باب ٽيھون: خوشيءَ واريون اميدون
آءُ وري ليٽي پيس، منھنجي ننڍڙن مان هڪڙو منھنجي بستري جي ڀرسان پڙهڻ ويٺو ۽”مسٽر جينڪنسن“ اندر ايندي مون کي آگاھہ ڪيو، تہ منھنجي ڌيءَ جي خبر ملي آهي، تہ کيس هڪ ماڻھو، ٻہ ڪلاڪ اڳي هڪ اجنبي سکر ماڻھو سان گڏ ڏٺو، جنھن چيو تہ هو هڪ پسگردائي واري ڳوٺ ۾ ناشتي لاءِ ترسيا هئا ۽ ائين ڏٺو ويو تہ ڄڻ تہ هو شھر ڏانھن پئي موٽيا، هن اڃا اها خبر مشڪل ڪا ڪئي هوندي، تہ داروغو تڪڙو ۽ خوشيءَ جي نگاهن سان مون کي اطلاع ڏيڻ آيو، تہ منھنجي ڌيءَ هٿ ڪئي ويئي هئي، ان کان هڪ ساعت پوءِ ”موزز“ ڊوڙندو واڪا ڪندو آيو تہ سندس ڀيڻ ”صوفيا“ اسان جي جهوني دوست ”برچل“ سان گڏ پئي آئي.
جئين ئي هن هيءَ خبر پھچائي، تيئن منھنجي پياري ڌيءَاندر گهڙي ۽ خوشيءَ جي بيتاب نگاهن سان، محبت جي بيخوديءَ ۾، مون چمي ڏيڻ لاءِ ڊوڙي، سندس ماءُ جي لڙڪن ۽ صبر پڻ سندس خوشيءَ ڏيکاري. موهيندڙ ڇوڪريءَ چيو، ”بابا اجهو هيءُ ئي اهو بھادر آهي، جنھن جي آءٌ پنھنجي آزاديءَ لاءِ ممنون آهيان، ۽ پنھنجي خوشيءَ ۽ سلامتي لاءِ پڻ هن معزز ماڻھوءَ جي مقروض آهيان”مسٽر برچل“ جنھن جي خوشيءَ مورڳو سندس خوشيءَ کان بہ وڌيڪ ڏٺي پئي ويئي، ان جي هڪ چميءَ جيڪي هوءَ چئي رهي هئي، ان ۾ رڪاوٽ وڌي.
مون چيو، ”افسوس ”مسٽر برچل“ هيءَ هڪ خستہ حال رهائش گاھہ آهي، جنھن ۾ تون هاڻي اسان کي ڏسين ٿو ۽ اسين هاڻي جھڙو تو اسان کي اڳي ڏٺو هو، ان کان گهڻو مختلف آهيون، تون اسان جو هميشہ دوست هئين، اسان بنسبت پنھنجيون غلطيون هن کان گهڻو اڳ محسوس ڪيون آهن ۽ پنھنجيءَ بي شڪريءَ تي پڇتاءُ اٿئون، آءٌ پنھنجي خراب برتاءُ ڪري تنھنجي منھن ڏسڻ کان بہ شرمندو آهيان، تنھن هوندي بہ مون کي اميد آهي تہ مون کي معاف ڪندين، ڇا ڪاڻ تہ آءٌ ڪميڻي، ظالم ۽ ڪمبخت کان ٺڳجي ويو هوس، جنھن دوستيءَ جي پردي ۾ مون کي برباد ڪيو آهي.“
”مسٽر برچل“ جواب ڏنو ،”جيئن تہ توهان ڪڏهن بہ منھنجي ناراضگي جا مستحق نہ هئا، تنھن ڪري اهو ناممڪن آهي، جو آءٌ توهان کي معافي ڏيان، ان وقت مون ڪجهہ قدر توهان جو خيال خام ڏٺو ۽ جيئن تہ ان کي روڪڻ منھنجي طاقت کان ٻاهر هو، تنھن ڪري آءٌ ان تي صرف قياس ڪري ٿي سگهيس“.
مون چيو، “اهو هميشہ منھنجو اندازو هو تہ تنھنجي دل شريف آهي جو آءٌ توهان کي معافي ڏيان، ان وقت کان ٻاهر هو، تنھن ڪري آءٌ ان تي صرف قياس ڪري ٿي سگهيس،“
مون چيو، ”اهو هميشہ منھنجو اندازوهو تہ تنھنجي دل شريف آهي ۽ هاڻي بہ آءٌ ان کي اهڙيءَ طرح ئي ڏسان ٿو، پر منھنجا ٻچا، مون کي ٻڌاءَ تہ تون ڪيئن آزاد ٿين، يا اهي ڪھڙا لفنگا هئا، جي تو کي کڻي ويا“.
هن جواب ڏنو، ”سچ پچ“ تہ بابا اهو بدمعاش جو مون کي کڻي ويو، ان بابت آئون اڃا تائين بيخبر آهيان، ڇا ڪاڻ تہ آءٌ ۽ منھنجي ماءُ جيئن ٻاهر پئي گهميونسين، تيئن هو اسان جي پويان آيو ۽ ان کان اڳ جو آءٌ مدد لاءِ سڏ ڪري سگهان، هن مون کي زوري ءَ چوڦيٿي گاڏيءَ ۾کڻي ويھاريو، ۽ يڪدم تيز هلائڻ شروع ڪيائين، مون رستي ۾ ڪيترائي ماڻھو ڏٺا، جن کي مون مدد لاءِ سڏ ڪيا، مگر هنن منھنجي التجائن کي بي لحاظيءَ سان ٽڪرائي ڇڏيو، انھيءَ وقت ۾ ان بدمعاش مون کي دانھن ڪرڻ کان روڪڻ لاءِ سڀڪو هنر ڪم ۾ آندو، هن مون کي واري تي ساراهيو ڊيڄاريو ۽ قسم کنيو، تہ جيڪڏهن آءٌ صرف صبر ۾ رهنديس تہ کيس مون کي نقصان پھچائڻ جو ڪو بہ ارادو نہ هو، انھيءَ وقت مون هن جي ڏنل پردي کي ٽوڙي ڇڏيو ۽ اهو ماڻھو جنھن کي مون ڪجهہ مفاصلي تي سڃاتو، سو توهان جو جهونو دوست ”مسٽر برچل“ هو پنھنجي دستوري تڪڙ سان هلي رهيو هو ۽ کيس اها ساڳي ڊگهي لٺ هئي، جنھن تان پاڻ مٿانئس گهڻيون ئي ٺٺوليون ڪندا هئاسون، اسين اڃا سڏ پند تي مس آياسون تہ مون کيس نالو وٺي سڏ ڪيو ۽ کيس مدد لاءِ التجا ڪئي، مون پنھنجا واڪا ڪيترا دفعا دهرايا، جنھن تي هن تمام وڏي بلند آواز سان گاڏيءَ واري کي بيھڻ جو حڪم ڪيو، پر گاڏي هلائيندڙ ماڻھو ڪو بہ توجهہ ڪو نہ ڏنو ۽ اڃا بہ وڌيڪ تيز رفتار سان گاڏيءَ کي هڪليندوهليو، مون هاڻي خيال ڪيو تہ تو هو ڪڏهن بہ اسان کي پھچي نہ سگهندو، مگر منٽ اڌ ۾ مون ”مسٽر برچل“ کي گهوڙن سان گڏ ڊوڙندو ڏٺو ۽ هڪڙي ئي ٺونشي سان گاڏيءَ واري کي پٺ تي ڪيرائي وڌائين، جڏهن هو ڪريو، تڏهن گهوڙا پاڻ مرادو بيھي رهيا ۽ ان بدمعاش قدم گاڏيءَ کان ٻاهر رکي تلوار مياڻ مان ڪڍي ۽ موت کان بچڻ لاءِ ”مسٽر برچل“ کي ڇڏي ڏيڻ جو حڪم ڪيائين، پر ”مسٽر برچل“ ڏانھس ڊوڙندي سندس تلوار کي ڀڃي ٽڪرا ٽڪرا ڪري ڇڏيو ۽ پوءِ پاءُ ميل تائين سندس پويان پيو، پر هو ڀڄي ويو، آءٌ ان وقت پنھنجي ڇڏائيندڙ کي مدد ڪرڻ جي ارادي سان پاڻ ٻاهر نڪري آيس پر هو ڪاميابي سان جلد مون ڏانھن واپس آيو، گاڏي وارو، جو هاڻي سرت ۾ آيو هو، سو پڻ ڀڄڻ لڳو، پر ”مسٽر برچل“ کيس سندس برباديءَ جي خطري کان بچڻ لاءِ وري سوار ٿيڻ ۽ واپس شھر ڏانھن گاڏي ڪاهي هلڻ لاءِ چيو، مقابلو ڪرڻ ناممڪن ڏسي، هن ڪيٻائيندي حڪم جي پيروي ڪئي، جيتوڻيڪ کيس پھتل زخم مون کي خوفناڪ نظر آيو، جيئن اسين اڳتي گاڏي هڪليندا وياسون، تيئن هن پنھنجي درد جي دانھن ڪرڻ جاري رکي، ايتري قدر جو ان آخر ”مسٽر برچل“ جي رحم کي ڀڙڪايو، جنھن منھنجي عرض تي هڪ مھمان سواءِ وٽ پھچي سندس ملم پٽي ڪئي.
مون چيو، ”مرحبا منھنجا ٻچا، تون ۽ تنھنجو بھادر ڇڏائيندڙ، توهان کي هزار مرحبائون جيتوڻيڪ اسان جي خوشي صرف ڪمبختيءَ واري آهي، تنھن هوندي بہ اسان جون دليون توهان جي استقبال ڪرڻ لاءِ تيار آهن ۽ هاڻي ”مسٽر برچل“ جيئن تہ تو منھنجي ڌيءَ کي ڇڏايو آهي، تنھن ڪري جيڪڏهن تو کيس عيوضو سمجهين، تہ هوءَ تنھنجي آهي، جيڪڏهن تون اسان جھڙي هڪ غريب خاندان سان رشتيداري رکڻ لاءِ رضا مند آهين تہ هن کي پنھنجي هٿ ڪر ۽ سندس قبوليت حاصل ڪر، جيئن مون کي معلوم آهي تہ تو کي هن جي دل جو پيار حاصل آهي، تيئن تو کي منھنجي دل جو پيار پڻ حاصل آهي، سائين مون کي هن ٻڌائڻ جي اجازت ڏي تہ آءٌ تو کي ڪو ٿورو خزانو ڪو نہ ٿو ڏيان“.
”مسٽر برچل“ چيو، ”سائين آءٌ سمجهان ٿو تہ توهين منھنجي ءَ حالات ۽ جنھن پرورش جي هوءَ مستحق آهي، تنھن نموني پرورش ڪرڻ واري منھنجيءَ لاچاري کان با خبر آهيو“.
مون جواب ڏنو ”جيڪڏهن توهان جو هاڻوڪو اعتراض منھنجي آڇ کي رد ڪرن جي معنيٰ رکي ٿو تہ آءٌ هٿ کڻان ٿو، آءٌ ڪو بہ ماڻھو اهڙو سندس مستحق نٿو سمجهان، جھڙو تون آهين، جيڪڏهن آءٌ کيس هزار مڙس ڏيئي سگهان ۽ هزار مرد مون کان ان جي طلب ڪن تہ بہ منھنجو ايماندار دوست ”برچل“ منھنجو پياري ۾ پيارو انتخاب ٿيڻ گهرجي“.
هنن سڀني ڳالھين تي سندس ماٺ، شرمندو ڪندڙ ڏٺي ويئي ۽ منھنجيءَ آڇ جو ڪو بہ جواب نہ ڏيندي، هن پڇا ڪئي تہ آيا، انھي ڀر واريءَ سراءِ مان کيس ناشتي سان نوازيو ويندو، جنھن جو جواب هائوڪار ۾ ملندي، هن صاحب کي بھترين ماني جا ٿوري اطلاع تي ميسر ٿي سگهي ٿي، موڪلڻ جو حڪم ڪيو، هن بھترين شراب جي هڪ درجن بوتلن ۽ منھنجي لاءِ طاقت ڏيندڙ دوائن جو اڳيئي سٺو انتظام ڪيو هو، هن مشڪ سان خاطري ڏيندي، وڌيڪ چيو تہ جيتوڻيڪ پاڻ جيل ۾ ڪڏهن بہ نہ رهيو هو، تڏهن بہ هو هڪ دفعي لاءِ ڪجهہ وقت اتي ليٽندو ، پيشگار ماني جي تيارين سان جلدي حاضر ٿيو، هڪ ميز اسان کي داروغي کان اڌاري ملي، هو نھايت چڱي مزاج وارو ڏسڻ ۾ آيو، شراب دستور موجب تقسيم ڪيو ويو، ۽ ٻہ تمام چڱي طرح ڍڪيل طعام خومچا اندر آيا.
منھنجي ڌيءَ اڃا تائين پنھنجي ڀاءُ جي دکدائڪ حالت بابت نہ ٻڌو هو، ۽ اسان پڻ ان بيان سان سندس خوشيءَ کي افسرده ڪرڻ نٿي چاهيو، اهو اجايو هو، جو مون پاڻ خوش مزاج ظاهر ٿيڻ لاءِ ڪوشش ڪئي، ڇا ڪاڻ تہ منھنجي بدبخت پٽ جي حالتن ڍوئنگ جي سڀني ڪوششن کي ايتري قدر تہ ٽوڙي ڇڏيو، جو آءٌ هن جي بدبختين کي بيان ڪرڻ ۽ چاهنا ڪرڻ سان تہ هو اسان سان هن خوشيءَ جي ننڍڙي وقفي ۾ حصي وٺڻ لاءِ آندو وڃي، پنھنجي خوشيءَ کي شڪستہ ڪرڻ تي مجبور ٿي پيس، منھنجا مھمان منھنجي بيان جي پيدا ڪيل ٿرٿيل مان سڌير ٿيا، ان کان پوءِ مون عرض ڪيو تہ ”مسٽر جينڪنسن“ کي پڻ ٿرٿلي مان سڌير ٿيا، ان کان پوءِ مون عرض ڪيو تہ ”مسٽر جينڪنسن“ کي پڻ اجازت ملي، داروغي اها غير دستوري فرمانبرداري جي نموني ۾ منظور ڪئي، اڃا مننھنجي پٽ جي ٻيڙين جو کڙڪو رستي تي مس ٻڌڻ ۾ آيو، تہ سندس ڀيڻ ساڻس ملڻ لاءِ بي صبريءَ سان ڊوڙي ان وقت ”مسٽر برچل“ مون کان پچيو تہ آيا منھنجي پٽ جو نالو جارج هو، جنھن جو جواب هاڪاريءَ ۾ ملندي، هن اڃا تائين منھنجي ماٺ جاري رکي، جيئن منھنجو پٽ ڪوٺيءَ ۾ گهڙيو، تيئن مون ڏٺو تہ هن ”مسٽر برچل، جي عجيب ۽ تعظيم واري نگاھہ سان عزت ڪئي.
مون چيو ”منھنجا پٽ هليو اچ، جيتوڻيڪ اسين تمام گهڻو تباھہ ٿي ويا آهيون، تنھن هوندي بہ پالڻھار اسان کي ڏکن مان ڪجهہ ڇوٽڪاري ڏيڻ تي مھربان ٿيو آهي، منھنجي ڌيءَ اسان کي واپس ملي آهي ۽ اهو ئي ماڻھو هن کي ڇوٽڪارو ڏيندڙ آهي، هن ئي بھادر انسان جو آءٌ احسانمند آهيان، جو منھنجي هڪ ڌيءَ هاڻي منھنجي قبضي ۾ آهي، منھنجا پٽ، کيس پنھنجي دوستيءِ جو هٿ ڏي، هو اسان جي گرما گرم شڪريي جو مستحق آهي“.
منھنجو پٽ هيءُ سمورو عرصو جيڪي مون چيو، ان ڏانھن توجهہ نہ ڏيندڙ ڏسڻ ۾ آيو، ۽ اڃا تائين عزت ڀرئي مفاصلي تي بيٺو رهيو، سندس ڀيڻ چيو، ”منھنجا پيارا ڀاءُ ڇو تون منھنجي نيڪ ڇوٽڪاري ڏيندڙ جو شڪريو بجا نٿو آڻين؟ پھلوانن کي هميشہ هڪ ٻئي کي پيار ڪرڻ گهرجي.“
هن اڃا تائين بہ پنھنجي ماٺ ۽ حيرت جاري رکي، جيستائين اسان جي مھمان آخر پاڻ کي سڃاتل ڏٺو، ۽ پنھنجو اصل شان اختيار ڪندي، منھنجي پٽ جي اڳتي اچڻ جي خواهش ڪئي، جھڙي مقدارادا هن موقعي تي اختيار ڪئي، تھڙي مون هن کان اڳ ڪڏهن بہ هن ۾ ڪا نہ ڏٺي هئي، هڪ معتمد فيلسوف چوي ٿو تہ ”سرشتيءَ ۾ اعليٰ ترين وٿ اهو نيڪ ماڻھو آهي، جو مصيبت سان ڪشمڪش ڪندڙ آهي، تنھن هووندي ان کان بہ وڌيڪ اعليٰ اهو نيڪ ماڻھو آهي، جو ان مصيبت کان ڇوٽڪاري ڏيڻ لاءِ اچي ٿو،“ هن منھنجي پٽ جو نھايت عهدي طريقي ۾ ڪجهہ وقت لحاظ رکيو، ۽ ان کانپوءَ چيو ”وري بہ آءٌ ڏسان ٿو بي خيال ڇوڪر تہ اهو ساڳيو ڏوهه!“ مگر اتي هو داروغي جي نوڪرن مان هڪ جي اچڻ تي رڪجي ويو، اهو نوڪر اسان کي اطلاع ڏيڻ آيو هو، تہ هڪ مرتبي وارو ماڻھو، جو هڪ گاڏيءَ ۽ ڪيترن حاضري وارن نوڪرن سان گڏ شھر ۾ آيو هو، تنھن پنھنجيون ماڻھو لاءِ موڪليون هيون، جو اسان سان گڏ هو ۽ ان معلوم ڪرڻ جو عرض ڪيائين، تہ هو ڪڏهن بہ مناسب سمجهندو، جڏهن هو ساڻس ملاقات ڪري، اسان جي مھمان جواب ڏنو، ”ان کي چئو تہ تيستائين اتي ترسي، جيستائين مون کي ساڻس ملڻ جي فرصت ملي“، ان کان پوءِ منھنجي پٽ ڏانھن مخاطب ٿي وڌيڪ چيائين ”آئون وري بہ ڏسان ٿو، تہ تون ساڳئي ڏوھہ جو مجرم آهين، جنھن لاءِ مون تو کي اڳي هڪ دفعو جهڻڪيو هو، ۽ جنھن لاءِ قانون هاڻي تمام واجبيءَ ۾ واجبيءَ سزائون پيو تيار ڪري، تون سمجهين ٿو تہ شايد تنھنجي پنھنجي حياتيءَ لاءِ حقارت تو کي ٻئي جي حيايتي وٺڻ جي اجازت ڏئي ٿي، سائين هڪ املھہ حياتيءَ کي جوکي ۾ وجهندڙ موڳي ۾ موڳي ماڻھو ۽ هڪ حفاظت سان عمل ڪندڙ خوني جي وچ ۾ ڪھڙو تفاوت آهي؟ جواريءَ جي دغا ۾ اها ڪا ڪمي آهي، ڇا جڏهن هو دليل پيش ڪري ٿو تہ پاڻ هڪ ڪوڙو سڪو شرط ٻڌو هئائين.
مون چيو ”افسوس، سائين تون ڪير بہ هجين، غريب گمراھہ مخلوق تي رحم ڪر، ڇا ڪاڻ تہ جيڪي ڪي هن ڪيو آهي، سو هڪ گمراھہ ماءُ جي فرمانبرداريءَ ڪري، سندس ماءُ پنھنجي بغض جي شديد غصي ۾ پنھنجي دعائن جي نالي تي کانئس طلب ڪئي تہ هوو سندس تڪرار جو عيوض وٺي سائين اجهو، هيءُ خط آهي، جو توهان کي هن جي بيوقوفي ثابت ڪري ڏيکاريندو ۽ سندس ڏوھہ گهٽ ڪندو“.
هن خط کنيو ۽ ان کي تڪڙو پڙهيو، هن چيو، ”هيءَ جيتوڻيڪ هن گناھہ جو هڪ مڪمل عذر نہ آهي، پر هڪ اهڙي جرم کي خفيف ثابت ڪندڙ آهي. جو مون کي کيس معاف ڪرڻ تي آماده ڪري ٿو“.
هن پنھنجو سلسلي ڪلام جاري رکندي ۽ مھرباني سان جارج جي هٿ کان جهليندي چيو، ”هاڻي سائين آءٌ ڏسان ٿو تہ مون کي هتي ڏسي، اوهين حيران ٿيا آهيو! پر مون اڪثر جيلن کي گهٽ پسند ايندڙ موقعن تي ڏٺو آهي، آءٌ هينئر ڏسڻ آيو آهيان تہ هڪ لائق ماڻھو، جنھن لاءِ مون کي تمام سچي دل عزت آهيم ان سان انصاف ٿئي، آءٌ گهڻو ئي تنھنجي والد جي فيض و ڪرم جو چمڙا پوشيءَ ۾ تماشبين ٿي رهيو آهيان، مون سندس ننڍڙي رهائشگاھہ تي خوشامد کان پاڪ عزت حاصل ڪئي آهي ۽ سندس باھہ جي چوڌاري مزيدار سادگي مان اها خوشي حاصل ڪئي اٿم، جا بادشاهي درٻارون بہ ڏيئي نہ سگهنديون هونديون، منھنجو ڀائٽيو منھنجي هتي اچڻ جي ارادن کان واقف ٿيو آهي ۽ آءٌ سمجهان ٿو تہ اهو آيو آهي، سندس پڇا ڳاڇا کان سواءِ کيس ڏوهي ٺھرائڻ ساڻس ۽ توهان سان ظلم ٿيندو ۽ هيءُ آءٌ سواءِ ڪنھن ٻٽاڪ جي چئي سگهان ٿو تہ ڪڏهن بہ ڪنھن ”سر وليم“ ٿارنھل“ تي بي انصافيءَ جو الزام نہ لڳايو آهي.
هاڻي اسان ڏٺو تہ اها شخصيت جنھن کي اسان ايترو گهڻو وقت هڪ غريب ۽ دلچسپ ساٿيءَ وانگر مھمان رکيو هو، سو نامور ، ”سر وليم ٿارنھل“ کان سواءِ ٻيو ڪو نہ هو، جنھن جي اخلاقن ۽ خاص خوبين کان ورلي ڪو غير واقف هو، غريب ”مسٽر برچل“ سچ پچ تہ هڪ وڏي دولت ۽ گهڻي اثر وارو ماڻھو هو، جنھن ڏانھن قانون جوڙڻ واريءَ جماعت جي ميمبرن گهڻي تعريف سان توجهہ ڏنو ٿي ۽ جنھن کي ان جماعت اعتماد سان ٻڌو ٿي، هو پنھنجي ملڪ جو دوست مگر پنھنجي بادشاھہ سان وفادار هو، منھنجي غريب زال، پنھنجي اڳئين گهرائي ياد ڪندي انديشي کان کانئس ڪو ڪرڻ لڳي، پر صوفيا جنھن ڪجهہ منٽ اڳ کيس پنھنجو ٿي سمجهيو، سا هاڻي کيس تمام دور مقام تي جنھن تي کيس نصيب کڻي ويو هو ڏسندي پنھنجي لڙڪن لڪائڻ کان لاچار هئي، منھنجيءَ زال نھايت قابل رحم حالت ۾ چيو، ”سائين اهو ڪيئن ممڪن ٿي سگهي ٿو، تہ مون کي ڪڏهن بہ اوهان جي معافي ملي سگهندي؟ اڳئين دفعي جڏهن مون کي اوهان کي پنھنجي گهر ۾ ڏسڻ جي عزت نصيب ٿي هئي، تڏهن مون کان جيڪي بي مانائي وارا چرچا ٿيا، سي مون اوهان سان ڪيا، هاڻي مون کي خوف آهي تہ اهي ڪڏهن بہ معاف ٿي نہ سگهندا.“
هن جواب ڏنو، ”خاتون جيڪڏهن تو ڪو چرچو ڪيو هوندو، تہ مون ان جو جواب ڏنو هوندو، آءٌ اهو سڄيءَ جماعت تي ڇڏيندس، تہ اتي اهو فيصلو ڪن تہ آيا، منھنجا چرچا اهڙا سٺا نہ هئا، جھڙا تنھنجا سچ تہ مون کي ڪو بہ اهڙو ماڻھو ڪو نہ ٿو سمجهي جنھن سان آءٌ هن وقت ناراض آهيان، سواءِ ان شخص جي جنھن منھنجيءَ پياري ڇوڪري کي اهڙو ڊيڄاريو آهي، مون کي مورڳو ان بدمعاش جي بدن کي جاچڻ جو بہ وقت ڪو نہ مليو، جو کيس اشتھار ۾ پڌرو ڪري سگهجي، منھنجي پياري ”صوفيا“ ڇا تون کيس وري سڃاڻي سگهندين؟“
صوفيا جواب ڏنو، ”سائين آءٌ خاطري سان چئي نٿي سگهان پر هاڻي مون کي ياد اچي ٿو تہ سندس ڀرن مان هڪ جي مٿان هڪ وڏو نشان هو،“ ”جينڪنسن“ جو ڀر ۾ بيٺو هو، تنھن وچ ۾ چيو، ”بيبي تڪليف معاف ڪجو، نوازش ڪري مون کي ٻڌايو تہ ڇا ان شخص جا وار ڳاڙها هئا؟“ صوفيا جواب ڏنو ”ها آءٌ ائين سمجهان ٿي،“ هن ”سر وليم“ ڏانھن مخاطب ٿيندي وڌيڪ چيو، ”سائينءِ جن هن جي ٽنگن جي لمبائي ڏٺي؟ امير جواب ڏنو، ”آءُ سندس ڊگهائيءَ بنسبت خاطري ڏيئي نٿو سگهان، مگر مون کي سندس تڪڙي هئڻ جي خاطري آهي، ڇا ڪاڻ تہ هو مون کان اڳتي نڪري ويو، جو هڪ اهڙو ڪم آهي، جو مون خيال ڪيو تہ هن حڪومت ۾ ڪي چند ماڻھو ڪري سگهندا هوندا،“ ”حضور جن اطمينان ڪن“. ”جينڪنسن“ دانھن ڪئي، ”آءُ ان ماڻھو کي سڃاڻان ٿو، يقينا اهو ساڳيو ماڻھو آهي“. هو ”انگلينڊ“ جو بھترين ڊوڙندڙ آهي، هن ”نيو ڪئسل“ جي ”پنوائر“ کي جيتيو، سندس نالو ”ٽموٿي بئڪسٽر“ آهي، آءٌ کيس مڪمل طرح سڃاڻان ۽ سندس موجودہ لڪڻ جي جڳھہ جي بہ ڄاڻ اٿم جيڪڏهن حضور جن داروغي کي حڪم ڪن تہ هو مون کي سندس ٻن ماڻھن سان گڏ ڇڏي تہ آءٌ گهڻي ۾ گهڻو کيس هڪ ڪلاڪ ۾ توهان وٽ پيش ڪرڻ جو ذمو کڻندس“. انھي تي داروغي کي ڪوٺايو ويو، داروغي جي حاضرٿيڻ تي ”سر وليم“ کانئس پڇيو، ”ڇا تون مون کي سڃاڻين ٿو؟“ داروغي جواب ڏنو، ”هائو حضور خاطري ڪريو، آءٌ ”سر وليم ٿارنھل“ کي چڱي طرح سڃاڻان ۽ هر ڪو ماڻھو جنھن کي هن جي خبر آهي، سو کيس وڌيڪ سڃاڻڻ جي خواهش رکي ٿو“. ان تي امير چيو، ”تڏهن تمام چڱو منھنجو عرض آهي تہ تون منھنجي اختياريءَ تي هن ماڻھوءَ ۽ پنھنجن نوڪرن مان ٻن کي هڪ پيغام پھچائڻ لاءِ وڃڻ جي اجازت ڏي، آءٌ عدالتي ڪاروبار هلائيندڙ جماعت جو ميمبر آهيان، تنھن ڪري آءٌ انھن کي هٿ ڪري ڏيڻ جو ڪم پنھنجي ذمي کڻان ٿو“. ٻئي جواب ڏنو، ”توهان جو وعدو ڪافي آهي۽ هڪ منٽ جي اطلاع سان حضور جن کيس ساريءَ ”انگلنيڊ“ ۾ جڏهن موزون سمجهن تڏهن ڀلي موڪلين“.
داروغي جي اجازت بعد ”جينڪنسن“ کي ”ٽموٿي بئڪسٽر“ جي تلاش ۾ موڪليو ويو، سندس وڃڻ کانپوءِ اسين پنھنجي ننڍڙي ”بل “ جي راند روند ۾ وندريا پيا هئاسون، جو ان وقت اتي آيو هو، ۽ ”سر وليم“ کي چمي ڏيڻ لاءِ سندس ڪلھن تي چڙهي ويٺو، سندس ماءُ کيس گوشمالي ڪڻ لاءِ پئي ويئي، مگر ان بابت اسان کيس روڪيو، ۽ ڪرڻ جيئن ئي هو ڦاٽل ٽٽل ڪپڙن ۾ هو، تيئن ئي کيس پنھنجي گوڏن تي کڻندي چيائين، ”ڇا بل ڳٽڪالچ، تون پنھنجي جهوني دوست، ”برچل“ کي سڃاڻين ٿو؟ ۽ تون ”ڊڪ“ منھنجا آزمودگار سپاهي، تون پڻ هتي آهين؟ توهين ڏسندو تہ مون توهان کي ڪو نہ وساريو آهي“. ائين چوندي هن هر هڪ کي هڪ وڏو خبر جي مانيءَ جو ٽڪرو ڏنو، جو انھن غريبن تمام خوشيءَ سان کاڌو، ڇا ڪاڻ تہ کين ان صبح جو تمام ٿورڙي نيرن ملي هئي.
اسين هاڻي مانيءِ تي ويٺاسون، جا ٿڌي ٿي ويئي هئي، پر ان کان اڳ جيئن تہ مون کي ٻانھن ۾ اڃا تائين سور هو، تنھن ڪري ”سر وليم“ هڪ نسخو لکيو، ڇا ڪاڻ تہ هن علم طبعيءَ جو اڀياس ڪرڻ پنھنجي وندر ڪيو هو، ۽ ڌنڌي ۾ وچٿري هنر واري کان وڌيڪ هو، اهو نسخو ڳوٺ جي دوائن وڪڻندڙ ڏانھن موڪليو ويو، منھنجيءَ ٻانھن جي ملم پٽي ڪئي ويئي ۽ مون جلدي آرام حاصل ڪيو، ،ماني تي اسان جي حاضريءَ داروغي ڀري، جو اسان جي مھمان جي ايتري تعظيم ڪري رهيو هو، جيتري سندس طاقت ۾ هئي، اسان چڱي طرح کائي ورتو، ان کان اڳ ٻيو پيغام سندس ڀائٽي کان آيو، جو پاڻ کي بي ڏوهي ٺھرائڻ لاءِ حاضر ٿيڻ جي اجازت جي خواهش ڪري رهيو هو، امير اهو عرض قبول ڪيو ۽ ”مسٽر ٿارنھل“ کي اندر اچڻ جي اجازت ڏنائين.