دُکي دلين جو درد ۽ ديوالي
هيلوڪي ڏياري به ايئن ئي ايندي ۽ هلي ويندي، طرح طرح جا طعام تيار ٿيندا، ڦٽاڪا ڦوڙيا ويندا نوان رشتا به جوڙيا ويندا، ڪڙڪ نوٽن تي گلال جا تلڪ لڳندا، لڪشمي جي پوڄا ٿيندي پر دُکي دلين جو درمان وري به نه ٿيندو. غريبن جي معصوم ٻارڙن جا هٿ رانديڪن کان خالي رهجي ويندا. يتيم نياڻين جا ننگا سر شفقت ڀرين چُنين لاءِ واجهائيندا رهجي ويندا. غريبن جون جهڳيون ۽ جهوپڙيون فوٽن جي خوشبوءَ کان ائين خالي رهجي وينديون جيئن روهيڙي جا گل...! ڪنوارا هٿ غريبي جي ڪري مهندي جي هڳاءُ کان هيل به محروم رهجي ويندا. پراڻن لٽن ۾ لڇندڙ غريبن جا گدلا ٻارڙا هيل به ڪپڙن جي دُڪانن اڳيان مقدر جا سڪا ڳڻيندي ديوالي جو ماتم ملهائيندا بقول شاعر؛
کپڑوں کی دکان سے دور، چند سکوں کو گنتے گنتے،
ایک غریب کی آنکھوں میں، عید کو مرتے دیکھا ہے۔
انهن جي معصوم اکين ۾ مري ويل ڪنواري عيد جو لاش آٿت جي اگني سنسڪار ۽ دلاسي جي ڪفن دفن لاءِ واجهائيندو رهجي ويندو پر ڪير به انهن ٻارڙن جي اکين ۾ لکيل درد جا ڪَجلا اکر پروڙي نه سگهندو. ڏياري ڏيئن ساڻ ايندي آهي ۽ انڌاري ڇڏي ويندي آهي. غمگين دلين جو درمان نه ٿيندي آهي.
ستوادي شري رام چندر جي بنواس سماپت ٿيڻ تي وڏي ڌام ڌوم سان ملهائي ويل ديوالي جو ڏڻ اڄ به انهي ساڳئي ريت ۽ روايت سان ملهايو وڃي ٿو. شري رام چندر جي بنواس سمپورڻ تي وڌ ۾ وڌ سرهائي ته سيتا کي ٿي هئي. پر هن سان سماج ۽ هن جي مجازي خدا جيڪو سلوڪ ڪيو هو اهو اڄ به تاريخ جو تن تڙپائي ٿو. اگني امتحان کان وٺي پرٿوي پريڪشيا تائين سيتا جي سرڌ سڏڪن جو درد ڪنهن به نه ڄاتو. هو اداس نگاهن سان هر هر ائين چوندي رهي ته آئون جل جيئان پاڪ آهيان پر هن جي پاڪائي احساس کان انڌي سماج کي نظر نه آئي. اها روايت اڄ به روان دوان آهي اڄ به الئه ڪيتريون نردوش ناريون پويتر هوندي به سماج ڪاري جو ڪلنڪ هڻي بي رحمي سان رسواءِ ڪري ٿو! وري وڏي واڪي چوي ٿو ته هتي عورت جو استحصال ٿئي ئي ڪو نه ٿو.
هيلوڪي ڏياري تي منهنجو ڏيهه ڏکايل آهي. هن ديش جا دادلا مور مري ويا ۽ هن ديش جا دلارا دراوڙ به ڏيهه ۾ ڏڪار پوڻ کان پوءِ لاڙ لڏي ويا آهن. ڏياري جو ڏڻ ملهائڻ هر هندو جو حق آهي پر پنهنجي خوشين ۾ ٻين کي شامل ڪرڻ ۽ ٻين جي ڏکن ۾ ڀاڱي ڀائيوار ٿيڻ انسانيت جو اعليٰ گڻ آهي.
هيلوڪي ڏياري ملهائڻ کان اڳ پنهنجي پاڙي ۾ ڏسجو ته متان ڪنهن غريب جو گهر اهڙي سُپرٻي پرٻ تي روشني جي ٽمڪي کان محروم ته ناهي! طرح طرح جا طعام ڀلين رڌجو پر پهريون گراهه ڀرڻ کان اڳ سوچجو ڪٿي پاڙي ۾ ڪو بُکايل ته ناهي. ڏياري تي ڌماڪي دار ڦٽاڪو ڦوڙڻ کان اڳ خيال ڪجو ڪٿي ڳوٺ ۾ ڪا نئين نويلي وڌوا يا پُٽ جي جهوري ۾ جهريل ڪا ويڳاڻي جيجل ته ناهي. اوهان لئه اهو ٺڪاءَ صرف ٺڪاءَ هوندو پر انهن جي آتما کي ڏياري تي ڏڍ بدران وڍ ڏيندو...!!
هيلوڪي ڏياري تي انهن ڌنارن سان به همدردي جو اظهار ڪجو جن جا وٿاڻ ماتا جهڙي مرض ويران ڪري ڇڏيا آهن. ڏياري اهو ملهائي جيڪو غريبن، يتيمن، هيڻن ۽ ڏکايلن جو احساس ڪري، پنهنجي خوشي خاطر ٻين جي زخمن تي لوڻ نه ٻُرڪي. پر انسانيت لاءِ سوچي ۽ لوچي اهو ئي ديوالي جي اصلي خوشي جو صحيح حقدار آهي. باقي رڳو آتش بازي جو اجايو ڏيکاءُ ڪري نوٽن تي رنگ هڻڻ ۽ لڪشمي چترڻ ۾ حياتي جي اصل سرهائي نه آهي. اسان جي آتمائن کي اصلي سڪون تڏهن ملندو جڏهن اسين پنهنجين سمورين سرهاين ۾ دکي دلين جي درد کي فرض سمجهي شامل ڪنداسين. اجاڙ حياتين جو احساس ڪندڙ ئي ڏياري جو ڏڻ مڪمل سرهائي سان ملهائڻ جو حق رکن ٿا. باقي پنج هزار سال پراڻي تهذيب جي وارثن، موهن جي دڙي جي مٽيءَ جي خُمير مان جنم وٺندڙ ڌرتي ڌڻين دراوڙن تي ڇوت ڇات واري ڇاپ هڻي انهن کي سماج ۾ رسواءِ ڪري نفرت ڀرين نگاهن سان ڏسندڙ ڪنهن به معتبر کي ديوالي ملهائڻ جو ڪو به حق ناهي....!!