لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اک اُلٽي ڌار

ڪتاب ”اک الٽي ڌار“ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو. هي نامياري ليکڪ ۽ محقق حزب الله آءِ سومري صاحب جو لکيل آهي. حزب الله آءِ سومري کي تنقيدي کيتر ۾ الائجي ڇا ڇا ٻڌڻو پيو آهي. هن انهيءَ ميدان ۾ گهڻو ڀوڳيو آهي ۽ کيس شديد مخالفت سان منهن ڏيڻو پيو آهي. هو هڪ بي ڊپو، کرو نقاد ۽ محقق آهي ٿوري ئي عرصي ۾ هو گهڻو مٿي اُڀري آيو آهي. تحقيقي ڪم جي حوالي سان هن ڪيترن ناميارن ليکڪن ۽ دانشورن جي ڪم جي ڇنڊڇاڻ ڪئي آهي. حزب الله آءِ سومري جي تحقيق ۽ تنقيد جي حوالي سان اها خصوصيت آهي ته هن جو تمام گهڻو زور مختلف ادبي ۽ تاريخي غلطين جي درستگيءَ تي هوندو آهي. جنهن ڪري مختلف تاريخي، ادبي مسئلا ڇنڊجي ڇاڻجي هڪ ڪرا ٿي پوندا آهن
Title Cover of book اک اُلٽي ڌار

حزب الله جا تنقيدي موضوع گهڻ پاساوان آهن

ادبي مزاج ۾ تنقيد کي تمام گهٽ برداشت ڪيو ويندو آهي پر ڪنهن به شيءِ کي صحيح رُخ ۾ وٺي وڃڻ جو نانءُ تنقيد آهي. جنهن جي هجڻ سان ادب جا صحيح پاسا نروار ٿيندا آهن، ڇو ته تنقيد نگاري به ادب جو حصو آهي. جنهن جي ذريعي ادب جي خامين،خرابين ۽ خوبين جي ڄاڻ حاصل ٿئي ٿي. جنهن به ادب ۾ تنقيدي عمل ناهي هوندو. ان ٻوليءَ ۾ سٺي ۽ صحيح ادب سرجڻ جي گهٽ اميد رکي سگهجي ٿي پر اهو تڏهن ممڪن ٿيندو جڏهن تنقيد نگار جو وسيع مطالعي ۽ مشاهدي وارو هجڻ لازمي آهي.
تنقيد ڪرڻ يا تنقيدي پهلوئن کي اجاگر ڪرڻ لاءِ تنقيدي اصولن جي به ڄاڻ جو هجڻ ضروري آهي. سنڌي ادب ۾ نقاد جيترا هجڻ گهرجن اوترا نه ئي سهي پر جيڪي تنقيد نگاري ۾ ڄاتا ۽ سڃاتا وڃن ٿا. تن مان حزب الله آءِ سومري جو پنهنجو الڳ نقاد جي حيثيت ۾ ڪردار رهيو آهي. پوءِ ڪنهن کي وڻي نه وڻي هو پنهنجي توڙ نڀائيندو رهي ٿو. جيتري قدر مان هن کي پڙهيو آهي ته هو بجاءِ شخصي تنقيد جي، تحقيقي حوالي سان ان جي موضوعن تي ئي لکندو آهي.
فني حوالي سان مان سمجهان ٿو ته حزب الله وٽ تمام سٺي ڄاڻ آهي پوءِ اهو موضوع تاريخ جي حوالي سان هجي يا تحقيق سان سنڌي ادب جو نثر هجي يا نظم، هن جا موضوع گهڻ پاساوان رهيا آهن. ڇو ته سندس هن ڪتاب ۾ هن سنڌي ادب جي هر صنف تي دليلن سان تنقيدي ڄاڻ ڏنل آهي ان مان معلوم ٿئي ٿو ته حزب الله جو وسيع مطالعو ۽ مشاهدو آهي.




عاجز غلام رسول ابڙو
خيرپور