سنڌيڪا سنڌي گرامر

ظرف جي معنى آهي، ماپو يا ٿانءُ، هي لفظ جملي ۾ فعل بابت وڌيڪ خبر ڏيندو آهي ۽ فعل سان لاڳاپو ڏيکاريندڙ آهي. هن کي سمجهڻ لاءِ هيٺيان جملا پڙهو.

1- رياض هينئر آيو آهي.
2- مشتاق مٿي آهي.
3- مونکي چانهه نه گهرجي.
4- گهوڙو ڍلو هلي ٿو.
5- انور ٿورو ڳالهايو.

مٿين جملن ۾ هيٺين لفظن کي سمجهڻ جي ڪوشش ڪريون ٿا.

1- هينئر، وقت جي معنى ڏيکاري ٿو.
2- مٿي، جاءِ جي معنى ڏيکاري ٿو.
3- نه، انڪار جي معنى ڏيکاري ٿو.
4- ڍلو، ريت جي معنى ڏيکاري ٿو.
5- ٿورو، قدر جي معنى ڏيکاري ٿو.

هي لفظ فعل سان لڳن ٿا ان جي وضاحت ڪن ٿا. ان ڪري هنن لفظن کي ظرف چئبو. اڃان به ظرف کي وڌيڪ سمجهڻ لاءِ هي جملا پڙهو.

1- کٽو انب نه وڍ.
2- منڊو ماڻهو آهستي آهستي هلي ٿو.
3- مان اڄ ڪونه ايندس.
4- ٻاهر نه وڃ.

مٿين جملن ۾ ظرف جو لاڳاپو، فعل کان سواءِ ٻين لفظن سان به آهي. ڏسو ۽ سمجهو.

1- ”نه“ ظرف آهي، جنهن جو واسطو کٽو صفت سان آهي.
2- ”آهستي آهستي“ ظرف آهي، جنهن جو واسطو منڊ وصفت سان آهي.
3- ”ڪونه“ ظرف آهي، جنهن جو واسطو اڄ ظرف سان آهي.
4- ”نه“ ظرف آهي، جنهن جو واسطو ٻاهر ظرف سان آهي.
هن مان ظاهر ٿيو ته، ظرف اهو لفظ آهي جيڪو جملي ۾ فعل، صفت ۽ ٻئي ظرف سان لڳي. ريت، قدر، وقت، جاءِ ۽ انڪار جي معنى ڏيکاري.

ظرف جو چارٽ

1- ريت ۽ قدر وارا لفظ: ڍلو- ڏاڍو- مس مس- هروڀرو-تمام- اجائي- ڏاڍيان- ٿورو-گهڻو- هوريان- دليئون-هزرئون –وغيره.
2- وقت وارا لفظ:  اڳ- پوءِ- اڄ- ڪالهه- سڀاڻي-هينئر- نيٺ- اڃان- ٻيهر- وري -ڏهاڙي- سدائين- ڪڏهون-مهيني- سرمهيني- سال به سال-هيڪر- پرينھن- وغيره.
3- جاءِ وارا لفظ: هيٺ-مٿي-اندر-ٻاهر-جت ڪٿ-هت-هُت-نت-جيڏي ڪيڏي-تيڏي-وغيره.
4- انڪار وارا لفظ:  مَ-ڪين-ڪونه-ڪانه-نه-ڪيم-وغيره.

مشق

1- ظرف ڇاکي چئجي؟
2- اهڙا پنج لفظ ٻڌايو جنهن مان وقت جي معنى نڪري.
3- اهڙا پنج ظرف جا لفظ ٻڌايو. جنهن مان جاءِ جي معنى نڪري.
4- اهڙا پنج ظرف جا لفظ ٻڌايو جنهن مان ريت ۽ قدر جي معنى نڪري.
5- اهڙا پنج ظرف جا لفظ ٻڌايو جنهن مان انڪار جي معنى نڪري.
6- هيٺين جملن مان ظرف چونڊو.

1) رياض ڏاڍيان ڳالهائيندو آهي.
2) مان صبحاڻي سکر ويندس.
3) مون کي تنهنجا ڪتاب نه گهرجن.
4) مَ رو، مَ رڙ ڪي، مَ ڪي هنجون هَار.
5) مٿي ڪانءُ لنوي ٿو.
6) هِتي هتي نه رُل

7- هيٺيان ظرف جا لفظ جملن ۾ ڪم آڻيو.
ڪين-ڍلو-جيڏانهن ڪيڏانهن-اجهو-پرين