آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

منهنجي ڪهاڻي، منهنجي زباني

هي ڪتاب ريڊيو، ٽي وي، اسٽيج ۽ فلمن جي نامياري اداڪار، هدايتڪار ۽ ليکڪ سيد يار محمد شاهه جي آتم ڪٿا ۽ يادگيرين تي مشتمل آهي. هو لکي ٿو:
”مون ڪوشش ڪري پنهنجي بي ترتيب يادگيرين کي سهيڙن جي ڪوشش ڪئي آهي، پر پوءِ به آئون اندر ۾ جهاتي پائي انصاف ٿو ڪريان ته الله تبارڪ وتعاليٰ مونکي جيڪو مشاهدو ۽ مطالعو نصيب ڪيو ان جو چوٿون حصو به نه چئي سگهيو آهيان، پر هيءُ ڪتاب اڳين ڏهن ڪتابن کان پوءِ يارهون ڪتاب هوندو.“
Title Cover of book منهنجي ڪهاڻي، منهنجي زباني

عبدالڪريم بلوچ

عبدالڪريم بلوچ سان منهنجي پهرئين ملاقات ان وقت ٿي، جڏهن رحمان ميمڻ جيڪو هالن جو رهاڪو هو ۽ بطور فلم ايڊيٽر پي ٽي وي ۾ ڪم ڪندو هو ۽ بلوچ صاحب جو تمام ويجهو دوست هو، سندس آفيس ۾ ملاقات ٿي، مونکي جيئن ته ڪراچي هوٽل ۾ ويهڻ وارن سان گڏ ويهندي چڳو وقت ٿي ويو هو، ۽ بلوچ صاحب هر ڇنڇر تي ڪراچي کان حيدرآباد ايندو ۽ ريڊيو پاڪستان جي دوستن سان ڪراچي هوٽل ۾ ڪچهري ڪندو هو، پوءِ “ناٽڪ رنگ” جي لاءِ اتان ئي فنڪارن کي بڪ ڪندو هو، جنهن ۾ ان وقت جا سڀ ريڊيو فنڪار جن ۾ سيد صالح محمد شاهه (ڪچهري پروگرام) ڪندو هو جيڪو “فتح خان” جهڙو ريڊيو جو پروگرام وانگر مشهور ته نه هو، پر “ڪچهري” سڄي سنڌ جا سگهڙ ۽ فوڪ فنڪار ۽ ثقافتي پورهيو ڪندڙ پورهيت متعارف ٿيندا رهندا هئا، اهڙي طرح سندس ٻيا دوست عبدالحق ابڙو، مشتاق مغل، زرينه بلوچ ۽ ان دور جا نامور ريڊيو صداڪار هن ٽي وي تي پهچائي ڇڏيا، جڏهن ته مونکي ان ننڍي اسڪرين سان ڪابه دلچسپي ڪانه هئي، مونکي ٻالڪ پڻ کان ئي فلمون ٺاهڻ جو جنون هو، عبدالرحمان ميمڻ جي معرفت بلوچ صاحب ۽ منهنجون نشستون ٿيڻ لڳيون، جن ۾ بلوچ صاحب پنهنجي ٺاهيل فلمي ڪهاڻيون روز مونکي ٻڌائيندو هو ۽ پوءِ اها محبت ۽ صحبت حيدرآباد مان شفٽ ٿي ڪراچي صدر ۾ هوٽل انٽرنيشنل سٽي جنهن جو مالڪ بلوچ صاحب جو دوست هو، ان جي ڪمري ۾ يا آئون جيڪو روم وٺندو هوس، ان ۾ روز ڪچهري ٿيندي هئي، ۽ نئين ڪهاڻي جنم وٺندي هئي، آهستي آهستي سنڌي فلمن م ڪم ڪرڻ وارن اداڪارن، موسيقارن، ڊانس ڊائريڪٽرن توڻي سڀني متعلقه شعبن وارن کي ڄاڻ ٿي هئي، ته اسان فلم ٿا ٺاهيون ته ات روز ميڙا لڳا پيا هوندا هئا. پر جڏهن بلوچ صاحب جي بدلي ڪوئٽه ٿي ويئي ته پوءِ آئون به موسيٰ ڪليم وارن جي ور چرهي ويس، ۽ هوٽل يونائٽيڊ هوٽل صدر ڪراچي واري ۾ روز ڪمرن ۾ وڏيون فلمي نشستون ٿيڻ لڳيون، جيڪي سڄي رات هلنديون هيون ۽ صبح ڪري سڀ گهر ويندا هئا، اچڻ وارن ۾ ان وقت موسيٰ ڪليم (شاعر، رائيٽر ۽ فلم ساز)، سندس ڀاءُ ايس وائي احمد (بابو ڀائي، هدايتڪار)، غلام علي (موسيقار)، ضامن علي (موسيقار)، فيروز گل (موسيقار)، دستگير ڀٽي (صحافي)، قادر نظاماڻي (صحافي)، شاهه اسد (هدايتڪار) ۽ سعيد هارون (هارون فيملي جو ايسٽرن اسٽوڊيو اونر) شامل هوندا هئا.
بحرحال عبدالڪريم بلوچ مونکي پي ٽي وي تي پنهنجي دوست جي حيثيت ۾ رکيو، ۽ منهنجي هر خوشي پوري ڪئي، ۽ موکي اي گريڊ پي ٽي وي اسڪرپٽ رائيٽر به بنائي ڇڏيو، جيتوڻيڪ مون “چهچٽو” ۾ هزارين خاڪا ڏنا ۽ “رس چس” موکي بلوچ صاحب ڏنو جيڪو ارڙنهن مهينا هليو، ان ۾ به سوين خاڪا ڏنم، ابتدا ۾ پروڊيوسر فيض ٻگهيو هو، جڏهن مون ان سان ريهرسل ڪري خاڪا طي ڪري ڇڏيا، ۽ ريڪارڊنگ شيڊول طي ڪري رهيا هئاسون ته اچانڪ فيض صاحب کي مهيني جي ٽريننگ جي لاءِ اسلام آباد وڃڻو پيو.
ان وچ ۾ ٽن سالن کان پوءِ منظور قريشي اسلام آباد مان ٽرانسفر ٿي ڪراچي پهچي رهيو هو، جيئن ته هو اسان کي دوستيءَ ۾، حالتن ۾ جت ڇڏي ويو هو، اسان ان کان پوءِ ڪافي ترقي ڪئي هئي، يعني اسان اڙدو ڊرامن جا ايڪٽر به ٿي ويا هئاسين، فلم ساز به ٿي ويا هئاسين، ۽ فلم “علي گوهر” جي ڊبنگ جي دوران منظور قريشي اسلام آباد مان ڪراچي گهمڻ آيو هو، ته محمود صديقي کيس مون وٽ انٽرنيشنل اسٽوڊيو ۾ ڊبنگ تي وٺي آيو، ۽ مون کيس گذارش ڪري چند فائٽرن جي جملن جي ڊبنگ ڪرائي، ۽ هن موکي مان به ڏنو، پر ڪم مشڪل ئي سمجهائين، پر دوستي جاري هئي، ۽ هو اڪثر اسلام آباد جا ڏک سک خطن جي ذريعي مون سان ونڊيندو رهندو هو، پر انهن ٽن سالن ۾ اسان جيڪا ترقي ماڻي، اها جيئن ئي منظور قريشي بدلي ٿي، ڪراچي اسٽيشن تي پهتو، ۽ منهنجي پوزيشن ڏٺائين، ۽ بلوچ صاحب فيض ٻگهئي جي بدران مون وارو پروگرام “رس چس” منطور قريشي کي پروڊيوس ڪرڻ لاءِ ڏيئي ڇڏيو، جڏهن مون اهو آرڊر پڙهيو ۽ منظور قريشي جي رويي کي نوٽ ڪيو، ته هو ائين ئي سمجهي پيو ته “چهچٽو” وارا جتي ڇڏي ويو هوس اتان ئي اچي وري نئين سنئين کڻي خاڪن جو پروگرام شروع ٿو ڪريان.
ان وقت پي ٽي وي پروڊيوسرن جا رويه ڪنهن ڪچي جي صوبيدار کان گهٽ نه هوندا هئا، سو مونکي اچي فڪر ٿيو ته جيڪا انڊراسٽينڊنگ ماضيءَ ۾ ختم ٿي ويئي ۽ هن وقت اسان فيض ٻگهيو سان گڏ اهو مزاحيا خاڪن جو پروگرام “رس چس” جي نالي ڪري رهيا آهيون، اهو اخبارن ۾ به اچي چڪو هو، پر آرڊر تبديل ٿيڻ کان پوءِ مون بلوچ صاحب کي وڃي سمجهايو، ته فيض ٻگهيو منهنجي اسڪرپٽ تي ڪم ڪيو، ريهرسل ڪرايون، اهو اچي ته ان سان ئي اهو پروگرام ڪجي، باقي منظور صاحب اسان جو محسن ۽ استاد به آهي، پر سندس رويو اهوئي ساڳيو هوندو، ۽ اسان ڪافي بدلجي ويا آهيون، بلوچ صاحب وراڻيو ته توهان کي ۽ منظور کي آئون هڪ ٽيم مثل سمجهندو آهيان، ۽ منظور توهان جو ويجهو دوست به هو، ان ڪري مون اهو پروگرام ان جي حوالي ڪيو، بحرحال آئون کيس ٻيو پروگرام ٿو ڏيان، ڀلي فيض ٻگهيو ٽريننگ تان اچي ته پوءِ توهان گڏجي “رس چس” پروگرام ڪجو، جنهن تان منظور قريشي ايترو ناراض ٿيو جو دوستن کي چوندو هو ته مون يار محمد شاهه ۽ مير محمد لاکو کي اداڪار بنائي وڏي غلطي ڪئي.
اهڙي طرح ٻيو پروگرام “کل ڀوڳ” مزاحيا خاڪن جو، اهو به بلوچ صاحب منظور ڪيو ۽ اقبال سعيد انصاري هالن وارو سان گڏ 3 مهينا اهو پروگرام ڪيو، ان کان پوءِ بلوچ صاحب جي تعاون سان مون اڙدو ڊرامه سيريل “سچ گيا بچ” لکيو ۽ پروڊيوسر شاعر سميع بلوچ اسلام آباد مان جڏهن بدلي ٿي ڪراچي پهتو ته بلوچ صاحب کي چئي اهو ڊرامون ان کي ڏياريم، اهڙي طرح قانوني ڄاڻ جو ڊرامون (PPC) پاڪستان پينل ڪوڊ “قلم نمبر” لکيم، منظور ڪرايم ۽ اقبال لطيف کي ڏياريم، اهڙي طرح بلوچ صاحب جيئن آفيس ۾ پهچندو هو ته مونکي ڪچهري لاءِ گهرائيندو هو، شام تائين ساڻس گڏ ويٺو هوندو هوس، اڪثر لنچ کائڻ لاءِ يوسف شاهين جي دفتر ۾ ويندا هئاسون، جتي بورچي تازي تازي ماني ڪڍي ڏيندو هو، ۽ اتي لنچ ڪندا هئاسون.
بلوچ صاحب مونکي ڀائرن کان وڌيڪ پيار ڪندو هو، سندس وڏو ڀاءُ ساقي صاحب (عبداللطيف)، چاچا فضل جو 60 سالن جو ساٿي هو، ۽ ان ئي ساقي صاحب کي پروموٽ ڪيو هو، ۽ ڀائرن وانگر رکيو هو، ان لحاظ جي ڪري هو مونکي چوندو هو ته اسان توهان جو نمڪ کاڌو آهي، ۽ اسين توهانجي خاندان جو حصو آهيون.
الله جنت نصيب ڪريس، يار محمد شاهه کي پي ٽي وي ۾ عام فنڪار بدران خانداني ۽ باصلاحيت فنڪار ۽ رائيٽر طور نروار ڪرڻ ۾ سندس وڏو هٿ هو. هن کي فلم گڏجي ٺاهڻ جو شوق هو، پوءِ موکي جڏهن فلم ساز ڏٺائين ته پوءِ هو ڏاڍو خوش ٿيو، ۽ جڏهن دليپ ڪمار پاڪستان آيو، ڪراچي ٽيليويزن تي انٽرويو ريڪارڊ ڪرائڻ آيو، ته پوءِ هن منهنجو ساڻس تعارف ڪرائيندي چيو ته هي اسان جو سنڌي اداڪار ۽ فلمساز آهي، ۽ اندرون سنڌ مان خاص ڪري توهان سان ملڻ آيو آهي، جنهن تي دليپ ڪمار چيو ته “سنڌي ماڻهو ڏاڍو تڪڙو ماڻهو، خوش ماڻهو” تڏهن مون جواب ڏنو ته “سائين اهي خوش ۽ خوشحال هندو ماڻهو سنڌ مان لڏي ويا، باقي اسان جهڙا مولائي وڃي رهيا آهن” وڏو ٽهڪ ڏنائين ۽ وري ٻئي ڏينهن بلوچ صاحب پاڻ سان گڏ سنڌي فنڪارن جو وفد وٺي، هلي هوٽل انٽرڪانٽينينٽل ۾ دليپ ڪمار سان ٻه ڪلاڪ تفصيلي ڪچهري ڪرائي ۽ تصويرون به ڪڍرايون، جيڪي منهنجا يادگار لمحا ۽ دليپ صاحب اسان کي تصوير ڪڍڻ سيکاري.