هيلوڪو وسڪارو، اڌوريون آشائون ۽ ڏياري..!!
ڏکي توءِ ڏڪار توڙي وسن مينهڙا..!
هيلوڪي وسڪاري تي مسڪين ماروئڙن جا انيڪ خواب اڌورا رهجي ويا! اڌورا خواب ته ان هاري جا به رهجي ويا جنهن ڪاري رات جي اونڌاهه ۾ وسندڙ مينهن تي خوش ٿي، وڏا ٽهڪ ڏيئي پنهنجي ڪرهليي جي ڪنڌ ۾ ڳانا ٻڌي، سج اُڀرڻ کان اڳ ۾ پنهنجي ٻني تي انهي آس ۾ ويو ته هيل گوار جو اگهه چوٽ چڙهندو ۽ آئون پنهنجو سمورو قرض لاهي پنهنجي اڪيلي پُٽ کي اسڪول وڃڻ جي اجازت ڏيندس جيڪو هينئر منهنجو هٿ ونڊائي رهيو آهي، اُن هاري جي ناري پنهنجي سمايل نياڻي جي اداس نيڻن ۾ نهاريندي اندرئي اندر ۾ اهو سوچڻ لڳي ته هيل ٻاجهر به وارو ڏيندي ۽ اسين پنهنجي نياڻي جي سپنن جي ساڀيا ڪندي، هن کي سياءَ پلي لڳائي پنهنجو پاڻ تان نياڻڪو بار لاهي سڪون جي ننڊ سمهنداسين..! هن کي ڪهڙي ڪل ته نه فصل سٺا ٿيندا نه وري گوار جو اگهه وڌندو، وڌندو ته رڳو قرض ۽ قرض تي سوچي مرض...!!
اڪيلي ڪنهن هاري جي هي درد ڪٿا ناهي پر سموري ٿر جا هيلوڪي وسڪاري ۾ خواب چڪنا چُور ٿي ويا. چڪنا چُور خواب ته ان ڳڀرو جا به ٿي ويا جنهن ٻني ۾ ٻج وهائيندي پهرين جاٽ ڀري ساهي پٽي اهو سوچيو هو ته هيل بمپر فصل لهندو ۽ آئون سر تي سهرا ٻڌي، روهيڙي گل جهڙي ڳاڙهي ڪنوار وٺي ايندس ۽ پنهنجي نئين نينٻوجهر جهڙي زندگي جو آغاز ڪندس. ان کي ڪهڙي ڪل ته هيل وٺي ڏڪار ٿيندو؟ وٺي ڏڪار ٿيڻ جي ڪل ته ان سهاڳڻ کي به نه هئي، جنهن پنهنجو ڀاڳيو ڀتار انهي بارش آڌار بئراج مان واپس گهرايو ته هاڻي گنج ٿي ويندا، ميهولا وٺا آهن. هاڻي مال ڪاهي پرديس وڃڻ جي ڪا به پرواهه نه ڪر، هيلوڪي وسڪاري تي رڳو ان سهاڳڻ ناهي پڇاتو پر مارو پٿر جهڙي اُن محبوبا جي اکين ۾ به پڇتاءُ جا ٻه لڙڪ جهلڪن ٿا، جنهن رات به مينهڙا وٺا کنوڻن کيل ڪيا واري وائي جهڻڪائيندي هُر مچ سان هٿ جو رومال ڀري پنهنجي ڪجليئي عاشق ڏي، انهي آس تي اماڻيو هو ته هو هيلوڪي وسڪاري ۾ مون ڏي ڀيرو ڀرڻ ايندو ۽ منهنجي سرامڻ ٽيج، عيد ٿي پوندي. پر هن جو اڌوري چنڊ جهڙو اڀاڳو عاشق هيلوڪي وسڪاري جي بي وفائي سبب ڀري نه سگهيو ۽ چرين وانگي ڀٽن تي ڀيرا ڏيندي اڄ به اڌورو خواب کڻي ائين چوندو رهي ٿو، بقول ڀٽائي جي؛
ڪڪر منجهه ڪپار جهڙ نيڻئون نه لهي.
اڄ هر ٿر واسي جي ڪپار ۾ ڏکن جا ڪڪر آهن. دردن جو جهڙ نيڻن مان لهي ئي نه ٿو. سورن جي سرلي ۾ ماروئڙا مجبور وسڪاري جي پڇاڙي پلن ۾ اداس آهن! پنهنجو اڌورو فصل، بنان گاهه ڌرتي، سڪل ٿڻن وارو بي حال مال، وڌوا جهڙا وڻن جا ويس ۽ اُڏامندڙ واري ڏسي هر ٿاريلو اداس ۽ نراس آهي، اداسي ۽ نراسي جي انهي موسم ۾ ڏياري جو ڏڻ ڀلا ڪهڙا خوشين جا مڻ کڻي ايندو؟ اڌورين آشائن تي ماتم ڪندڙ من ۽ بي رحم بک ۾ تڙپندڙ تن ڪهڙا ڏيئا ٻاري سرهاين جا سنديشا ڏيندا؟ ڏڪارن ۾ مري ويل مورن، ڍورن ۽ معصوم ٻچڙن جي سوڳ ملهائيندڙ ساڻيهه واسين جي اندر جي ايوڌيا اڄ به غم انڌيرن ۾ غرق ٿيل آهي، سکن جو رام اڃان بنواس مان موٽيو ئي ناهي، جو ٿاريلا سچي دل سان رامچندر جي روايت ملهائين. ٿر جي 70 سيڪڙو غريب جنتا فٽاڪي جي هڪ پيڪيٽ، نئين چائنا جي چمپل، ٻه نمبر ميڻ بتين جي پيڪيٽ ۽ هڪ نئون وڳو وٺڻ جي سگهه نه ٿي ساري اها ڏياري تي ڪهڙا طعام تري خوشي ملهائيندي، وسڪاري جي بي وفائي سبب ٿر ۾ چڀڙ به نه ٿيا، جنهن جي ڪري ٿر جا ٻارڙا ڏياري جو ڏيئو ڏٺو ننڍو وڏو چڀڙ مٺو، وارا ورق به وساري ويٺا آهن، وساري ته اهو به ويٺا آهن، ته ڏياري آهي ڪڏهن؟
جا عمر تومل عيد! سا اسان سوءِ ورتي سومرا،
ويئي ويچارن وسري خوشي ۽ خريد،
سڪڻ ڪيا شهيد، مارو جي ملير جا.
(شاهه)
نئين جُتي کان نراس ٿري ٻار جي اکين جي ڪينجهر ۾ ڪومائجي ويل خوشي جي ڪنولن جو درد ڀلا ڪير ڪٿي سگهندو؟ ڀلا ان يتيم نماڻي نياڻي جي من ۾ مري ويل چوڙين جي چاهت واري تمنا جي تڪليف کي ڪو ڳلو ڳائي سگهندو؟ ڳائي ته ان پورهيت جي پگهر کي به ڪير نه سگهندو جنهن جي سڪل ڪاٺي جهڙي هاٺي سڄي ڄمار هماليه جيڏي همالي ڪندي به حياتي ۾ ڪو پل قرار جو ماڻي نه سگهي. جنهن جا معصوم بکايل ٻچا خوشين کان ائين وانجهيل رهيا جيئن خوبصورت پيرن کان مور ۽ ڦلن کان ناگر ويل نراس رهجي ويئي. ڀلا ان ٿاريلي پڻيار جي پيرين پيل لڦن جو درد ڪير محسوس ڪري سگهندو؟ جيڪا اُڀراڻي پيرين ڪوهين ڏور پيئڻ جي پاڻي لئه پنڌ ڪري ٿي، جنهن جي اکين ۾ پلر ترشنا جا تتر تڙپن ٿا، جيڪا آر.او پلانٽ جي نالي کان ئي ناواقف آهي، جنهن جي هينڊ پمپ واري حسرت به اڌوري رهجي ويئي. ڀلا اها ڪهڙي ڏياري ڪندي؟ ڏياري ته اها اڻ پرڻي هرڻي به ڪو نه ڪندي جنهن جي حسين هٿن تي حِنا ان ڪري نه مرڪي جو هن جي نصيب ۾ اهو رولو هو، جو هن جي پيرن ۾ ريتن جا نيئر لڳل هئا. پرديس پرڻائڻ واري پرمپرا نڀائيندي هن جا مائٽ هن کي سرحد پار ان ڪري نه اماڻي سگهيا جو وسڪاري وفا نه ڪئي سال سٺو نه آيو، ڏياري جي ڏڻ تي هو بنان سنڀرڻ جي آئيني اڳيان اچي، پنهنجي دُکي دل سان مري ويندي. بقول ڀٽائي جي ته:
سورن سانڍي آهيان پورن پالياس،
سکن جي سيد چئي آئون نه پکي پياس،
جيڪر آئون هياس گري گوندر ول جي.
(شاهه)
وٺي ڏُڪار واري هيلوڪي سال تي ڏياري جو لڪشمي پوڄا ڪندي نوٽ رنگڻ واري روايت پوري ڪرڻ لئه ڪنهن ٿاريلي وٽ 10 روپئي جو نوٽ به نه هوندو، اها ڪهڙي ڪيفيت مان گذرندي؟ ڪٺور تپسيا جهڙي ڪيفيت مان ته، اها اڀاڳي ماءُ به گذرندي جنهن جو ٻچو بي روزگاري جي غم ۾ غرق ٿيڻ کانپوءِ غم کي وسارڻ خاطر ڪچي ٺري جون ٻاٽليون ڏوڪي جگر جي ڪينسر ۾ مري ويو. سرجندي ئي سور پرائيندڙ ساڻيهه واسين جي آفيم جهڙي اگري حياتي جي حصي ۾ آيا، ته رڳو درد ۽ تڪليفون جن کي ڀوڳيندي ماروئڙا ڪڏهن به نه ٿڪا، ٿڪل مسافر جهڙا ٿاريلا تتل واري تي وکون کڻندي اڄ به فخر مان چون ٿا، جتي لُڪ لڳي جتي اڪ تپن سو ديس مسافر منهنجو ڙي. انهي ديس جي دڳن تي وڳن کي واريندي سانگيئڙا ائين سرها ٿيندا آهن، جيئن پنڇي پنهنجن آکيرن ۾ خوش هوندا آهن، جيئن ڀونئر ڪنول جي گل سان عشق ڪندو آهي، ائين ماروئڙا ملير سان محبت ڪندا آهن، تتل واي سڪل ٻوهن ۽ ٻاڙن کوهن سان ٿاريلا اڄ به ائين پيار ڪن ٿا، جيئن موري مڇي ڦاڙهي جي سنڱ سان محبت ڪندي آهي. اها ئي بي لوث محبت آهي، جيڪا ڏُڪارن ڏکن ۽ بکن ۾ به وطن سان واسطا ٽوڙڻ نه ٿي ڏي. پنهنجي ڀومي جو ڀرم به وطن جي واري سان درد اوريندي ملهائيندا رهيا آهن. سواتي بونُد لاءِ سڪي سڪي ڍليار ٻٻرن جي ٻاٻرن ڪنڊن تي مري ويل تاڙي جي تڙپنا جو قسم هيلوڪي ڏياري به اڌورين آشائن ۾ ديس جي دردن تان قربان ڪري سانگيئڙا انتهائي سادگي سان ملهائيندا، اڌورين آشائن واري اماوس ۾ آيل هيلوڪي ڏياري تي منهنجي ڳوٺ ڍونڍيو ۾ ڪو به ڏيئو نه ٻرندو ڪنهن به گهر ۾ لڪشمي پوجا نه ٿيندي، ڪو به مٺو طعام نه رڌبو. ڇاڪاڻ ته منهنجي ڳوٺ جو هڪ نوجوان اچانڪ وڇڙي ويو آهي. جنهن جي سوڳ ۾ سمورو ڳوٺ شامل آهي. اسان ٿر واسين جي اهائي انمول روايت رهي آهي، جو اسان مرڻي پرڻي پنهنجي ڳوٺ جي هر ماڻهو جي ڏک ۾ برابر جا شريڪ ٿيندا آهيون، روپ سنگهه ولد خانجي مهندو جي اڻ منڌائتي موت تي منهنجي ڳوٺ تي ڇانيل اونڌائي ڏسي هي درد مند دل دانهن ڪري چوندي بقول ڪوي؛
دل روئــيندي رهي ديپ ٻاريو نه ٿيو،
ڪلهه ڏياري هئي تو کان ساريو نه ٿيو.