ترڪيب
1- اسم 2- ضمير 3- صِفت
4- فعل 5- ظرف 6- حرف جر
7- حرف جملو 8- حرف ندا
جملن ۾ سڀئي لفظ، ضرور انهن اٺن لفظن مان هوندا آهن. جڏهن هر لفظ کي سندس قسم موجب ڌار ڌار ڪبو آهي ته ان کي ترڪيب چئبو آهي.
ترڪيب جي معنى آهي واسطو يا ڳانڍاپو آهي ۽ اصطلاحي معنى آهي. جملن ۾ ڪم آيل لفظن جي گرامر موجب پرک کي، ترڪيب چئبو آهي. اچو ته مثال سان سمجهون.
1- انور وٽ مٺو انب آهي. 2- اڄ مون وٽ آءُ
انور اسم اڄ ظرف
وٽ حرف جر مون ضمير
مٺو صِفت وٽ حرف جر
انب اسم آءُ فعل
آهي فعل
3- جو آيو سو اگھيو 4- هي ڏيئي جي وٽ آهي
جو ضمير هي ضمير
آيو فعل ڏيئي اسم
سو ضمير جي حرف جر
اگھيو فعل وٽ اسم
آهي فعل
5- هي ڪتاب الطاف جو آهي
هي ضمير
ڪتاب اسم
الطاف اسم
جو حرف جر
آهي فعل
مٿين جملن پڙهڻ مان معلوم ٿيندو ته ڪي اهڙا به لفظ آهن، جيڪي هڪ جملي ۾ اسم آهن ته ٻئي ۾ حرف جر، ڪٿي ضمير آهن ته ڪٿي وري حرف جر- ايئن ڇو آهي؟ اِها ٻولي جي وسعت ۽ ڪشادگي آهي.
مثال: پهرين ۽ ٻئي جملي ۾ وٽ حرف جر آهي. پر ٽئين جملي ۾ وٽ اسم آهي. چوٿين جملي ۾ ”جو“ ضمير آهي. ته پنجين جملي ۾ ”جو“ حرف جر آهي. ترڪيب ۾ اهو ڇو ٿو ٿئي؟ ان لاءِ ايئن آهي ته اهي لفظ معنى ۾ ڌار ڌار آهن. ‘وٽ’ اسم آهي جيڪا ڪپهه مان ٺهيل هوندي آهي ۽ ٻين جملن ۾ وٽ حرف جر آهي جيڪو اسم ۽ ضمير جي پٺيان آيو آهي. ‘جو’ ضمير آهي. جيڪو ڪنهن ماڻهو جي بدران ڪم آيو آهي ۽ پنجين جملي ۾ ‘جو’ حرف جر آهي جيڪو اسم جي پٺيان ڪم آيو آهي.
ياد رکو ته ترڪيب ۾ سڀني لفظن کي گرامر موجب، سندن قسمن ۽ دفعن ۾ ڌار ڌار ڪري رکبو آهي. تڏهن وڃي ترڪيب درست ٿيندي آهي.
مشق
هيٺين جملن جي ترڪيب ڪريو.
1- رياض خط لکيو
2- انور جو گهوڙو تکو ڊوڙي ٿو.
3- اعجاز! ماني کاءُ.
4- اندر اچ! مينهن پوي ٿو.
5- بَلي! تو ته سٺو مضمون لکيو.