو به نواڻ جي نانءَ ٿئي پر پوءِ به اڃان تائين ”سيلفي“ ڪلچر جهڙو سينوريل ناهي، نه ئي برگر ڪٽ جو ڪو حصو ٿيو آهي ٿر جي ڳوٺن ۾ اڄ به نياڻي کي رخصتي مهل ڏورو ڳايو وڃي ٿو. ڇاڪاڻ ته ٿر اڃان ”مُني بدنام“ جهڙي واهيات ڳاني تي ڊسڪو ڊانس نٿو ڪري. ٿر ته اڄ به همرچي تي مٽڪو ڪري مور نچائي ٿو. ٿر جون ڳوٺاڻيون ناريون اڄ به اجنبي اڳيان گهونگهٽ ڪڍڻ ناهن وسارينديون. ڇاڪاڻ ته اُهي ”جينس پينٽ“ واري اڌ اُگهاڙي پوشاڪ کان متاثر ناهن ٿيون. ۽ نه ئي وري ”پينسِل هِل“ واري پاسي وڙڪن ٿيون. ٿر جي ڳوٺن جا ڳڀرو فحش فلمن تي قيمتي وقت وڃائڻ کان ونجهه وٽي کيڏڻ وڌيڪ بهتر سمجهن ٿا. فيس بُڪ ۽ ٽوئيٽر واري ٽرڙائپ کان پري ڀڄندڙ ٿر جا ڳوٺاڻا سگهڙن جي ڪچهري اڄ به وڏي شوق سان ٻُڌن ٿا. ٻهراڙي جا ٻارڙا وڊيو گيم واري نئين وندر بدران آکو پايو ۽ ڪارڙو ڪنڀاڙو وڏي شوق سان کيڏين ٿا. ڳوٺن جون ڳڻوان ٿاريليون ”پتي“ کي پرميشور مڃي پرڻام ڪن ٿيون. وار پرٻ ۽ شادي مُرادي وارن موقعن تي ٿيندڙ رهاڻن ۾ پن جي ٻيڙي، سُلڦي، ناس، جينور جي ٽڪي ۽ ڪاٺ سوپاري جو استعمال اڄ به عام ٿئي ٿو. اجهورن سان بي پناهه پيار ڪندڙ ٿر جا ڳوٺاڻا ڌنار اڄ به سانداري/ڏيڙڪي ۾ پاڻي کڻي سيمن ڏي وڃن ٿا. اُنهن کان سينڊن ۾ مارئي ڳائڻ اڄ به ناهي وسريو. وسريو ته ”آنٻليو“ ۽ ”لِڪ لِڪوٽي“ به ناهي، لڪ لڪوٽي واري سحر انگيز رومانس تي ٿر جي ڀلوڙ شاعر شنڪر ساگر جو شعر ياد اچي ٿو ته؛
لڪ لڪوٽي ۾ هُن جي چوٽي ۾ منهنجو هٿ پئجي ويو.
ڳوٺاڻن بابت اڪبر واري اها تجويز اڄ ڀلي کڻي ننڍڙي لڳي ٿي. پر وقت ان جي اهميت جو فيصلو ضرور ڪندو. ان ڪري اچو ته گڏجي سال ۾ هڪڙو ڏينهن ڳوٺاڻن جو ڏينهن Villagers Day ڪري ملهايون. ڳوٺاڻن سان ڪچهريون ڪيون. ڳوٺاڻن جون ڳالهيون ٻُڌون پنهنجي ڳوٺن جي سونهن، ثقافت، تهذيب، مور، ڍور، مذهبي رواداري ۽ لوڪ ادب بچايون. ان ڪري اسان ٿرواسين اهو حتمي فيصلو ڪري ڇڏيو آهي ته ٻيو ڪير وليجر ڊي ملهائي يا نه پر اسين ٿر جا مارو ماڻهو پهرين اپريل تي ضرور ملهائينداسين. دُنيا ڪوڙ جي پوئيواري ڪندي ڪوڙ جو ڏينهن ملهائيندي، اسين پنهنجي ڳوٺن جي بقا لاءِ ڳوٺاڻن جو ڏينهن ملهائينداسين.

ڪالم / مضمون

منهنجو صحرا سُڏڪي ٿو