باب ٻٽيھون: پڄاڻي

ايندڙ صبح جو آءٌ اڃا ننڊ مان مس جاڳيس، مون پنھنجي وڏي پٽ کي بستري جي ڀر ۾ ويٺل ڏٺو، هو منھنجي فائدي ۾ ٿيل نصيب جي ٻئي ڦيري سان منھنجي خوشيءَ کي زياده ڪرڻ آيو پھريائين مون کي پنھنجي ان وعدي کان آزاد ڪيائين، جو مون اڳئين ڏينھن تي سندس فائدي ۾ ڪيو هو ۽ پوءِ مون کي ٻڌايائين تہ منھنجو ڀلاوڻو جو شھر ۾ ناڪام ٿيو هو، سو ”ائنٽورپ“ وٽ گرفتار ٿيو هو ۽ جيڪو سندس قرضين جو مٿس قرض هو، ان کان وڌيڪ قيمت واري جائدادا تي ڇڏي هئائين، منھنجي پٽ جي ڪرم فرمائيءَ مون کي ايترو ئي خوش ڪيو، جيترو هن غير متوقع سٺي نصيب مون کي خوش ڪيو هو. مگر مون کي ڪجهہ شڪ هئا تہ اصولي طرح مون کي اها آڇ قبول ڪرڻ نہ گهرجي، آءٌ اڃا انھيءَ ڳالھہ تي ويچار ڪري رهيو هوس، تہ ”سر وليم“ ڪوٺيءَ ۾ گهڙيو، ۽ مون کيس پنھنجن شڪن کان واقف ڪيو، سندس راءِ هئي تہ جيئن منھنجو پٽ پنھنجي شادي سبب وسيع دولت جو مالڪ ٿيو هو، تنھن ڪري مون کي سندس آڇ ڪنھن بہ هٻڪ کان سواءِ قبول ڪرڻ گهرجي، تنھن هوندي بہ هو مون کي آگاھہ ڪرڻ لاءِ آيو هو، تہ جيئن تہ پاڻ اڳئين رات جي شاديءَ جي اجازت نامن لاءِ ماڻھو موڪليا هئائين ۽ سڀ ڪنھن ساعت انھن جي پھچڻ جي توقع پئي ڪيائين، تنھن ڪري کيس اميد هئي تہ ان صبح جو آءٌ سڄيءَ مجلس کي مسرور ڪرڻ لاءِ پنھنجيءَ شموليت کان انڪار نہ ڪندس، جنھن وقت اسان پاڻ ۾ گفتگو پئي ڪئي، ان وقت هڪ نوڪر قاصد جي واپس اچڻ بنسبت اطلاع ڏيڻ لاءِ اندر گهڙيو، آءٌ ان وقت تائين تيار ٿي چڪو هوس ۽ اوڏانھن ويس، اتي مون سڄيءَ جماعت کي ايترو خوش ڏٺو، جيترو دولتمندي ۽ معصوميت کين خوش ڪري سگهي ٿي، تنھن هوندي بہ جيئن تہ هو هاڻي تمام پر رعب ديني رسم لاءِ تياري ڪري رهيا هئا، تنھن ڪري سندن کل مون کي ناراض ڪيو، مون کين هن روحاني موقعي تي سنجيدہ، سونھندڙ ۽ بلند طريقي واريءَ هلت جي اختيار ڪرڻ لاءِ هدايت ڪئي، ۽ کين تيار ڪرڻ لاءِ ٻہ گيت ۽ هڪ پنھنجو تيار ڪيل مضمون پڙهي ٻڌايا، ان هوندي بہ اڃا تائين کين ضدي ۽ ٻي ضابط ڏٺو ويو، جيئن اسين ديول ڏانھن پئي وياسون ۽ مون سندن اڳواڻي پئي ڪئي، تيئن سموري سنجيدگي کين مڪمل طرح ڇڏي ويئي هئي ۽ آئون اڪثر ڪري غصي ۾ پوئتي موٽڻ لاءِ آماده پئي ٿيس، ديول ۾ هڪ نئون مونجهارو پيدا ٿيو، جنھن کيس ڪنھن سولي حل جو منھن نہ ڏنو، مونجهارو اهو هو تہ ڪھڙي جوڙي کي پھريائين پرڻايو وڃي، منھنجي پٽ جي ڪنوار زور رکڻ لڳي، تہ ”بيگم وليم ٿارنھل“ (ڇا هوءَ ٿيڻي هئي) پھرين اڳواڻي ڪري پر ان جو ٻيءَ بہ گرم جوشيءَ سان مقابلو ڪيو، هن اعتراض طور چيو، ”آءُ دنيا جي اڳيان اهڙيءَ بي ادبي ڪرڻ جي مجرم نہ ٿينديس“. اهو دليل ڪجهہ وقت لاءِ سندن وچ ۾ هڪ جيتري ضد ۽ سھڻي نموني جي تڪرار سان هلي رهيو هو، پر جيئن تہ آءٌ هيءُ سمورو وقت پنھنجي ڪتاب سان تيار بيٺو هوس، تنھن ڪري آخر ان چٽا ڀيٽيءَ کان گهڻو ٿڪجي پيس ۽ ان کي بند ڪندي، ڪڙڪي سان چيم، ”آءٌ ڏسان ٿو، تہ اوهان مان ڪنھن کي بہ شاديءَ ڪرڻ جو ارادو نہ آهي، انھيءَ ڪري اسان جو اهڙو ئي گهر موٽي هلڻ چڱو ٿيندو، ڇاڪاڻ تہ آءٌ سمجهان ٿو تہ هتي اڄ ڪو بہ ڪم نہ ٿيندو“. هن چوڻ کين يڪدم هوش ۾ آندو پھريائين امير ۽ سندس بيگم جي شادي ڪرائي ويئي ۽ پوءِ منھنجي پٽ ۽ سندس دلپسند محبوبہ جي مون اڳيئي انھيءَ ڏينھن صبح جو پنھنجي ايماندار پاڙيسريءَ ”فلمبرو“ ۽ سندس ڪٽنب جي گهرائڻ لاءِ هڪ گاڏيءَ موڪلڻ جو حڪم ڪيو هو، جڏهن اسين مھمان سراءِ ڏانھن واپس موٽياسون، تڏهن ”فلمبرو“ جي ٻن ڪڪين کي پنھنجي اڳيان گاڏيءَ مان لھندو ڏسي ڏاڍا خوش ٿيا سون، “ مسٽر جينڪنسن“ پنھنجو هٿ وڏيءَ ڇوڪريءَ کي ڏنو ۽ منھنجي پٽ ”موزز“ ٻيءَ کي هٿ ڏيئي مٿي آندو، (۽ ان وٽ کان وٺي مون ڏٺو آهي تہ کيس ان ڇوڪري لاءِ سچي محبت آهي ۽ جڏهن بہ هو منھنجي اجازت ۽ نوازش جي طلب ڪرڻ جو موزون وقت سمجهندو، تڏهن کيس اها ملندي) اسين اڃا مھمان سراءِ ڏانھن مس موٽي آيا هئاسون تہ منھنجي علائقي وارن جا ٽولا، منھنجي ڪاميابيءَ جي احوال ٻڌڻ تي مون کي مبارڪ ڏيڻ آيا، انھن ۾ اهي بہ هئا، جي مون کي آزاد ڪرائڻ لاءِ کڙا ٿيا هئا ۽ جن مون کي اڳي تمام گهڻيءَ سختي سان جهڻڪيو هو، مون منھنجي ناٺيءَ ”سر وليم کي سڄي سر گذشت ٻڌائي ۽ هو کين وڌيڪ سختيءَ سان ڇينڀڻ لاءِ ٻاهر ويو، پر ائين ڏسندي تہ سندس سخت ڇينڀ سبب اهو سڀيئي دلگير ٿي پيا هئا، هن کين اڌ گيني پنھنجي زندگيءَ جي صدقي ۽ سندن روح کي تقويت ڏيڻ لاءِ ڏني.
ان کان پوءِ جلدي اسان جي هڪ دلپسند مانيءَ جي دعوت ڪئي ويئي، اها ماني”مسٽر ٿارنھل“ جي بورچيءَ تيار ڪئي هئي، هن سکر ماڻھوءَ لاءِ ائين چوڻ نا مناسب نہ ٿيندو، تہ هاڻيءَ هڪ عزيز جي گهر ۾ ڀاتيءَ جي حيثيت ۾ رهي ٿو، ڪن لاچاري وقتن کان سواءِ هميشہ هنن سان گڏ ساڳئي دستر خوان تي ماني کائي ٿو، ڇا ڪاڻ تہ ان گهر جا ڀاتي کيس ڌاريو ڪري نٿا سمجهن، سندس گهڻو وقت پنھنجي عزيز کي سنڀالڻ ۾ صرف ٿي وڃي ٿو، جو ڪجهہ قدر سودائي آهي ۽ جهيڙي جهڳڙي جي ڪمن سکڻ جي ماليخوليا اٿس، منھنجي وڏي ڌيءَ اڃا تائين کيس افسوس سان ياد ڪري ٿي، بلڪ مون هن کي ٻڌايو آهي۽ جيتوڻيڪ آءٌ ان کي گهڻو مخفي رکان ٿو، تہ جڏهن هو سڌرندو تڏهن هوءَ مٿس رحم ڪندي.
آءٌ وري بہ موٽي ساڳيءَ ڳالھہ تي واپس اچان ٿو، ڇا ڪاڻ تہ آءٌ اهڙي طرح هڪ ڳالھہ کي ڇڏي ٻيءَ ڏانھن وڃڻ وارو نہ آهيان، جڏهن اسان کي مانيءَ تي ويھڻو هو تڏهن اسان جون رسمون وري نيون ٿيڻ لڳيون، سوال هو تہ آيا منھنجي وڏي ڌيءَ جا شادي شدہ هئي، ان کي هنن ٻن عورتن کان مٿي ويھڻ گهرجي يا نھ؟ پر بحث مباحثي کي منھنجي پٽ ”جارج“ ڇوٽو ڪري ڇڏيو، هن رٿ ڏني تہ سڀني رفيقن کي ڪلنھن بہ فرق کان سواءِ ويھڻ گهرجي ۽ هر هڪ معزز پنھنجي زال جي ڀرسان ويھي، اها رٿ منھنجيءَ زال کان سواءِ جا مڪمل طرح راضي نہ هئي، ٻين سڀني تحسين سان پسند ڪئي، ڇاڪاڻ تہ هن اميد ٿي ڪئي تہ کيس مسز جي مٿئين پاسي تي ويھڻ ۽ سڄيءَ محفل لاءِ گوشت ڪورڻ جي اڳواڻيءَ جي عزت حاصل ٿيندي، پر باوجود انھيءَ جي اسان جي خوش طبعيءَ جو بيان ڪرڻ ناممڪن آهي، آءٌ چئي نٿو سگهان تہ ان وقت اسان ۾ ڪا دستور کان زياده ظرافت هئي، پر مون کي يقين آهي تہ اسان ۾ زياده کل هئي، جنھن پڇاڙيءَ تائين جٽاءُ ڪيو، هڪ چرچو جو مون کي خاص طرح ياد آهي، سو هيءُ آهي، جڏهن پيرسن”مسٽر ولماٽ“ ”موزز“ کي پيالو ڏيئي رهيو آهي.تڏهن منھنجي پٽ جواب ڏنو، ”خاتون، آءٌ توهان جو شڪر گذار آهيان“، جنھن تي ان پيرسن معزز باقي رفيقن کي اک جو اشارو ڪندي چيو، تہ لاهيءَ پنھنجي قربدار جو خيال ڪري رهيون آهيو“. هن چرچي تي مون ڏٺو تہ ”فلمبرو“ جون ٻئي ڪڪيون ايترو تہ کليون جو شايد مري پون ها، اڃا ماني مس ختم ٿي تہ مون پنھنجي جهوني دستور موجب پنھنجي خوشيءَ ڏيندڙ گهرو زندگي ۾ هڪ دفعو وڌيڪ پنھنجي ڪٽنب کي ڏسڻ جي خوشيءَ حاصل ڪرڻ لاءِ عرض ڪيو، تہ ميز پري ڪئي وڃي، منھنجا ٻہ ننڍڙا ٻار هر هڪ منھنجي گوڏي تي ۽ باقي ڪٽنب جا ڀاتي پنھنجن رفيقن سان گڏ ويٺا. هاڻي قبر جي هن طرف منھنجي لاءِ ڪا بہ شيءِ طلب ڪرڻ لاءِ رهيل نہ هئي، سڀيئي منھنجيون حاجتون پوريون ٿي ويون هيون، منھنجي خوشي بيان ٿيڻ جوڳي نہ هئي، هاڻي صرف ايترو رهيو هو تہ منھنجي سٺي نصيب واري وقت جي اعتراف کان زياده ٿيڻ گهرجي.

ناول

پرديسي پادري