باب ٻاويھون: پيار ۽ ڏوهن جي معافيءَ بابت
جنھن گهوڙي تي اسين سوار هئاسون، اهو گهوڙو ان رات رستي جي ڀر واريءَ هڪ سراءِ ۾ ڇڏڻو هو، جا منھنجي گهر کان پنج ميل پري هئي. جيئن تہ مون گهر جي ڀاتين کي پنھنجيءَ ڌيءَ جي استقبال لاءِ تيار ڪرڻ جي خواهش ڪئي هئي، تنھن ڪري کيس اها رات سراءِ ۾ رهائڻ ۽ ٻئي ڏينھن صبح جو سوير پنھنجيءِ ڌيءَ ”صوفيا“ سان گڏ موٽي اچڻ جو ارادو ڪيم. اسين انھيءَ سراءِ ۾ پھتاسون، ان کان اڳ رات ٿي ويئي، تنھن هوندي بہ کيس مناسب ڪوٺيءَ مھيا ڪري ڏيڻ ۽ سندس لاءِ مناسب ناشتي تيار ڪرڻ جي حڪم ڪرڻ کانپوءِ مون کيس چمي ڏني ۽ پنھنجي گهر ڏانھن اڳتي وڌيس، جيئن آءٌ پنھنجي امن ڀريل گهر ڏانھن ويجهو پوندو ٿي ويس، تيئن منھنجي دل ۾ خوشيءَ جا نوان امنگ پيدا ٿيندا ٿي ويا.
منھنجي پيار جا جذبا هڪ پنھنجي آکيري مان ڊيڄاريل پکيءَ وانگر، منھنجي رفتار جي تيزيءِ کان بہ وڌيڪ تڪڙا ٿي ويا ۽ منھنجي ننڍڙي گهر جي چوڌاري بيحد خوشيءَ جي اميد سان هوا ۾ ڦرڻ لڳا، مون کي ڪيتريون اهي وڻندڙ ڳالھيون ياد آيون، جي مون کي ٻڌائڻيون هيون ۽ جيڪا آڌر ڀاءُ مون کي ملڻي هئي، تنھن جي اڳواٽ ئي اميد ڪيم، مون اڳواٽ ئي پنھنجيءِزال جو دلنواز ڀاڪر محسوس ڪيو ۽ پنھنجن ننڍڙن ٻارن جي خوشيءَ تي مشڪيس، جيئن آءٌ آهستي آهستي پنڌ ڪندو هليس، تيئن رات تڪڙي تڪڙي گذرندي ويئي، سڀئي ڏينھن جو پورهيو ڪندڙ مزدور، آرام سان ستا پيا هئا، روشني سڀني جهوپڙين ۾ گل ٿيل هئي ۽ تمام پر انھن مفاصلي تي، تکي چيخ ڪندڙ ڪڪڙ ۽ پھري ڏيندڙ ڪتي جي آوازن . کانسواءِ ٻيو ڪجهہ بہ ٻڌڻ ۾ نٿي آيو، آءٌ پنھنجي خوشيءَ واري رهائش گاھہ ڏانھن وڌيس، ۽ اڃا ان جاءِ کان هڪ فرلانگ تي هوس، تہ اسان جو ايماندار گهرو پھريدار ڪتو منھنجي آڌر ڀاءُ لاءِ ڊوڙندو آيو.
هاڻي تقريبا اڌ رات جو وقت هو، جو آءٌ پنھنجي گهر جي در تي ڪڙي کڙڪائڻ لاءِ پھتس. چوطرف سناٽو ڇانيل هو. جڏهن منھنجي دل نہ بيان ڪري سگهڻ جھڙي خوشيءَ سان ڀرپور هئي، تڏهن مون حيرت ۾ پنھنجي گهر کي باھہ جي ڄڀي ۾ جلندو ۽ هر هڪ شيءَ کي باھہ سان ڳاڙهو ٿيل ڏٺو، مون هڪ تمام بلند ۽ ٿرٿلي ۾ وجهندڙ جوشيلي دانھن ڪئي ۽ بيھوش ٿي پٽ تي ڪري پيس، منھنجي دانھن تي منھنجو ننڊ ۾ ستل پٽ سجاڳ ٿيو، هن باھہ جي ڄڀين کي ڏسندي يڪدم پنھنجي ماءُ ۽ ڀيڻ کي جاڳايو، سڀئي ڀاتي خوفزده ٿي ٻاهر نڪري آيا، ۽ مون کي وري هوش ۾ آندائون. پر اهو هوش صرف نئين خوف لاءِ هو، ڇا ڪاڻ تہ ڄڀين هن وقت تائين اسان جي رهائشگاھہ جي ڇت تي اچي وڪوڙيو هو، جڏهن ان جو ٽڪر، ٽڪر جي پويان اندر ڪرڻ لڳو. تڏهن اسان جي ڪٽنب وارا دل دائڪ صبر سان ان ڏانھن ائين نھاريندا رهيا، جو ڄڻ تہ باھہ جي ڀنڀٽ جو مزو وٺي رهيا هئا، مون واري سان هنن ڏانھن ۽ ان ڀنڀٽ ڏانھن گهور سان پئي نھاريو، ڪجهہ وقت بعد مون پنھنجن ٻن ننڍڙن ٻارڙن لاءِ پنھنجي چوڌاري نگاھہ ڪئي، پر اهي ڏسڻ ۾ ئي ڪو نہ آيا، ”برباديءَ! ڪٿي .ڪٿي آهن، منھنجا ننڍڙا ٻالڪ؟ “ مون واڪو ڪري چيو.منھنجي زال ڌيرج سان جواب ڏنو،”اهي باھہ ۾ سڙي موت کي وڃي پھتا آهن، ۽ آءٌ پڻ انھن سان گڏ مرنديس،،“ انھيءَ ساعت مون اندران ٻارڙن جي دانھن ٻڌي، جي هاڻي باھہ جي گرميءَ تي سجاڳ ٿيا هئا، مون ڄڀين وچان ڊوڙندي ۽ اهو ڪمرو جنھن ۾ هو ستل هئا، ان جي دروازي اندر گهڙندي دانھن ڪئي، ”ڪٿي، ڪٿي آهن منھنجا ٻچا، ڪٿي آهن منھنجا ننڍڙا ٻالڪ؟“ باھہ جون ڄڀيون، جنھن بستري تي هو ستل هئا. ان کي وڪوڙڻ تي هيون، هنن گڏجي وراڻي ڏني، ”هتي بابا اسين هتي آهيون،“ مون انھن ٻنھي کي پنھنجي ٻانھن ۾ جهليو ۽ ايترو تڪڙو جيترو ممڪن هو، کين باھہ جي وچان جهپو ڏيندي، جيئن اڃا آءٌ ٻاهر نڪتس تہ ڇت ڪري پيئي. مون ٻارڙن کي مٿي جهليندي چيو، ”هاڻي ڀلي تہ باھہ ٻرندي رهي، ۽ منھنجي سموري ملڪيت ناس ٿي وڃي. اجهي هي آهن، اهي خزانا، جي مون بچايا آهن، اجهي منھنجي پياري هي آهن، اسان جا خزانا ۽ اسين اڃا بہ آسودي زندگي گذارينداسون،“ اسان پنھنجن ننڍڙن پيارن کي ڪيترائي دفعا مٺيون ڏنيون، هو اسان جي ڳچيءَ ۾ چوڌاري چنبڙي پيا ۽ اسان سان گڏ خوش ٿيڻ لڳا ۽ سندن ماءُ واري تي کلي بہ پئي ۽ رني بہ پئي.
آءُ هاڻي ڄڀين جو هڪ تمام ماٺيڻو تماشبين ٿيو، بيٺو هوس، ڪجهہ وقت کان پوءِ محسوس ڪرڻ شروع ڪيم تہ منھنجي ٻانھن ڪلھي وٽ تمام خطرناڪ نموني سڙي پئي هئي، انھيءَ ڪري اهو منھنجي وس کان ٻاهر هو تہ آءٌ پنھنجي پٽ کي اسان جي سامان جي بچائڻ جي ڪوسش ۾، يا باهه، جا اسان جي ان مٿان پکڙجي رهي هئي، ان جي روڪڻ ۾ ڪا مدد ڏيئي سگهان، ايتري ۾ پاڙيسرين کي خبر پئجي ويئي ۽ اسان جي مدد لاءِ ڊڪندا آيا پر سڀ ڪجهہ جيڪي هو ڪري سگهيا، سو هو اسان وانگر ان مصيبت جا تماشابين ٿي بيھڻ، منھنجو سامان جنھن ۾ اهي نوٽ بہ هئا، جي مون پنھنجين ڌيئرن جي ڏاج لاءِ محفوظ رکيا هئا، سواءِ رڌڻي ۾ رکيل ڪن ڪاغذن جي پيتيءَ ۾ منھنجي پٽ جي شروعات ۾ آندل ٻن يا ٽن معمولي شين جي، ٻيو سمورو سڙي ڀسم ٿي ويو، پاڙيسرين اسان جي مصيبت کي گهٽ ڪرڻ لاءِ پنھنجي وس سارو اسان جي ڪافي مدد ڪئي، هنن اسان کي ڪپڙا آڻي ڏنا ۽ اسان جي ٻاهرئين مڪان کي رڌڻي جي ٿانون سان سينگاريائون، اهڙي طرح صبح ٿيڻ تي اسين ٻئي گهر ۾ وڃي رهياسون، جيتوڻيڪ رهائش لاءِ اها هڪ ناموزون جڳھہ هئي، منھنجي ڀرواري پاڙيسري ۽ سندس ٻارن اسان کي سڀ ڪنھن ضروري شيءَ جي ميسر ڪري ڏيڻ، ۽ جيڪا تسلي حقيقي فيض ۽ ڪرم هدايت ڪري سگهي ٿو، ان جي پيش ڪر۾ ڪا بہ ڪثر نہ ڇڏي.
جڏهن منھنجي گهر جي ڀاتين جا لڙڪ ڍرا ٿيا، تڏهن هنن مون کان منھنجي دير جو سبب پڇيو، مون هنن کي سمورو احوال ٻڌايو ۽ کين پنھنجي گم ٿيل ٻار جي استقبال لاءِ تيار ڪرڻ خاطر ڪوشش ڪرڻ شروع ڪئي، جيتوڻيڪ اسان وٽ سواءِ ڪم بختيءِ جي ٻيو ڪجهہ بہ عنايت ڪرڻ لاءِ نہ هو. تہ بہ پنھنجي حال سارو سندس استقبال ڪرڻ جو خواهان هوس، اهو ڪم هوند وڌيڪ ڏکيو ٿي پوي ها، پر هڪ نئين مصيبت سھوليت جو سبب بني، ان منھنجيءَ زال کي هيٺانھون ۽ کيس سخت عذابن سان نرم ڪري ڇڏيو هو، جيئن تہ منھنجي ”موزز“ کي ”صوفيا“ سان گڏ اوڏانھن موڪليم، هو ان ڪم نصيب تباھہ حال کي وٺي جلدي موٽي آيا، جا پنھنجيءَ ماءُ ڏانھن نھارڻ جي همت ڪري نہ سگهي، سندس ماءُ کي منھنجيون سمجهاڻيون مڪمل پرچاءِ لاءِ آمادهڪري نہ سگهيون، ڇا ڪاڻ تہ عورتن کي زنانيءِ غلطيءَ جو مردن کان وڌيڪ احساس آهي. ماڻس واڪو ڪري چيو، ”خاتون ايتري گهڻيءَ رونق ۽ مرتبي سان گذارڻ بعد تون جنھن جڳھہ تي آئي آهين، جا صرف هڪ غريباڻي جهوپڙي آهي، اهي ماڻھو جن پنھنجي رفاقت مرتبي وارن ماڻھن سان ڪئي آهي، انھن کي آءٌ ۽ منھنجي ڌيءَ ”صوفيا “ تمام ٿوري آسائش ڏيئي سگهون ٿيون. ها. ”مس لوي“، تنھنجي غريب پيءُ ۽ مون اڳيئي گهڻو ئي ڪي سٺو آهي، پر مون کي اميد آهي تہ موليٰ تو کي بخش ڪندو.“ هن استقبال جي عرصي ۾ ويچاري مظلوم ڇوڪري زردي ٿيل ۽ ڏڪيندڙ بيٺي هئي، هوءَ نڪي روئي ٿي سگهي ۽ نڪي جواب ڏيئي پر آءٌ گهڻي وقت لاءِ سندس مظلوميت جو خاموش تماشبين رهي ڪين سگهيس، تنھن ڪري ڪجهہ سختيءَ واري لھجي ۾ مون چيو، ”عورت، آءٌ تو کي التجا ٿو ڪريان، تہ منھنجا هي لفظ هميشہ لاءِ خيال ۾ رکيا وڃن مون هن رلندڙ ۽ گمراھہ غريب ڇوڪريءَ کي تو وٽ موٽائي آندو آهي. سندس واپسي اسان کان تقاضا ڪري ٿي تہ اسين پنھنجيون اڳوڻيون نوازشون وري جاري رکون، ، حياتيءَ جون سچيون پچيون سختيون پنھنجي مٿان هاڻي تڪڙيون اچن پيون، اچو تہ پاڻ انھن کي هڪ ٻئي جي وچ ۾ اڻبڻت سان نہ وڌايون، جيئن تہ اسان مان ڪافي افراد خواريءِ جي دنيا کي روڪيندڙ ۽ هڪ ٻئي کي ميلاپ ۾ رکندڙ آهن، تنھن ڪري جيڪڏهن اسين پاڻ ۾ صلح سان رهنداسون تہ پوءِ يقينا اسين اڃا تائين بہ آسودا ۽ خوش رهي سگهنداسون، خدا جي رحمت توبہ ڪندڙ کي واعدو ڪيل آهي، اچو تہ اسان جي نوازش پڻ ان جي پيروي ڪندڙ ٿئي، اسان کي يقين آهي تہ آسمان سچائيءَ جي سڌي رستي جي حمايت ڪندڙ نوانوي ماڻھن کان وڌيڪ هڪ توبہ تائب گناهگار کي ڏسڻ تي خوش ٿئي ٿو ۽ اهو صحيح آهي، ڇا ڪاڻ تہ اها هڪڙي ڪوشش جا اسان کي تباهيءَ کان روڪي ٿي، سان هڪ سئو اجر وارن عملن کان وڌيڪ نيڪ آهي.