ضمير
مثال:
1- اختر آفيس آيو پر اختر موٽي ويو.
2- الطاف، الطاف اچ ته سکر هلون.
3- پينسل، پينسل مون وٽ هئي، پينسل ڀيڻ کڻي ويئي.
4- ڪتاب، ڪتاب تو لکيو، ڪتاب مون پڙهيو آهي.
ٻارو، جيڪڏهن مٿين جملن تي غور ڪندؤ ته، معلوم ٿيندو ته، ڪيترائي اسم وري وري ڪم آيا آهن. ان ڪري جملا سھڻا نه ٿا لڳن. جملن کي سھڻي بنائڻ ۽ ٻولي کي سونھن وٺائڻ لاءِ انهن اسمن جي بدران ڪي ٻيا لفظ ڪم آندا ويا آهن، جن کي گرامر ۾ ضمير چئبو آهي.
هاڻي، هيٺ ڏسو انھن جملن ۾ ضمير وجھون ٿا. ڏسو ته جملا ڪھڙا نه سھڻا ٿا لڳن.
1- اختر آفيس آيو پر هو موٽي ويو.
2- الطاف! تون اچ ته سکر هلون.
3- پينسل جيڪا مون وٽ هئي سا ڀيڻ کڻي ويئي.
4- ڪتاب جيڪو تو لکيو، سو مون پڙهيو.
اوهان ڏسندا ته مٿين جملن ۾ ”هو“ ٻئي ۾ ”تون“ ٽئين ۾ جيڪا ”سا“ ۽ چوٿين ۾ ”جيڪو“ ”سو“ اهڙا لفظ آهن جيڪي اسمن جي بدران ڪم آيا آهن. اِن ڪري صاف ظاهر ٿيو ته ”ضمير“ اهو لفظ آهي جيڪو جملي ۾ اسم جي بدران ڪم اچي.
ضميرجو چارٽ
خود، پاڻ، تنهن، پنڊ، ڪير، ڪھڙو، هو، اهي، اهو، انھن، وغيره
ڇا- ڪڄاڙو- جو- جا- جي- جيڪو- جيڪا- سو - سا- سي- تنهن- تن- ڪي- جا- ڪو- وغيره. هنن-هن-هي-هو-اوهين-توهان-توهين-تون-اسان-اسين-مون-ان-آءٌ
مشق
1- ضمير ڇاکي چئجي؟
2- ڪي به پنج ضمير جا لفظ ٻڌايو.
3- هيٺين جملن مان اسم ڪڍي ضمير وجهو.
1) گُلو آيو پر گُلو موٽي ويو.
2) تو ڳالھه ڪئي، ڳالھه مون ٻڌي.
3) انب، انب مٺو آهي.
4) رياض اندر آهي.
5) آئون ڪالھه پين وٺي آيو هوس، پين ڀڄي پئي.
4- هيٺين جملن مان ضمير چونڊيو.
1) تو پڙهيو مون کٽيو کاڌو.
2) هي مضمون مون پاڻ لکيو آهي.
3) هنن اِها ڳالھه خود مون کي ٻڌائي.
4) ڪڄاڙو ڪهانءُ توکي معلوم سڀ ڪي
5) اڄ ڪير ٿو ڪنهن کي پُڇي!
6) جيڪي توهان چيو سو اسان ٻڌو.