لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اک اُلٽي ڌار

ڪتاب ”اک الٽي ڌار“ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو. هي نامياري ليکڪ ۽ محقق حزب الله آءِ سومري صاحب جو لکيل آهي. حزب الله آءِ سومري کي تنقيدي کيتر ۾ الائجي ڇا ڇا ٻڌڻو پيو آهي. هن انهيءَ ميدان ۾ گهڻو ڀوڳيو آهي ۽ کيس شديد مخالفت سان منهن ڏيڻو پيو آهي. هو هڪ بي ڊپو، کرو نقاد ۽ محقق آهي ٿوري ئي عرصي ۾ هو گهڻو مٿي اُڀري آيو آهي. تحقيقي ڪم جي حوالي سان هن ڪيترن ناميارن ليکڪن ۽ دانشورن جي ڪم جي ڇنڊڇاڻ ڪئي آهي. حزب الله آءِ سومري جي تحقيق ۽ تنقيد جي حوالي سان اها خصوصيت آهي ته هن جو تمام گهڻو زور مختلف ادبي ۽ تاريخي غلطين جي درستگيءَ تي هوندو آهي. جنهن ڪري مختلف تاريخي، ادبي مسئلا ڇنڊجي ڇاڻجي هڪ ڪرا ٿي پوندا آهن
Title Cover of book اک اُلٽي ڌار

سنڌي مزاج مطا بق وزن بحر

روزانه ڪاوش ۾ 5 فيبروري 2004ع تي امداد حسينيءَ لکيو آهي ته “ مولانا حاجي احمد ملاح عربيءَ ۽ فارسي لفظ سنڌي مزاج پٽاندڙ ڪتب آڻي ٿو جيئن حڪم (حا/ڪم) حسن(ح/سن) عقل(ع/قل) مدعا(م/دا) نظم(ن/ظم) وغيره. عروضي شاعريءَ ۾ ۽ خاص طور تي غزل جي شاعريءَ ۾ اهڙن لفظن کي ائين استعمال ڪرڻ ڪيتري قدر جائز آهي؟ اها سوچڻ جي ڳالهه آهي. مولانا حاجي احمد ملاح جيئن مذهب جي نالي ۾ ٿيندڙ بدعتن جي خاتمي لاءِ به جاکوڙيو آهي.”
ان مان مراد امداد حسيني جو عروض بابت مختلف موقف معلوم ٿيو ته هو حڪم(حا/ڪم) حسن( حا/سن) وغيره کي “ فعو” ۾ ڳڻي ٿو اگر اهو سنڌيءَ جو مزاج آهي ته پوءِ سندس لاءِ هيٺ ڪجهه لفظ پيش ڪجن ٿا جن کي پنهنجي ان اصول تي پرکي انهن جو وزن ڪڍي ڏيکاري ڇو ته ڪيترا شاعر سندن ڏنل ان اصول سبب پريشان آهن جو امداد حسينءَ جو اصول مطابق انهن لفظن جو هن طرح وزن ٿيندو پڙهندڙ فيصلو ڪن ته ڇا اهو درست آهي؟
(1) ماڻ(م/اڻ) (2) راڄ (ر/اڄ) (3) آڻ (ا/اڻ) (4) تاڙ (ت/اڙ) (5) کاڻ (ک/اڻ) (6) تاج (ت/اج) (7) ٻار ( ٻ/ار) (8) ٿاڪ (ٿ /اڪ) (9) ڀاڻ (ڀ/اڻ) (10) ٽاپ (ٽ/اپ) (119 بار (ب/ار) (12) ٺار (ٺ/ار) (13) پار (پ/ار) (14) جهاڳ (جهه/اڳ) (15) ڄار (ڄ/ار) (16) ڄاڻ (ڄ/اڻ) (17) جهار (جهه/ار) (18) چاڪ (چ/اڪ) (19) چاهه (چ/اهه) (20) پاهه (پ /اهه) (21) ڪاهه (ڪ/اهه) (22) راهه (ر/اهه) (23) لاهه (ل/اهه) (25) پاڙ (پ/اڙ) (26) تاس (ت/اس) (27) گاهه (گ/اهه) (28) ماڪ (م/اڪ) (29) ناس (ن/اس) (30) راس (ر/اس) (31) راڄ (ر/اڄ) (32) رام (ر/ام) (33) رول (ر/ول) (34) روڪ ( ر/وڪ) (35) سوڪ (س/وڪ) (36) سور (س/ور) (37) ريل (ر/يل) (38) ريس (ر/يس) (39) عيد (ع/يد) (40) ويل (و/يل)