باب ٻيو: ڪٽنب جون ڪمبختيون
شادي هميشہ منھنجي دل گهريو مضمون هوندو هو ۽ مون ڪيترائي خطبا ان جي خوشين کي ثابت ڪرڻ لاءِ لکيا، مگر هڪ خاص اصول هو، جنھن جي حمايت ڪرڻ مون ضروري سمجهي آءٌ وهسٽن“[1] سان شامل راءِ ٿيس، تہ انگلينڊ جي ديول جي پادريءَ لاءِ پنھنجي هڪ زال جي فوت ٿي وڃڻ بعد ٻي شآدي ڪرڻ غير قانوني آهي، يا ان کي ٻين لفظن ۾ ائين چئجي تہ مون پاڻ کي ان اصول تي پڪو رکيو تہ هڪ شآديءَ کان وڌيڪ ڪنھن بہ حالت ۾ ٻي شادي نہ ڪجي.
ابتدائي ڏينھن ۾ مون کي ان مذڪورہ جهڳڙي ڏانھن شوق ڏياريو ويو، جنھن بابت ڪيتريون ئي ضخيم تصنيفون لکيون ويون آهن، مون ان مضمون تي ڪجهہ ننڍڙا ڪتاب ڇپايا ۽ جيئن تہ اهي فروخت نہ ٿيا، تنھنڪري مون کي ائين ڪرڻ معلوم ڪرڻ تي اطمينان آهي تہ اهي صرف ڪن جزوي خوش نصيب صاحبن پڙهيا هوندا، منھنجي دوستن مان ڪن ان کي مھنجو هڪ ضعيف پھلو سڏيو، مگر افسوس! انھن مون وانگر ان موضوع کي گهڻي غور لائق نہ سمجهيو، جيترو گهڻو مون ان تي ويچار ٿي ڪيو، اوترو گهڻو اهو مکيہ نظر ٿي آيو، پنھنجن اصولن کي پڌري ڪرڻ ۾ آءٌ ”وهسٽن“ کان بہ مورڳو هڪ قدم اڳتي وڌي ويس، ”وهسٽن“ پنھنجي زال جي قبر مٿان ڪتبو اڪرايو، هو تہ ”صرف هوءَ ئي هڪ ”وليم وهسٽن“ جي زال هئي.“ مون پڻ اهڙو ساڳيو ئي ڪتبو پنھنجيءَ زال لاءِ لکايو، جيتوڻيڪ هوءُ اڃا زنده هئي، ان ڪتبي ۾ مون سندس ڏاهپ، ڪفايت شعاريءَ ۽ حياتي ڀر وفاداري جي حد کان وڌيڪ تعريف ڪئي ۽ ان کي سھڻي نموني ۾ نقل ڪرائي هڪ سھڻي فريم ۾ وجهي، بخاري جي مٿئين جاري مٿان رکيم، جتي اهو ڪيترن ڪارائتن ڪمن کي پورو ڪري سگهي ٿو، ان منھنجي زال کي پنھنجي خاوند جي خواهشن کان ۽ مون کي پنھنجيءَ گهر واريءَ جي سچائيءَ کان آگاھہ ڪيو ٿي، ان منھنجيءَ زال جي دل ۾ ناموس جو شوق جاڳايو ٿي ۽ سندس پڇاڙي جو خيال هميشہ سندس دل ۾ ڄمايو ٿي.
شايد اڪثر شاديءَ بابت سفارشون ٻڌندي ائين ٿيو، جو منھنجي وڏي پٽ ڪاليج ڇڏڻ کان پوءِ هڪ پاڙيسري جي ڌيءَ سان پنھنجو نينھن لڳايو، هو ديول ۾ هڪ وڏو درجو رکندڙ آفيسر هو، ۽ پنھنجي ڌيءَ کي گهڻي دولت ڏيئي ٿي سگهيو، مگر دولت ان ڇوڪريءَ جي گڻن جي مقابلي ۾ هڪ تمام خسيس شيءَ هئي، ”مس ارابيلا ولماٽ“ سڀني جي راءِ موجب(منھنجي ٻن ڌيئرن کان سواءِ) سڀني کان حسين هئي، سندس جواني، صحت ۽ معصوميت، سندس بيحد شفاف چھري ۽ مسرت بخش نگاھہ ڪري اڃا بہ وڌيڪ دوبالا ٿي ٿي، ۽ ان تي عمر رسيده بزرگ پڻ لاغرضيءَ سان نظر وجهي نٿي سگهيو، ”مسٽر ولماٽ“ کي پڻ معلوم هو تہ آءٌ پنھنجي پٽ کي وڏي جائداد ڏيئي ٿي سگهيس. انھيءَ ڪري هو انھي مائٽيءَ جي خلاف نہ هو، اسان جا ٻئي ڪٽنب اهڙي صلح ۾ گڏ رهڻ لڳا، جھڙو عام طرح رشتيداريءَ کان اڳ ۾ پيدا ٿيندو آهي، پنھنجي تجربي جي ان يقين تي تہ شاديءَ لاءِ محبت جي اظھار وارا ڏينھن اسان جي زندگيءَ جا نھايت خوشي ڏيندڙ ڏينھن آهن. آءٌ انھيءَ عرصي کي 36-37 ڦيرائڻ لاءِ ڀلائيندي، آءٌ يڪدم ويندس ۽ پنھنجي حالتن کان ٻيءَ ڌر کي واقف ڪندس، جيستائين منھنجي حجت جو سوال آهي، آءٌ مورڳو پنھنجيون اهي سڀئي رعايتون جي پيرسني جي فائدي ۾ هيم، سي واپس وٺندس ۽ آءٌ هاڻي هن کي شادي ڪرڻ جي ڪنھن بہ معنيٰ ۾ هر گز اجازت نہ ڏيندس.
جڏهن مون پنھنجي بدبختيءَ جي خبر پڌري بيان ڪئي، تڏهن ٻنھي ڪٽنبن جا جيڪي مختلف جذبا هئا، انھن جو بيان ايڏو تہ وڏو آهي، جو ڪري ڪين سگهبو، پر جيڪي ٻين محسوس ڪيو، سو جيڪي عاشق برداشت ڪرڻ لاءِ تيار ٿيا، ان جي مقابلي ۾ گهٽ هو.
”مسٽر ولماٽ“ جو اڳيئي منھنجي پٽ ۽ ”مس ولماٽ“ جي وهانءَ ٽوڙڻ جي پوريءَ طرح شائق هو، سو هن ضرب سبب جلدي پڪو ارادو رکندڙ ٿي پيو، سڃاڻپ جو گڻ منجهس تمام مڪمل هو، اها ئي صرف هڪ وصف آهي، جا اسان وٽ ٻاهتر ورهين جي عمر ۾ موجود هوندي آهي.
_______________
[1] وهسٽن: (1667 _ 1756) هيءُ هڪ ٻيءَ شاديءَ جو مخالف ۽ ساڳئي وقت هڪ ناميارو مصنف هوندو هو. هن جا ڪتاب ’سوانح حيات‘ فاسفوس (Fosephus)، اوائلي نصرانيت، (Primitive Christening) ڌرتيءَ جو اصول (Theory of Earth) مشھور آهن.