لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اک اُلٽي ڌار

ڪتاب ”اک الٽي ڌار“ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو. هي نامياري ليکڪ ۽ محقق حزب الله آءِ سومري صاحب جو لکيل آهي. حزب الله آءِ سومري کي تنقيدي کيتر ۾ الائجي ڇا ڇا ٻڌڻو پيو آهي. هن انهيءَ ميدان ۾ گهڻو ڀوڳيو آهي ۽ کيس شديد مخالفت سان منهن ڏيڻو پيو آهي. هو هڪ بي ڊپو، کرو نقاد ۽ محقق آهي ٿوري ئي عرصي ۾ هو گهڻو مٿي اُڀري آيو آهي. تحقيقي ڪم جي حوالي سان هن ڪيترن ناميارن ليکڪن ۽ دانشورن جي ڪم جي ڇنڊڇاڻ ڪئي آهي. حزب الله آءِ سومري جي تحقيق ۽ تنقيد جي حوالي سان اها خصوصيت آهي ته هن جو تمام گهڻو زور مختلف ادبي ۽ تاريخي غلطين جي درستگيءَ تي هوندو آهي. جنهن ڪري مختلف تاريخي، ادبي مسئلا ڇنڊجي ڇاڻجي هڪ ڪرا ٿي پوندا آهن
Title Cover of book اک اُلٽي ڌار

پروفيسر سرور سيف، جي بيدل فقير بابت لکڻيءَ جو جائزو

بيدل فقير تي تحقيق ڪيترن ليکڪن ڪئي آهي پر ڪي ٻين تان رڳو نقل ڪندا آيا آهن. ڪابه ڇنڊڇاڻ نه ڪئي اٿن انڪري انهن ڪيتريون غلطيون در غلطيون ڪيون آهن. اهڙن ليکڪن مان پروفيسر سرور سيف به هڪ آهي. جنهن پنهنجي هڪڙي مضمون ۾ ڪجهه اهم غلطيون ڪيون آهن رڳو ان ڪري جو ڇنڊڇاڻ نه ڪئي اٿس جنهن جي آءٌ ڇنڊڇاڻ سان نشاندهي ڪريان پيو.
بيدل جي ولادت جو سنه:
پروفيسر سرور سيف پنهنجي مضمون “ سنڌ جو قادر الڪلام صوفي شاعر فقير قادربخش بيدل” جي ولادت1814ع لکي آهي (عشق پبليڪيشن 15 جولاءِ 2006ع)
ڇنڊڇاڻ: پروفيسر سرور سيف جو بيدل بابت ٻڌايل سنه ولادت 1814ع غلط آهي ڇو ته فقير محمد محسن بيڪس، پنهنجي والد بيدل فقير جي ولادت جي تاريخ لاءِ قطعو لکيو ان جي لفظن“ گلي راحت العاشقين” جا عدد هن طرح آهن:گ(20)+ل(30) +ي(10) + ر(200) +ا(1) +ح(8) + ت(400) + ا(1)+ ل(30) + ع(70) +ا(1) +ش(300) + ق(100) +ي(10) + ن(50) ڪل 1231
۽ 1231 هه جو عيسوي سنه هو 1815ع(تقويم تاريخي عبدالقدوس هاشمي ص308)
ان طرح بيدل فقير 1231هه مطابق 1815ع ۾ پيادا ٿيو ان ڪري پروفيسر سرور سيف جو ٻڌايل سنه ولادت 1874ع غلط آهي.
بيدل جي وفات جو سنه:
پروفيسر سرور سيف پنهنجي مضمون “ سنڌ جو قادرالڪلام صوفي شاعر قادر بخش بيدل” ۾ بيدل فقير جي وفات جو سنه 1872ع لکيو آهي (عشق پبليڪيشن گمبٽ جولاءِ 2006ع)
ڇنڊڇاڻ: بيدل فقير جي پٽ محمد محسن بيڪس بيدل فقير جي وفات جي تاريخ هن طرح ٻڌائي آهي.
سال ٻارهن سو اڻانوي ۾ سوز گداز هو،
سورهين ذوالقعد جير هادي سندو پرواز هو.
(ديوان بيدل، عبدالحسين شاهه موسوي ص 35)
يعني 16 ذوالقعد 1289هه تي بيدل فقير وفاتڪئي ۽ پهرين ذوالقعد 1289هه تي عيسوي تاريخ ماهه۽ سنه هو 31 ڊسمبر 1872ع بروز اڱارو (تقويم تاريخي ص 323)
اهڙي طرح 16 ذوالقعد 1289هه تي عيسوي تاريخ ماهه ۽ سنه ٿيندو 15 جنوري 1873ع بروز اربع يعني پروفيسر سرور سيف جو ڏنل سنه وفات 1872ع غلط آهي.
ڇا بيدل 22 ڪتاب لکيا:
پروفيسر سرور سيف پنهنجي مضمون “ سنڌ جو قادر الڪلام صوفي شاعر فقير قادر بخش بيدل” ۾بيدل فقير جي لکيل ڪتابن جو تعداد 22 لکيو آهي 0عشق پبليڪيشن گمبٽ 15 جولاءِ 2006ع) اها ڳالهه هن پنهنجي مضمون شايع ٿيل بيدل 6،2006ع ص 78 تي به لکي آهي.
ڇنڊڇاڻ:
بيدل فقير جا 22 ڪتاب نه پر 26 ڪتاب ته معلوم ٿي چڪا آهي جيڪي هي آهن:
مثنوي رياض الفقر
ديوان سلوڪ الطالبين
مثنوي دلڪشا
رموز القادري
مثنوي نهرالبحر
ديوان مصباح الطريقت
ديوان منهاج الحقيقت
ڪرسي نامه
ديوان بيدل (فارسي)
قصه هير رانجها
قصه ليليٰ مجنون
ظهور نامه
پنج گنج
سند الموحدين
رموز العارفين
تقويت القلوب في تذڪرة المحبوب
في بطن احاديث
تاريخ سنڌ
قرة العين في مناقب السبطين
انشاءِ قادري
خطبه جمعه
عقائد
فوائد المعنوي
تاريخهائي وفات
ديوان بيدل (اردو)
ديوان بيدل (سنڌي سرائڪي)
جنهن ڪري پروفيسر سرور سيف جو ٻڌايل ڪتابن جو تعداد 22 غلط آهي.