باب چوٿون: نصيب ۽ خوشي
پورهئي وارن ڏينھن تي هو خوشيءَ سان ڪم ڪندا هئا، مگر وڏن ڏينھن کي آرام ۽ خوشيءَ جا تھوار ڪري ملھائيندا هئا، هو ڪرسمس راڳ جاري رکندا ٿي آيا، وئلنٽائين[1] ڏينھن تي هو پنھنجي محبت جون ڳنڍيون سوکڙي طور موڪليندا هئا، ڏوھہ باس وارن ڏينھن[2] تي تئيءَ ۾ تريل پڪوڙا کائيندا هئا. پھرين تي هو پنھنجون حرفتون ڏيکاريندا هئا، ۽ مذهبي طرح ميڪالمس[3] جي اڳئين ڏينھن جي شام تي سوپاريون ڀڃيندا هئا، اسان جي ويجهي پھچڻ جي اطلاع ملڻ تي سڄي پاڙي جا ماڻھو عاليشان وڳن سان ملبوس ٿيل شرنائي وڄائيندا، پنھنجي مذهبي رهنما سان ملڻ لاءِ ٻاهر آيا، اسان جي اعزاز ۾ دعوت جو پڻ انتظام ڪيل هو. جنھن ۾ اسين خوشيءَ سان شريڪ ٿياسون، انھي مجلس ۾ جا گفتگو، خيال ۽ ويچار سان ٿيڻ کپندي هئي، سا کل ڀوڳ ۽ چرچي ۾ پئي ڪئي ويئي.
اسان جي رهائش واري ننڍڙي جاءِ هڪ هيٺ جهڪندڙ ٽڪريءَ جي دامن ۾ واقع هئي، جا پويان سھڻن ننڍڙن ٻوٽن سان ڇانيل هئي، ان جي اڳيان هڪ نھر هئي جا گڙ گڙ ڪري پئي وهي، ان نھــر جي هڪ پاسي چــراگاهه، ٻئي پاسي ساوڪ هئي، منھنجي ٻــنــي اٽڪل ويھارو، ايڪڙ هئي. اهو بھترين زمين جو ٽڪرو مون پنھنجي مالڪ کان هڪ وڏي رقم لونگيءَ طور ڏيئي ورتو هو، منھنجي ننڍڙي احاطي جي صفائي بي مثال هئي، ان ۾ ايلمس[4] جھڙا جهنگلي ٻوٽا بيٺل هئا ۽ لوڙهن جي قطارن ۾ هيج روز[5] بھترين رونق لڳايو بيٺا هئا، منھنجي گهر کي صرف هڪ طبقو هو، جو ڇپر سان ڍڪيل هو ۽ منجهس نھايت فرحت بحش هوا هئي، اندرين ڀيتين کي عمدي چن جي اڇي پوچي ڏنل هئي ۽ منھنجي ڌيئرن انھن کي پنھنجي خيال موجب مورتن سان سينگارڻ جو ڪم پاڻ تي کنيو هو، جنھن ڪري اها ساڳي ڪوٺي اسان کي ويھڻ جي صفحي ۽ رڌڻي طور ڪم آئي ٿي، جنھن ڪري اها گرم رهي ٿي، ازانسواءِ جيئن تہ اها ڪوٺي تمام گهڻي صاف رکي ويندي هئي ۽ منجهس پليٽون، ساسرين ۽ ٽامي جا سڀئي چمڪندڙ ٿانو سلسليوار قطارن ۾ رکيل هوندا هئا، دلفريب منظر لڳايو بيٺا هوندا، تنھن ڪري ڪنھن بہ وڌيڪ قيمتي فرنيچر جي ضرورت محسوس نٿي ٿي، ان ۾ ٻيا بہ ٽي ڪمرا هئا، هڪ مون ۽ منھنجي زال لاءِ ۽ ٻيو اسان جي ٻن ڌيئرن لاءِ ۽ ٽيون جو اسان جي ڪوٺيءِ اندر ٻن بسترن سان هو، سو ٻين باقي ٻارن لاءِ هو.
اها ننڍڙي جهموري رياست جنھن ۾ مون قانون رائج ڪيا، سا هيٺئين طريقي انتظام هيٺ رکي ويئي، سج اڀرڻ وقت اسين سڀ پنھنجي وڏي صفحي ۾ گڏ ٿيندا هئاسون، جتي نوڪر باھہ اڳيئي ٻاري ڇڏيندو هو، ڇو تہ مون چڱي نسل جي پرورش لاءِ ڪجهہ اهي غير ارادي طريقا جاري رکڻ ٺيڪ ٿي سمجهيا، جن کان سواءِ آزادي هميشہ دوستي کي ناس ڪري ڇڏي ٿي، تنھن ڪري هڪ ٻئي کي مناسب رسم موجب سلام ڪرڻ کان پوءِ اسين سڀئي شگر گذاري ءِ لاءِ ان هستيءَ ڏي جهڪنداهئا سون، جنھن اسان کي (زندگي جو) ٻيو ڏينھن عنايت ٿي ڪيو، هن فرض ادائگيءَ کانپوءِ آءٌ ۽ منھنجو پٽ دستوري پورهئي تي ٻاهر ويندا هئاسون ۽ منھنجي زال ۽ ڌيئرون نيرن تيار ڪرڻ ۾ مشغول رهنديون هيون، اسان جي نيرن مقرر وقت تي تيار ٿيندي هئي، آءٌ هڪ ڪلاڪ سڀني کي پورهئي کان رخـــصــت ڏيندو هــوس، اهــــو وقــت منھنجي زال ۽ ڌيئرون انتھائي خوشيءَ ۾ گذارينديون هيون ۽ آءٌ منھنجو پٽ فلسفيانہ دليل و دلائل ۾ صرف ڪندا هئاسون. اسين سج اڀرئي اٿندا هئا سون، ۽ سج لٿي کان پوءِ پورهيو بند ڪري گهر ڏانھن پنھنجي منتظر ڪٽنب وٽ واپس ايندا هئا سون، جتي مشتڪندڙ نگاهون گرم چلھه، ۽ وڻندڙ باھہ اسان جي استقبال لاءِ تيار هوندا هئا، اسان وٽ هميشہ مھمان خانو لڳو پيو هوندو هو، ڪڏهن ڪڏهن اسان جو پاڙيسري گهڻ ڳالھائو هاري فلمبرو ۽ اڪثر ڪري معذور شرنائي وجائيندڙ ملاقات تي ايندا هئا ۽ اسان جي شراب مان مزو حاصل ڪندا هئا، جنھن جي تيار ڪرڻ ۾ نہ اسان رسد وڃائي هئي ۽ نہ پنھنجي واکاڻ. هنن ماڻھن کي سٺي ساٿي بڻجڻ جا گهڻي ئي طريقا ايندا هئا، جڏهن هڪ ساز ڇيدڙيندو هو تہ ٻيو وري ڪو دل ڏکوئيندڙ گيت ڳائيندو هو، رات جي وقت منھنجن ننڍڙن پٽن کي ڏينھن وارو سبق پڙهايو ويندو هو ۽ انھن مان جيڪو بہ بلند آواز، چٽو ۽ سٺو پڙندو هو، ان کي آچر جي ڏينھن اڌي پيني غريبن جي خيرات واري پيتيءَ ۾ وجهڻ لاءِ ڏني ويندي هئي.
آچر جو ڏينھن گهر جي ڀاتين لاءِ سچ پچ تہ ڏيک ويک جو ڏينھن هوندو هو، ان ڏيک ويک کي منھنجو سڀئي عيش عشرت جي بر خلاف ڪيل فھمائشون روڪي نٿي سگهيون، جيتوڻيڪ مون سمجهيو ٿي تہ وڏائي جي خلاف ڏنل منھجين سمجهاڻين منھنجي ڌيئرن جي غرور تي فتح حاصل ڪئي هئي، مگر مون ڏٺو تہ هو اڃا تائين پنھنجن اڳيئن ڏيکن ويکن ڏانھن ڳجهي طرح مائل هيون، هنن اڃا تائين بہ زريءَ ربين، شيشي جي ڪشن(هارن) ۽ ٽاٽ وارن ريشمي ڪپڙن کي پسند ڪيو ٿي، منھنجي زال پڻ اڃا تائين قرمچي رنگ جي ريشمي ڪپڙي پھرڻ جو شوق رکندڙ هئي، ڇاڪاڻ تہ آءٌ اڳي چوندو هوس تہ اهو کيس ڏاڍو ٺھيو ٿي.
خاص طرح پھرئين آچر تي منھنجي ڌيئرن جي هلت مون کي شرمنده ڪيو، اڳئين رات تي مون کين چيو، تہ ٻئي ڏينھن صبح جو سوير ڪپڙا پائي تيار ٿين، ڇا ڪاڻ تہ آءٌ هميشہ ٻيءَ جماعت کان چڱو وقت اڳ ديول ۾ پھچڻ پسند ڪندو هوس، هنن منھنجن حڪمن جي پوريءَ طرح بجا آوري ڪئي، پر جڏهن صبح جو اسان سڀني کي نيرن جي مانيءَ لاءِ وڏي صفحي ۾ گڏ ٿيڻو هو. تڏهن هو پنھنجين اڳين رونقن سان زرق برق وارن ڪپڙن ۾ ملبوس ٿيل نظر آيون، وارن جي سرهي تيل سان سندن وار چمڪايل، وڻندڙ ڪاري سلڪي ڪپڙي سان نقاب نڪتل چوغن جون دامنيون پويان هڪ وڏي ڍڳ وانگر گڏ ٻڌل، ۽ سڀ ڪنھن تحرڪ تي کڙ کڙ ڪندڙ هيون، آءٌ سندن وڏائيءَ تي کلڻ کان پاڻ کي روڪي نہ سگهيس، خاص طرح پنھنجيءَ زال تي مون کي گهڻو تعجب لڳو،و جو مون کي اميد هئي تہ کيس وڌيڪ شعور هوندو، هن نازڪ وقت ۾ مون وٽ فقط اهو اُپاءُ هو تہ پنھنجي پٽ کي هڪ تمام ضروري نموني جي آواز ۾ حڪم ڪريان تہ گاڏي وٺي اچ، ڇوڪريون منھنجي حڪم تي حيران ٿي ويون، مون وري بہ اڳئين کان بہ وڌيڪ سنجيدگي سان پنھنجي اڳئين حڪم کي دهرايو، اسان تمام چڱي طرح پنڌ هلي سگهن ٿيون ۽ اسان کي هاڻي گاڏي جي طلب نہ آهي. منھنجي زال چيو پيارا مون کي خاطري آهي تہ توهين چرچو ٿا ڪريو. اسان تمام چڱي طرح پنڌ هلي سگهون ٿيون، ”ٻار جھڙي! تون ڀليل آهن“ مون وراڻيو، ”اسان کي گاڏي گهرجي، ڇا ڪاڻ تہ اسين جيڪڏهن هن ٺٺ ٺانگر سان پنڌ ديول ڏانھن هلنداسون تہ هن ديول جي علائقي جا ڇوڪرا اسان کي اهو اهو ڪندا“ ،”تحقيق، منھنجيءَ زال جواب ڏنو، ”مون هميشہ اهو تصور ڪيو ٿي، تہ منھجو ”چارلس“ پنھنجي اردگرد پنھنجن ٻارن کي صاف ۽ حسين ڏسڻ جو شائق آهي.“ مون هن جي ڳالھہ کي وچ ۾ روڪي چيو، ”توهين ڀلي اهڙا صاف ۽ سٿرا ٿيو، جھڙا اوهان ٿيڻ چاهيو ۽ آءٌ اوهان کي ان لاءِ وڌيڪ پيار ڪندس، پر هي سڀ ڪجهہ صفائي نہ آهي، مگر بيھودي نمائش آهي. هي چڻيون، گلابي رنگ جي لالائي ۽ نقاب اسان کي پاڙي وارن جي زالن وٽ متفر ڪندا“ مون وڏيڪ سنجيدگيءَ سان چيو، ”منھنجا ٻچا، اهي چوغا ڪنھن سٺي اگھہ واريءَ شيءِ ۾ تبديل ڪيا وڃن، ڇاڪاڻ تہ اسان جي فضيلت وارا طريقا طلبيندڙ آهيون، انھن وٽ اهي بلڪل اڻ سونھندڙ آهن، آءٌ نٿو سمجهان، تہ ڪپڙن تي اهڙيون جهالرون ۽ ٺٺ ٺاھہ ڪو شاهوڪارن ۾ بہ سھائيندڙ آهي، جيڪڏهن اسين ويچار ڪريون تہ ٿلھي ليکي بہ هنن خود نمائيءَ جي پٽِن سان دنيا جي غريبن جي اوگهڙ ڍڪجي سگهي ٿي،
هيءُ اعتراض حقيقي رنگ ۾ اثرائتو ٿيو، هو گهڻي جميعت سان يڪدم پنھنجي لباس کي بدلائڻ ويون ۽ ٻئي ڏينھن مون ڏٺو تہ منھنجو ڌيئرون پنھنجي دامنين کي ٻنھي ننڍڙن ٻارن، ”ڊڪ“ ۽ ”بل“ جي لاءِ
آچر جي ڏينھن پائڻ وارن واسڪوٽين ٺاهڻ ۾ مشغول هيون ۽ اڃا بہ جا ڳالھہ تسلي بخش هئي، سا اها تہ هن ڇنڊ ڇاڻ بعد سندن چوغا وڌيڪ وڻندڙ ڏسڻ ۾ آيا.
_____________
[1] عاشقن جو ڏينھن ڪرستاسنن ۾ هي هڪ پاڪ ڏينھن ڪري ملھايو ويندو آهي.
[2] ڏوھہ باس وارا ڏينھن؛ (shrove tide) هنن ڏينھن تي عيسائي پنھنجن پادرين جي اڳيان وڏا ڏوھہ باسيندا آهن ۽ معافيون گهرندا آهن.
[3] ميڪالمس شام ((Mechaelmas eve هي عيسائين جو وڏو ڏينھن آهي ۽ سينٽ ميڪائيل جي ياد ۾ ملھايو ويندو آهي.
[4] ايلمس (Elms) ولايتي جهگلي ٻوٽو آهي، جنھن جا پن ننڍا ۽ ڏندن وارا ٿيندا آهن.
[5] هيج روز (Hed ge rose) هي ٻوٽا عام طرح ولايت ۾ گهرن جي ٻاهران پوکيا ويندا آهن ۽ سڄي احاطي جي چوڌاري لوڙهن جو ڪم ڏيندا آهن.