لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اک اُلٽي ڌار

ڪتاب ”اک الٽي ڌار“ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو. هي نامياري ليکڪ ۽ محقق حزب الله آءِ سومري صاحب جو لکيل آهي. حزب الله آءِ سومري کي تنقيدي کيتر ۾ الائجي ڇا ڇا ٻڌڻو پيو آهي. هن انهيءَ ميدان ۾ گهڻو ڀوڳيو آهي ۽ کيس شديد مخالفت سان منهن ڏيڻو پيو آهي. هو هڪ بي ڊپو، کرو نقاد ۽ محقق آهي ٿوري ئي عرصي ۾ هو گهڻو مٿي اُڀري آيو آهي. تحقيقي ڪم جي حوالي سان هن ڪيترن ناميارن ليکڪن ۽ دانشورن جي ڪم جي ڇنڊڇاڻ ڪئي آهي. حزب الله آءِ سومري جي تحقيق ۽ تنقيد جي حوالي سان اها خصوصيت آهي ته هن جو تمام گهڻو زور مختلف ادبي ۽ تاريخي غلطين جي درستگيءَ تي هوندو آهي. جنهن ڪري مختلف تاريخي، ادبي مسئلا ڇنڊجي ڇاڻجي هڪ ڪرا ٿي پوندا آهن
Title Cover of book اک اُلٽي ڌار

امداد حسينيءَ جي غلط بياني

مون جڏهن روزانه ڪاوش حيدرآباد ۾ 16 فيبروري 2004ع تي هائيڊپارڪ ۾ امداد حسينيءَ جي خط تي تنقيد ڪندي لکيو هو ته ”امداد حسيني حڪ (ح/ڪم) حسن (ح/سن) وغيره فعولن ۾ ۾ ڳڻي ٿو ته روزانه ڪاوش حيدرآباد ۾ 24 فيبروري 2004ع تي “ لفظ اچار، بحر وزن ۽ شاعر جي ذميواري” عنوان سان جوابي خط شايع ٿيو جنهن ۾ هن واضح ڪيو هو ته “ مون ائين قطعي نه چيو آهي ته اهو ڪو منهنجو موقف آهي نه ئي مون انهن لفظن،حڪم، حسن وغيره کي ڪڏهن ” فعو يا مفا، علا، علن” وزن ۾ ڪتاب آندو آهي بلڪ روايتي دور توڙي جديد دور جي ڪنهن به شاعر انهن لفظن کي ائين ڪتب نه آندو آهي.”
اهي ڳالهيون آيون ۽ ويون پر جڏهن منهنجي نظر سنڌي درسي ڪتاب (پهرين درجي لاءِ) جي سبق 29 دعا(ايڊيشن اپريل 2000ع) تي پئي ته امداد حسينيءَ جي غلط بياني نروار ٿي پئي.
خدايا اها
دعا ٿو گهران
سنئين واٽ تي
سدائي هلان
ابو ۽ امان
سکيا شل رکان
اگهو ڪيئن ٿيان
سگهو شل رهان
وطن ساڻ مان
محبت ڪريان
پڙهان ۽ لکان
هنر پڻ سکان

اهو دعائيه غزل “ فعولن فعو” وزن تي لکيل آهي ان جون ٻه سٽون قابل توجه آهن.
وطن ساڻ مان
هنر پڻ سکان
هتي اهو بحث ناهي ته “ وطن” يا “ هنر” کي فعو وزن تي تورجي يا نه؟ پر آءٌ وزن جي سڀني ڄاڻو ماڻهن کان سوال ڪريان ٿو ته اهي ٻئي لفظ (ٽه اکري) جن ۾ او. و، ي به ساڪن حالت ۾ نه آهن سي “ فعو” تي ماپيل آهن يا نه؟ اگر فعو، مفا، علا، علن” وزن تي ماپيل آهن ته پوءِ امداد حسينيءَ جيان غلط بيانيءَ بابت ڇا چئجي ته ته “ مون ائين قطعي نه چيو آهي ته اهو ڪو منهنجو موقف آهي نه ئي مون انهن لفظّن حڪم، حسن وغيره کي ڪڏهن “فعو،مفا، علا،علن” وزن ۾ ڪتب آندو آهي.