روحاني سفر, تحرير: سيد يار محمد شاهه
دين ڌرم ۾ ڪابه دلچسپي ڪانه هئي، مائٽ مارون ڪڍي نمازون پڙهائيندا هئا، محرم ۾ ڪارا ڪپڙا ۽ نياز لنگر روز ٿيندا هئا، بابا سائين حيدرآباد ۾ مولا جي قدمن تي زوار ميون خان، عبدالله فقير، مولوي ثمر حسين، سائين عبد علي شاهه، جهانيان پوٽن ساداتن ۽ ٽنڊي آغا جي مرزائن خاص ڪري مرزا سڪندر بيگ ۽ ٻين سان مولا علي جي قدم گاهه تي گڏجي عزاداري ڪندا هئا، گنج بخش شاهه جو پڙ جيڪو 200 سالن کان بابا جي ناناڙن جو پڙ آهي، ات جيڪا به عزاداري ٿيندي، يا شهر ۾ جيڪي به مجلسون ٿينديون هيون، بابا هر هنڌ وٺي ويندو هو، علامه رشيد ترابي کي روبرو ٻڌوسين، ۽ علامه اظهر حسين زيديءَ کي ٻڌندا هئاسين، ان کان پوءِ علامه عبدالحڪيم بوترابي جڏهن پڙهندو هو، ۽ حيدرآباد ريلوي اسٽيشن ويجهو حبيب هوٽل جي هڪ ڪمري ۾ رهندو هو، ته اڪثر بابا جي طرفان ماني يا فروٽ وغيره کڻي آئون ڏيڻ ويندو هوس، ان کان پوءِ اسان وٽ مٽياري واري بنگلي ۾ مولوي عبدالڪريم جروار، منظور ڪهاڙو ۽ ٻيا به اچي مهينن جا مهينا رهندا هئا، ۽ بابا به ڪتاب کڻيو انهن سان ويٺو بحث ڪندو هو، باقر پوٽن ساداتن جڏهن مسجد زين العابدين قائم ڪئي، بابا ان ۾ ڀرپور حصو ورتو، ۽ هڪ پلاٽ مدرسي لاءِ وٺي ڏنائين، اڄ ماشاء الله ات وڏو مدرسو آهي، جتي عالم تيار ٿي وري قم ايران ۾ اعليٰ سندون حاصل ڪرڻ ويندا آهن.
اسان اڄ جمعي نماز پنهنجن پوٽن ۽ پٽن کي وٺي اتي پڙهڻ ويندا آهيون، بابا ضلعي مٽياري ۾ ۽ سموري سنڌ ۾ جنهن کي علم لاءِ ڪاٺي کپندي هئي، اها وٺي ڏيندا هئا، امام بارگاهون قائم ڪرائيندو هو، انهن پڙن تي محرم ۾ گهوڙا سينگاڙڻ لاءِ وٺي ڏيندو هو، مولوي ۽ نوحه خوان به وٺي ڏيندو هو، ان کان علاوه حيدرآباد ۾ گنج بخش شاهه جو پڙ جي عزاداريءَ وارو سلسلو، ۽ مٽياري ۾ محرم جي ڏهه ڏينهن کان علاوه منهنجا پٽ بابا مهدي شاهه جي بنگلي تي سڄو سال آل رسول جي شهادتن جون مجلسون ۽ جشن ملهائيندا رهن ٿا ۽ ان کان علاوه ڪراچيءَ واري بنگلي تي پهرئين محرم جي رات ۽ مٽياري واري ۾ پهرئين کان ڏهين تائين عشرو، پنجين تاريخ ٽنڊو آدم واري ٻنيءَ تي ۽ درگاهه ڀٽ شاهه تي نياز ننگر ڪرڻ ۽ 13 محرم تي سنجهوري واري زمين تي امامن جو ٽيجهو ڪرڻ، ٽنڊو آدم واري زمين تي هر مهيني پهرئين سومار تي درود پاڪ، معصوم ٻارڙن سان گڏجي پڙهڻ ۽ آخر ۾ سوره فاتحه يعني الحمد شريف جي هڪ هڪ آيت ٻارڙن سان گڏ ترجمي سميت ٽي ٽي دفعا پڙهي، دعا گهرڻ کان پوءِ 520 ٻارن کي خرچي ڏيڻ، ۽ خيرات جي ماني کارائڻ، اهڙي طرح سنجهوري واري ٻنيءَ تي هر مهيني جي پنجين تاريخ پنجتن جو نياز، هارين جي معصوم ٻارڙن کي کارائڻ ۽ هڪ ذاڪر جي معرفت ٻارن کي پنجتن پاڪ جو تعارف سمجهائڻ ۽ نياز کارائڻ، اهڙي طرح گذريل ٻارنهن سالن کان مٽياري واري بنگلي تي هر جمعرات دعائي ڪميل پڙهائڻ ۽ نياز وغيره تقسيم ڪرائڻ، اهڙي طرح جمعرات جو درگاهه سخي هاشم شاهه تي به نياز امام حسين جو اهتمام ڪرڻ جو سلسلو جاري آهي.
منهنجي هن اندر جي تبديلي مولا مونکي ايران ۾ روضه امام رضا تان روحاني دنيا جي زندگي جي شروعات 1982-83 تي ڪئي، جڏهن مونکي مولا رضا جي واقفيت ات وئي کانپوءِ ٿي، ان کان اڳ غير ملڪي سفر 1977ع ۾ افغانستان ۾ جشن ڪابل ڏسڻ هر سال 20 ڏينهن لاءِ باءِ روڊ پشاور کان ويندا هئاسين، جن ۾ آئون نعيم شاهه ۽ حسين رضا شاهه منهنجو ماسات ۽ ان وقت جو پيارو دوست، جنهن مون سان گڏ زمين جو قبضو ڇڏائڻ لاءِ هٿيار به ڏنا ۽ دشمن کي هڪل ڪري، للڪاريم ته هن دشمن مون تي دونالي بندوق سڌي ڪئي ۽ مون وٽ هٿ ۾ رائيفل به حسين رضا جي هئي، چيلهه ۾ ٻڌل پستول به سندس هو، ان وقت به منهنجي هڪ پاسي ماما لالو ۽ ٻئي پاسي حسين رضا شاهه هو، ۽ اڪثر ڪوهه مري لاهور ويڪيشن ۾ وڃڻ ٿيندو هو ته به هو گڏ هوندو هو. ايران 1983ع ۾ ڀاءُ سان گڏ وڃڻ ٿيو، امام رضا جنهن کي اسان سڀ امام ضامن چوندا آهيون، ۽ مشڪلاتن ۾ ڊگهي سفر تي، يا شادي رات گهوٽ ڪنوار، ۽ الڪيشن ۾ بيهڻ وارو اميدوار به امام ضامن ٻانهه ۾ ٻڌندا آهن، بي نظير صاحبه جڏهن جلاوطني کانپوءِ ڪراچي پهتي ته کيس امام ضامن ٻڌل هو، ڪارساز وٽ هيڏو وڏو ڌماڪو ٿيو، سوين جيالا ۽ گس ويندا ماڻهو مارجي ويا، پر بينظير صاحبه محفوظ رهي، ۽ لياقت باغ واري حملي دوران کيس امام ضامن ٻڌل ڪونه هو.
1983ع ۾ امام علي رضا جي روضي وٽ سوني سبيل ۽ حاجت پوري ٿيڻ واري “دري حاجت” آهي، جت انهن ڏينهن ۾ سڄي دنيا جا اهي مريض جن کي ڊاڪٽر لاعلاج قرار ڏئي ڇڏيندا هئا، اهي گلي ۾ ۽ ٻانهه ۾ پلاسٽڪ جي ڏوري پائي، پاڻ کي ان دري سان ٻڌي ڇڏيندا هئا، ۽ جنهن جي نصيب ۾ شفا لکيل هوندي هئي، ان لاءِ آسمان مان نور جي لهر ايندي هئي ۽ سوين ٻڌل پلاسٽڪ جي رسين مان صرف ان مريض جي ڏوري ٽٽي پوندي هئي ۽ لاعلاج مريض فورن چاڪ تندرست ٿي اٿي بيهندو، ۽ اهو معجزو ڏسي ٻيا بيمار ان جي جسم کي هٿ لاهڻ خاطر مٿس حملي آور ٿيندا، ۽ حرم ۾ ڪم ڪندڙ ان کي بچائي اندر وٺي ويندا، ۽ غسل ڪرائي، نوان ڪپڙا پارائي، لاٿل ڪپڙن جون ليڙو ليڙو ڪري اهي بيمارن ۾ تقسيم ڪندا، جيڪي تبرڪن پنهنجي جسم کي لڳائيندا ۽ پاڻ سان گڏ کڻي ويندا.
مون روز معجزن بابت ٻڌو پي، ته ات زمين تي پيل لاعلاج مريضن ۾ هڪ پوڙهي عورت لاش مثل هئي، جنهن کي ڀر ۾ ويٺل مريض چمچي سان پاڻي وات ۾ وجهندا هئا، ته اهو به ويچاري جي وات مان نڪري ايندو هو. هڪ ڏينهن هڪ معذور ٻار تي معجزو آيو ۽ هو معذوري مان اٿي چاڪ ٿي بيٺو، مونکي ٻڌايو ويو، مون پنهنجين اکين سان ڪونه ڏٺو، بلڪه ان لاش جهڙي عورت کي ڏسندي دل ۾ چيم ته هي ويچارا عقيدي جا ماريل آهن، هيءَ لاش جهڙي پوڙهي چاڪ ٿي پئي، ته پوءِ آئون به مڃيان، بس ان وقت آئون سوني سبيل جو پاڻي پي سامهون پٽ تي ويهي رهيس، ان وقت هڪ ٻار مونکي زيارتن جي ڪتابڙي ڏيئي هليو ويو، آئون اهي زيارتون پڙهڻ لڳس، ۽ بار بار منهنجي ان پوڙهي عورت ڏانهن اک کڄي ٿي ويئي، اوستائين مون دل ۾ به اهو پي سوچيو ته هي سڀ شيعه فرقي وارن جا ٺاهيل عقيده يا وهم آهن، اچانڪ منهنجي نگاهه آسمان ڏانهن کڄي ويئي، مون ڏٺو ته هڪ نور جي لاٽ تيزيءَ سان عوام ڏانهن وڌي، خبر نه آهي ته اها پلاسٽڪ جي اها ڏوري جيڪا پوڙهيءَ جي گلي ۾ ٻڌل هئي، اها به ٽٽندي مون نه ڏٺي، مون ان لاش جهڙي عورت کي بجليءَ وانگر اٿندي، ۽ پنهنجي پيرن تي بيهندي، ۽ درود پاڪ فل زور سان پڙهندي، ۽ “دري حاجت” ڏانهن ويندي ڏٺو، ۽ اهو به مون گنهگار اکين ڏٺو ته اها عورت جنهن وقت درود پڙهي، زور ڏيئي ته زمين کان ڪجهه مٿي کڄي ٿي ويئي، مونکي پنهنجي ڪيفيت جي صرف اها يادگيري آهي ته منهنجا هوش خطا ٿي ويا، ڏڪڻي وٺي ويئي ۽ روئي رهيو هوس، ۽ چرين وانگر ان عورت جي پٺيان ڊوڙندو ويس، جنهن کي محافظ اندر وٺي ويا ۽ آئون در تي ويهي روئندو رهيس، ڪافي دير ڀت کي ٽيڪ ڏيئي روئيندي روئيندي ساڻو ٿي ويس ۽ ڪابه ڳالهه سمجهه ۾ نه پئي آئي، ٿوري دير کان پوءِ محافظ اندران ان نوراني چهري واري عورت کي ٻاهر وٺي آيا، جيڪا ڪجهه دير اڳ هڪ لاش وانگر هئي ۽ اها هاڻ معجزي سان هڪ تازي تواني عورت جي روپ ۾ منهنجي سامهون بيٺل هئي، کيس اندران نوان ڪپڙا پارايا ويا هئا، ۽ هٿ ۾ تحفن جا ٿيلها به هئا، جڏهن ته ڪجهه محافظ سندس ليڙون ليڙون ٿيل وڳي مان اڳڙيون ٻين مريضن ۾ ورهائي رهيا هئا، پر مونکي پنهنجو به هوش نه هو، ان کان پوءِ مون رات جو اندر محراب ۾ تلاوت ڪلام پاڪ پئي ڪئي ته ڀر ۾ هڪ نوراني شڪل وارو تسبيح پڙهي رهيو هو، منهنجي ڪلام پاڪ ۾ سجدي جي جاءِ آئي، ۽ مون قرآن شريف ٺپي، ڀر ۾ رکي، ان شخض کي احساس ڏياريو ته آئون سجدو ٿو ڏيان، ۽ توهان جي ڀر ۾ قرآن پاڪ رکان ٿو، هن جنهن مرڪ سان مونکي ڏٺو، مونکي ڏاڍو عجيب لڳو، ۽ مون سجدو ڏيئي، نهاريو ته اهو شخص غائب هو، ان کان پوءِ آئون تمام گهڻو محتاط ٿيس، ۽ پوءِ ڀاءُ کان اچي اهو پڇيم ته امام رضا جي روضي ۾ جيترا ماڻهو هر وقت حرم ۾ موجود آهن، جو ڪوبه ماڻهو ڪنهن وقت به آسانيءَ سان ذري چمي نٿو سگهي، جڏهن ته ايترا ماڻهو ٻاهران اندر ايندي نظر نٿا اچن، ته ڀاءُ چيو ته لازمي نه آهي ته اندر زيارت ڪرڻ وارا به سڀ انسان هجن، پوءِ مونکي هر لمحي خوف ٿيڻ لڳو، ۽ ڀاءُ کان امام ضامن يعني امام علي ابن موسيٰ رضا جي سڄي ڪهاڻي پڇيم، ۽ امام رضا جو سمورو قربانيءَ ۽ حڪومت وارو دور ۽ عباسين جو سندن والد صاحب امام موسيٰ ڪاظم رضا کي 14 سال قيد ۾ رکڻ، ۽ ڌوڪي سان شهيد ڪرڻ کان پوءِ امام رضا کي به زهر ڏيئي شهيد ڪرائڻ، ۽ قم ۾ معصوم قم جي تاريخ به پڙهيم ۽ ٻڌم، جيڪا امام رضا جي همشيره ۽ وڏي هستي هئي، هڪ خاص حديث ٻڌائي وڃي ٿي ته حضور ڪريم صلي الله عليه وسلم جن فرمايو ته اسان جي اولاد مان طوس جي علائقي ۾ هڪ فرزند پيدا ٿيندو، جنهن جو رتبو ايڏو هوندو جو ان خطي تي زيارت خاطر پير رکڻ واري لاءِ جنت واجب ٿي ويندي، ۽ اهوئي ان دور جي بيمار روحن ۽ بيمار جسمن جو معالج پڻ هوندو، اها شي آهستي آهستي منهنجي عقيدي ۾ ايندي ويئي، ان کان پوءِ جڏهن به سنڌ مان آئون عراق، شام، ايران زيارتن لاءِ روانو ٿيندو آهيان ته پنهنجي مرشد سخي هاشم شاهه ۽ اسان جي بزرگ ميون سيد حاجي ۽ ڀٽ شاهه ۾ لطيف سرڪار، سندن والد حبيب سائين ۽ سيوهڻ ۾ قلندر لال شهباز ۽ لڪي شاهه صدر، داد شهيد، بلالي بادشاهه ۽ هٽڙيءَ وٽ شاهه حسين سرمست شهيد جي زيارت ڪري، موڪلائي، انهن جا سلام کڻي وڃي، انهن هستين کي ڏيندو آهيان، ۽ جڏهن هر سال عمري تي به ويندو آهيان، ته اتي به انهن هستين کان موڪلائي، انهن جا درود سلام وڃي عرض رکندو آهيان، امام رضا جو اهڙو راضپو ٿيو جو پنج سوال دنيا جا صرف پنجن هفتن ۾ پورا ڪرايائين، ۽ ٻنهي ڀائرن جي شادي جا نڪاح 125 ورهين جي آيت الله امام رضا جي حرم واري وڏي مسجد ۾ پڙهائي، ۽ ان وقت بخدا جنهن وقت مون سڀني ڪمن جي پوري ٿيڻ تي شڪر جو نفل ٿي پڙهيو ته ڪنن وٽ آواز آيو ته ٻيو ڇا کپئي، دل ڏڪي ويئي ته هي آواز ڪٿان آيو، ان کان پوءِ رضا اهڙو راضي آهي، جو سندس محبت ۽ احسان لفظن ۾ بيان ڪري نٿو سگهان، بس ايترو ٻڌائيندس ته اڄ منهنجي صحيح سان ڪيترن کي ايراني ڪائونسليٽ مان ويزا ملندا آهن، ۽ مونکي هر سال سرڪاري مهمان طور امام خميني جي ورسيءَ ۾ سڏايو ويندو آهي، بحرحال اهوئي سمجهه ۾ آيو ته جيڪو خدا ڏسي نٿو سگهجي، اهو حضرت عليءَ جي بقول سڀني آل رسول جي شهيدن جي قربانيءَ جو فڪر ڪبو ته الله جي سونهن، طاقت، رحم، برداشت ۽ درگذر جهڙيون سموريون وصفون آل رسول ۾ ڏسڻ ۾ اينديون، جنهن جي لاءِ خود خدا ڪلام پاڪ ۾ فرمايو آهي ته اي رسول... آئون تنهنجي هر ٻچي کي، هر قسم جي نجاست کان پاڪ رکڻ ٿو چاهيان. بس مونکي سمجهه ۾ اچي ويو ته الله کي ڪٿي ۽ ڪيئن ڳولهجي، وضو ڪرڻ دروازو آهي، نماز الله جي اڳيان بيهڻ جو طريقو آهي، باقي ان کان پوءِ خدا کي جيترو ويجهو محسوس ڪبو، اوتروئي ويجهو ٿيندو، اهڙي طرح دين جي تمام گهڻن باريڪين جي مطالعن کان پوءِ آئون ان نتيجي تي پهتو آهيان، ته جيڪڏهن الله جي قربت ۽ سڌو رستو حاصل ڪرڻو آهي ته صرف الله، قرآن پاڪ، رسول پاڪ ۽ سندس آل جي پيرويءَ ۾ ئي مڪمل دين آهي، الله پاڪ جڏهن نظر ئي نه ايندو ته پوءِ علي عليه السلام وارو فڪر طاري ڪرڻو پوندو، جنهن ۾ پاڻ هڪ سواليءَ جڏهن کائن پڇيو ته ڇا توهان الله ڏٺو آهي...؟؟؟ ته حضرت عليءَ وراڻيو ته جيڪو ڏسڻ ۾ ٿو اچي، سو منهنجو خدا نه آهي، پر آئون بنا ڏٺي به خدا جي عبادت نه پيو ڪريان، يعني خدا شهه رڳ کان وڌيڪ ويجهو آهي، پر کيس ڏسڻ جو تصور گناهه ۽ ڪفر ۾ شامل ٿو ٿئي، مولا عليءَ وڌيڪ چيو ته آئون دوزخ جي خوف کان ۽ جنت جي لالچ لاءِ نماز ڪونه ٿو پڙهان، خدا کي سجدو ڪونه ٿو ڪريان، بلڪه آئون پنهنجي ان خدا جي عبادت ٿو ڪريان، جيڪو منهنجي ايمان ۾ آهي ئي عبادت لائق.
اهڙي طرح منهنجي روح تي قرآن پاڪ جو وڏو اثر آهي، ۽ آئون روزانو ترجمي سميت قرآن پاڪ پڙهندو آهيان، پنج ئي وقت پنهنجي سڀني ڀاٿين کي پڙهائيندو آهيان، ۽ هر شهيد جي ولادت ۽ شهادت ملهائيندو آهيان، وڌيڪ مٿي ذڪر ڪري آيا آهيون ته مدرسه قائم ڪرڻ ۽ دعائن جو ماحول قائم ڪرڻ، معصوم ٻارن کي ديني تبليغ ڏيارڻ، ۽ بيروزگارن کي نوڪري ڏيارڻ، ۽ هر سواليءَ کي خالي نه موٽائڻ منهنجي روحاني عادت آهي، جنهن ڪري آئون پنهنجي ذهن جو احتساب هر وقت ڪندو رهندو آهيان، ۽ ڪابه نگيٽو سوچ ذهن ۾ رکڻ نه ڏيندو آهيان، بلڪه جيڪي گهر ڀاتي تفريحن ڪا گلا يا مسخري وغيره ڪندا آهن، ته اها به مونکي ناگوار گذرندي آهي، اڄڪلهه 71 ورهين جي عمر ۾ الله جي ذات اهو سيکاريو آهي، ته هر بيماري ۽ دنيا جا ڏک سڀ وضو، نماز، صدقي ۽ خيرات سان ڏور ٿي سگهن ٿا، ۽ آئون پنهنجي خاندان ۾ به سڀني کي اهائي تبليغ ڪندو رهان ٿو، بس هن وقت ۾ الله جي ذات وٽ اهو سوال آهي ته جيڪي 520 ٻار مون وٽ هر مهيني درود پڙهڻ اچن ٿا، انهن جي لاءِ ڪا ديني رهنمائي ڪرڻ واري شخصيت موڪلي، ته اهي ٻوٽا جيڪي هاڻ وڻ ٿيڻ لڳا آهن، اهي وڃي ڪا سٺي زمين وسائين، ۽ بهارين وارا باغ آباد ٿين ۽ خداوند عالم منهنجي اولاد کي هر طرح جي شيطاني ماحول کان محفوظ رکي ۽ حرام و حلال جي تميز ڏي ۽ حق کي حاصل ڪرڻ ۽ حق کي چوڻ ۽ ٻڌڻ جي صلاحيت ۽ طاقت نصيب ڪري. (آمين)