لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اک اُلٽي ڌار

ڪتاب ”اک الٽي ڌار“ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو. هي نامياري ليکڪ ۽ محقق حزب الله آءِ سومري صاحب جو لکيل آهي. حزب الله آءِ سومري کي تنقيدي کيتر ۾ الائجي ڇا ڇا ٻڌڻو پيو آهي. هن انهيءَ ميدان ۾ گهڻو ڀوڳيو آهي ۽ کيس شديد مخالفت سان منهن ڏيڻو پيو آهي. هو هڪ بي ڊپو، کرو نقاد ۽ محقق آهي ٿوري ئي عرصي ۾ هو گهڻو مٿي اُڀري آيو آهي. تحقيقي ڪم جي حوالي سان هن ڪيترن ناميارن ليکڪن ۽ دانشورن جي ڪم جي ڇنڊڇاڻ ڪئي آهي. حزب الله آءِ سومري جي تحقيق ۽ تنقيد جي حوالي سان اها خصوصيت آهي ته هن جو تمام گهڻو زور مختلف ادبي ۽ تاريخي غلطين جي درستگيءَ تي هوندو آهي. جنهن ڪري مختلف تاريخي، ادبي مسئلا ڇنڊجي ڇاڻجي هڪ ڪرا ٿي پوندا آهن
Title Cover of book اک اُلٽي ڌار

سگهاري نقاد جي سگهاري تنقيد (فياض عباسي)

حزب الله آءِ سومرو نقصن ڀريون تحريرون پڙهي واهه واهه ڪرڻ وارن اديبن مان نه هجڻ ڪري هميشه ڪجهه ماڻهن جي ڪُرڙين اکين جي تابش جو نشانو رهيو آهي، هن شخص کي اهو هرگز ڪين وڻندو آهي ته ڪو اديب،شاعر، مورخ يا تحقيقي پورهيو ڪندڙ پنهنجين لکڻين ۾ غلط هٿ ٺوڪيون،غير مستند روايتون ۽ حوالا ڏئي تاريخ، تهذيب، تمدن،ا ماڳن مڪانن ۽ قديمي آثارن سان هٿ چراند ڪندو وتي. اهڙن ليکڪن جي رستا روڪ ڪرڻ لاءِ مون حزب الله آءِ سومرو کي سدائين تاريخي ۽ مستند ڪتابن جو مطالعو ڪندي،غلط ۽ غيرمستند روايتن کي تاريخ جو حصو بڻجڻ کان روڪڻ ۽ انهن جي رد لاءِ متفقه طور تي مڃيل حوالا پيش ڪندي ڏٺو آهي. هونئن ته ڏٺو وڃي ته اڄڪلهه جي دور ۾ هر ماڻهو پنهنجي واهه واهه ڪرائڻ لاءِ “ تون حاجي مان زوار” واري نسخي تي عمل پيرا آهي پر حزب الله آءِ سومرو پري پري تائين اهڙن ماڻهن جي صف ۾ شامل نظر نه ايندو ڇو ته ان موجود نقاد وارو سگهارو پهلو کيس اها اجازت نٿو ڏئي ته هو تاريخ سان هٿ چراند ڪندڙ اديبن ۽ انهن جي ساٿيارن جي ثنا خواني ڪندو وتي. سندس لکڻين ۾ مروج مستند ڪتابن جا حوالا ۽ دليل پڙهيا آهن. ڇو ته جڏهن ڪنهن غلط روايت کي رد ڪرڻ لاءِ جهيڙيو آهي ته ان جي توڙ لاءِ اهڙا دليل ڏنا ويندا آهن جن تي اڪثر مورخن جو اتفاق راءِ هجي. حزب الله آءِ سومرو “ اک الٽي ڌار” ڪتاب ۾ سنڌي ادب جي وڏن نالن جي تحريرن ۾ نقص ڪڍي انهن کي پنهنجين لکڻين ۾ ان ڪري وائکو ڪيو آهي ته جيئن اڳتي هلي اهي تحريرون ٻولي ۽ تاريخ جي بگاڙ جو باعث نه بڻجڻ آخر ۾ اميد ٿي ڪجي ته هن ڪتاب ۾ نقاد تي ڇُري وهائڻ بجاءِ پنهنجين ڪيل غلط بيانين تي غور فڪر ڪندا.