پيش لفظ
ان هوندي به تنقيد ڪرڻ، دل گردي جو ڪم آهي. منهنجي لکڻ جي شروعات ڪهاڻي لکڻ کان ٿي هئي پر مون اڳتي هلي تنقيد جو خطرناڪ ميدان چونڊيو پر مون کي اهو ميدان چونڊرايو ويو. سنگت شاهد آهي ته مون ۽ منهنجي دوستن کي وڏين ڪوششن جي باوجود سنڌي ادبي سنگت جو ميمبر نه ڪيو ويو جنهن بعد مون علم دوست ادبي سنگت به قائم ڪئي ۽ تنقيد شروع ڪئي. ان ميدان ۾ مون کي ڪيترائي تلخ تجربا ٿيا آهن پر آءٌ آهيان نظرياتي ماڻهو انڪري انهن سان مُنهن ڏيندي اڳتي وڌندو رهيو آهيان.
مون جيڪا تنقيد ڪئي آهي ضروري نه آهي ته اها سڄي جو سڄي صحيح هجي غلطيون ٿيون هونديون پر هڪ ڳالهه مون طئي ڪري ڇڏي آهي ته منهنجي تنقيد ۾ اڻ وڻندڙ لفظ نه هوندا ۽ اهڙي شاهدي منهنجا مخالف به ڏيندا رهيا آهن. آءٌ نه ڪو وڏو عالم آهيان نه وري ڪو وڏو ڏاهو آهيان جو ويٺو هامون هڻان بس رنڊا روڙيا اٿم. وس آهر ان ۾ حوالا، ثبوت ۽ دليل ڏنا اٿم ته جيئن تنقيد هيٺ آيل ليکڪ شاعر اصلاح ڪن پر جيڪڏهن اهي اصلاح نه به ائين ته ٻيا ته پڙهي پنهنجي فن ۽ فڪر ۾ ڪا بهتر تبيلي آڻي سگهن ٿا ۽ ائين ٿيو به آهي.
مون کي اها به ڄاڻ آهي ته منهنجي تنقيد جي زبان سادي آهي ۽ حوالا به تحقيقي اصولن موجب آخر ۾ نه آهن پر اهو سڀ ڪجهه مون ڄاڻي واڻي ڪيو آهي ته جيئن ان مان عام ماڻهو به فائدو وٺي سگهن. اهو ئي سبب آهي جو عام ماڻهن وٽان مون کي سٺي موٽ ملندي رهي آهي. جنهن ڪري آءٌ سنڌي ادب ۽ تاريخ تي اثر انداز رهيو آهيان ڪيترو اثر انداز رهيو آهيان اها تاريخ فيصلو ڪندي.
منهنجي هن ڪتاب ۾ ڇپيل تنقيدي مضمونن مان ڪجهه ڏنل آهن جيڪي ادب، تاريخ، مذهب ۽ فلسفي بابت آهن. جيڪڏهن ان مان ڪنهن کي ڪو ڪڻو داڻو ملي ويو يا ڪنهن به ان مان ڪو فائدو ورتو ته اها ڳالهه مون لاءِ ڪافي آهي. دوستن چيو ته ايم فل، پي ايچ ڊي ڪر، مون چيو ته اگر منهنجا ڪجهه تحقيقي تنقيدي ڪتاب اچي ويا ته اهو مون لاءِ ايم فل۽ پي ايچ ڊي کان گهڻو بهتر هوندو ۽ هاڻي منهنجي اها ئي ڪوشش هوندي ته منهنجا تحقيقي تنقيدي ڪتاب ڌڙا ڌڙ اچن پر آءٌ ڪا پاڻ وهيڻي واڳ ڌڻيءَ وس.
[b]حزب الله آءِ سومرو
چيئرمين علم دوست ادبي سنگت سنڌ
03003290626 [/b]