شخصيتون ۽ خاڪا

ڳليان پريم نگر ديان

ڪتاب ”ڳليان پريم نگر ديان“ سنڌ جي سدا حيات صوفي ۽ لوڪ راڳي سهراب فقير جي فن ۽ شخصيت تي لکيل مضمونن، انٽرويوز ۽ رپورٽن جو مجموعو آهي، جنهن جو مرتب ڪوثر ٻرڙو صاحب آهي.سهراب فقير جو سنڌ جي انهن صوفي فنڪارن ۾ شمار ٿئي ٿو جن جي ڳائڻ جو هڪ الڳ Style آهي، هن جي طبيعت، هن جي لباس، هُنَ جي آواز، هُنَ جي انداز ۽ هن جي فني پختگيءَ کيس پنهنجي ٻين هم عمر ۽ هم عصر فنڪارن کان سدائين منفرد ۽ ممتاز رکيو.
  • 4.5/5.0
  • 4160
  • 663
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • ڪوثر ٻرڙو
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book ڳليان پريم نگر ديان

ميڏا روح منگدا محبوب آوي : واحد پارس هيسباڻي

حضرت عشق جي آڱر پڪڙي پريم نگر جون ڳليهون گهمندڙ سهراب فقير درد جو ڊگهو سفر ڪري نيٺ ٽالپر وڏا جي مٽيءَ ۾ سمهي رهيو. ٽالپر وڏا جِتي هن 1934ع ۾ حمل فقير جي گهر ۾ اک کولي، اتي هاڻي سندس خاموش تربت باقي رهجي وئي آهي. ان ميخاني ۾ هن جي سنگت ان آلاپ کي هاڻي تصور ۾ ئي ٻڌي سگهندي. جيڪو اتي روز جو معمول بڻيل هيو. سچ اهو آهي ته سهراب فقير جي مرڻ جي شروعات ان وقت ٿي هئي، جڏهن فالج سبب ساز ۽ آواز جو ساٿُ ٽُٽو هو. ڳائڻ هن لاءِ ساهه کڻڻ جيان ضروري هو، سندس ساهه جو سَڳو ان ڏينهن کان ٽٽڻ شروع ٿيو هو، جنهن ڏينهن کان هي ڳائڻ کان محروم ٿي ويو هو. سهراب فقير رڳو هڪ فنڪار جو نالو ناهي پر هڪ روايت جو نالو آهي. درگاهن تي سُنگ جي صورت ۾ ڳائڻ جو رواج هن وڌو. سچل سائين ۽ خوش خير محمد سائين کي جيڪڏهن ڪنهن روح سان ڳايو ته اهو سهراب فقير ئي هو. ساڳئي نموني ڀٽائي جي راڻي کي جيئن هن ڳايو آهي ائين ڪنهن به نه ڳايو آهي. شاعرن جنهن رنگ ۾ ڪلام چيو، سهراب ان ئي رنگ ۾ ڳايو. هن جو فن ڪماليت جي انتها تي پهتل هو، صوفي راڳ ڪيئن ڳائجي؟ ان جو وٽس پورو پورو ڏانءُ هو. اهو ئي سبب آهي جو هو جڏهن ڳائيندو هو ته ٻڌندڙ مٿان عجيب ڪيفيت طاري ٿي ويندي هئي. جيتوڻيڪ هن کي ڳائڻ سان لئون 8 سالن جي ڄمار ۾ ئي لڳي ۽ روهڙي جي خانصاحب کيتي خان کان هن موسيقيءَ جي سکيا حاصل ڪئي پر هو باقاعدي نروار ٿي 1985ع ۾ ان وقت آيو جڏهن ريڊيو پاڪستان خيرپور تان سندس ڳايل ڪلام ”ڳليان پريم نگر ديان حضرت عشق گهمايم“ ٻڌندڙ جي سماعتن تائين پهتو. ان کان پوءِ سندس ڪيترائي ڪلام مقبول ٿيا، جن ۾ ”ميڏا روح منگدا، محبوب آوي، عشق اڄ آيو اڱڻ، توسان عشق الستي يار، ”جنهن دل پيتا عشق دا جام“ وغيره شامل آهن. سهراب فقير جي ڳايل ڪلامن جو تعداد بي حساب آهي. سهراب فقير جي ڳلي ۾ قدرت اهڙو ته مٺاس رکيو هو جو ڪنهن محفل ۾ ڪلاڪن جا ڪلاڪ ڳائڻ جي باوجود ٻڌندڙن جي تاس ختم نه ٿيندي هئي ۽ هو کيس اڃان وڌيڪَ ڳائڻَ لاءِ زور ڀريندا هئا ۽ هي فنڪار ڳائيندو ويندو هو، رات وهامي ويندي هئي پر ساز ۽ آواز جو ساٿُ نه ٽٽندو هو.
ثقافت کاتي وارن کي ڀلي ان ڳالهه تي وڏو ”فخر“ هجي ته هو سرڪاري خزاني مان سهراب فقير کي ماهوار ڪجهه علاجَ لاءِ ڏيندا هئا ۽ جناح اسپتال جي ڊاڪٽرن طرفان هن فقير کي لا علاج ڪرڻ کانپوءِ کيس ڳوٺ پهچائڻ لاءِ ايمبولنس فراهم ڪرڻ واري ڳالهه کي به هو ڀلي ”قدر“ جو هڪ وڏو مثال سمجھندا هجن پر حقيقت اها آهي ته سهراب فقير جي فن ۽ شخصيت اڳيان اهي سموريون شيون ٽڪي جون آهن. جيڪڏهن هن کاتي کي هن فنڪار جي فن ۽ شخصيت جو واقعي به قدر هجي ها ته هو ڊاڪٽرن جي صلاح مطابق هن جو علاج ملڪ کان ٻاهر ضرور ڪرائين ها. زندگي ۽ موت مالڪ جي هٿ ۾ آهي، ڪنهن عظيم فنڪار کي بچائڻ جي انتهائي ڪوشش ڪرڻ بدران ان کي سرڪاري ”شآن ۽ مان“ سان پنهنجي ڳوٺ مرڻ لاءِ موڪلي ڏيڻ ڪيڏي نه الميي واري ڳالهه آهي. ثقافت کاتي جو ترجمان ڪيڏي نه نڪ جي پڪائيءَ سان چئي رهيو آهي ته سهراب فقير پاڻ علاج ڪرائڻ کان جواب ڏئي ڇڏيو هو ۽ هن ڳوٺ وڃڻ چاهيو پئي. هن ڳالهه جو ٻيو مقصد اهو آهي ته سهراب فقير کي مرڻ جو وڏو شوق هو، هن کي زندگيءَ سان ڪا به محبت نه رهي هئي، جڏهن ته حقيقت ائين ناهي. سهراب فقير جي خيرپور اسپتال ۾ داخل ٿيڻ کان وٺي ڪراچي جي جناح اسپتال مان لا علاج ٿي نڪرڻ تائين جون اخبارون کڻي ڏسي وٺو، سهراب فقير ته جيئڻ پئي چاهيو ۽ اهاجيئڻ جي آس ئي کيس خيرپور مان ڪراچي وٺي آئي. هن پاڻ ٻاهرين ملڪ مان علاج ڪرائڻ جو مطالبو پئي ڪيو.
سهراب فقير سنڌ جو اهو البيلو فنڪار هو، جنهن صوفياڻي راڳ کي بلڪل ئي نئون رنگ ڏنو. هن نچي جھومي ڳايو به ۽ ٻڌندڙن کي جھومايو به دنيا جي سورنهن ملڪن ۾ پنهنجي فن جو مظاهرو ڪندڙ هي فنڪار جِتي به ويو، اتي ماڻهن جون دليون موهي آيو. سنڌ جي هن فقير فنڪار ڀٽائي، سچل ۽ قلندر ايوارڊ ماڻيا. جيتوڻيڪ صدارتي ايوارڊ به سندس حصي ۾ آيو پر حقيقت اها آهي ته هي فنڪار ايوارڊن کان ڪافي مٿانهان هوندا آهن، هنن لاءِ ايوارڊ پنهنجي پرستارن جون اهي محبتون هونديون آهن، جيڪي کين نئون اتساهه بخشينديون آهن، سهراب فقير جي زندگيءَ جو وڏي ۾ وڏو حادثو آواز کان محروم ٿي وڃڻ هو ۽ ان حادثي کيس هر وقت روئاريو. خوش خير محمد فقير جي درگاهه جو طالب هي فنڪار دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ صوفياڻي پيغام کي پهچائيندو رهيو. هي محبت جو پيامبر هو. جِتي به ويو اتي محبت جي گلن جا جھول ڀري ويو. سهراب فقير پنهنجي نانوَ جيان سڄي زندگي فقيري رنگَ ۾ گذاري. هن جو ڳائڻ سان عشق هو ۽ جِتان به فقيراڻي محفل جو کيس سڏ ٿيو، هو پنهنجي سُنگ سميت اتي وڃي پهتو.
هن فنڪار ڪڏهن به پئسا ڪمائڻ لاءِ نه ڳايو پر هن راڳ کي عِبادت سمجھي ڳايو. هن فنڪار جي سموري ميڙي پونجي اهي ساز آهن، جيڪي اڄ سندس وڇوڙي تي سوڳوار بڻيل آهن. هن جي وڏي ۾ وڏي خواهش اها هئي ته هو وري ڳائي سگهي ۽ هن ان سلسلي ۾ ڪافي ڀيرا ڪوشش به ڪئي پر جڏهن ساز ۽ آواز جو ساٿُ نه جڙندو هو ته هي روئي ويهندو هو. سهراب فقير جي وڇوي تي رُڳو سنڌُ جون اکيون ئي آليون ناهن پر جنهن جنهن ديسَ هن جو آواز ٻڌو، اهو روئي رهيو آهي. فنڪار محبتن جا سفيرَ هوندا آهن. هن فنڪار به پنهنجي اها ڊيوٽي وڏي سچائيءَ سان نِڀائي. ”سهراب فقير جون خدمتون هميشه ياد رهنديون“ هن فنڪار کي رڳو ان روايتي جملي جي ڀيٽا ڏيڻ ڪافي ناهي، هن جيڪو به پورهيو ڪيو ان کي محفوظ بڻائڻ جي ضرورت آهي.
سهراب فقير جو وڇوڙو صوفياڻي راڳ جي دنيا جو وڏو نقصان آهي، صوفياڻي راڳ جي شوقينن لاءِ هي دل جھوريندڙ خبر آهي. سندس پرستار کيس ڪڏهن به وساري نه سگهندا ۽ راڳ جي دنيا ۾ سندس کوٽ سدائين محسوس ٿيندي رهندي. هن فنڪار جيڪي سُر آلاپيا انهن جي گونجَ صدين تائين قائم رهندي.