مانجهيان اِيءُ مَرَڪُ
مون لاءِ هن ڪائنات ۾ سڀني کان اهم،اُتم ۽ عزت لائق صرف اُهي ئي فرد رهيا آهن جن پنهنجي ڀوميءَ کي ،پنهنجي گرڀ ۾ نوَ مهينا سانڍيندي ،وڏي اضطراب مان گُذري جنم ڏيندڙ جيجل ماءُ کان به مٿانهُون ڄاتو آهي ۽ اُن جنم ڏيندڙ ماءُ جي سَڏ کان وڌيڪ عظيم تر سَڏ ڌرتيءَ ماءُ جو ڄاتو آهي.پرانفرادي جنم ڏيندڙ ماءُ ۽ اجتماعي جنم ڏيندڙ ڌرتي ماءُ ۾ فرق ڪرڻ وارا تمام گهٽ شخص پيدا ٿيندا آهن،جيڪي تعداد ۾ ته ٿورا هوندا آهن پر اُهي اُنهن بي شعور ماڻهن جي وڏي هجوم تي ڀاري هوندا آهن،جيڪي اهڙي آفاقي شعور سان قومن جون تقديرون تبديل ڪري ڇڏيندا آهن.اهڙي افسوس ناڪ صورتحال هميشه غلاميءُ جي چڪيءَ ۾ پيسجندڙ قومن ۾ جَڙون پڪڙي پڪي ۽ پُختي ٿي پوَندي آهي.جيڪا اڪثريتي حوالي سان انتهائي گهري مايُوسيءَ ۽ انارڪيءَ کي جنميندي آهي.پر ڪڏهن ڪڏهن غلام قوم مان، رُوس جي باغي ليکڪ مئڪسم گورڪيءَ جي اِنقلابي شاهڪار ناول “ماءُ”جهڙي غلام ماءُ به غلاميءَ جي زنجيرن کي جهنجهوڙي وجهندي آهي.جنهن مان اِنقلابن جي اُتساهيندڙ تاريخ جنم وٺندي آهي.۽ پوءِ اُها ماءُ پنهنجي جُهريل ڪُکَ مان ڪيترائي اِنقلابي پُٽ ،جوڌا جنميندي آهي.جيڪي هوچي منھ،چي گويرا،گانڌي، ڀڳت سنگهه،سائين جي.ايم سيد جهڙن عظيم اِنسانن جو رُوپ وٺي پيا ايندا آهن..جيڪي پنهنجي ڌرتيءَ لاءِ ايترو ته اُتم ڪردار ادا ڪندا آهن جو اُنهن جي ڌرتيءَ سان مُحبت جي شمع تي ڪيترائي پروانا پاڻ قُربان ڪرڻ لاءِ اُڏامندا ايندا آهن. ۽ اُن شمع جي جوت کي جلا بخشيندا رهندا آهن. اهڙن عاشقن،پتنگن جي قومي تحريڪ ۾ ڪڏهن به کوٽ ڪين رهي آهي.جن سِر ڏئي به ڌرتيءَ کي سرخرو بڻايو آهي.جن جو خون کٿُوري بڻجي سنڌ جي ڌرتيءَ ۽ فضائن کي واسيندو رهيو آهي.
ڪو ڪيئن نه ڊوڙي مقتل ڏي،آ رت ۾ خوشبُو مينديءَ جي،
ڪو ڪيئن نه ڊوڙي زندان ڏي، ٿا زُلفَ ڇِڪن زنجيرن جا.
(اياز)
۽ يقين ڪيو منهنجا دوستو! ته جنهن ڌرتيءَ جي قومي شاعر کي رت ۾ مينديءَ جي خوشبو ۽ زُلفن کان وڌ زندان جي ڇِڪَ جو پَرو پئجي چُڪو هجي،اُن ڌرتيءَ جي آزاديءَ کي دنيا جي ڪا به طاقت روڪي نٿي سگهي.۽ جنهن ڌرتيءَ جي نِجات لاءِ سن جي سائينءَ جو ايمان ايتروپُختو هُجي ته، ”مون کي سنڌ جي آزاديءَ تي ايترو يقين آهي جيترو سُڀاڻي جي سِج اُڀرڻ تي“.... ته پوءِ هاڻ اسان کي اُن سُڀاڻي واري سِج اُڀرڻ کان اڳ جيڪا تياري ڪرڻي آهي اُها اوس ۽ لازمي آهي.اهڙي تياري ،جدوجھد ڪندي جتي سنڌ جا کوڙ سارا شهيد ،شهادتُون ماڻي اُن کي پنهنجي رت سان چِٽو ڪري ويا آهن اُتي ٻيا به ڌرتيءَ جا عاشق اُن واٽ تي پنهنجن پُورين سچاين،عملن سان پنهنجو نُور نِچوئي اڄ به روان ۽ دوان آهن. جن ۾ سائين سرفراز ميمڻ اُنهن اهم نالن مان سرِفهرست آهي جيڪي سنڌ ۽ سيد جا نظرياتي، فڪري، عاشق ۽ پوئلڳ آهن.جن رياستي ڏاڍاين ۽ رُڪاوٽن ،لالچن، دڙڪن،دهمانن،جيلن توڙي عدالتن کي ته ليکيو به ڪونه ۽ پنهنجي ڪمينٽمينٽ ۾ اڳي کان به اڳرا رهيا.جن لاءِ لطيف سائين به فرمايو آهي ته،
عاشق زهر پياڪَ، وِھُه ڏسي وِهسن گهڻو.
ڪَڙي ۽ قاتل جا، ھميشه ھيراڪ.
لڳن لنوَ لطيف چئي،فنا ڪيا فيراق.
توڙي چڪنن چاڪ، ته به آھَ نه سلن عام سين.
(شاهه)
مُشڪلاتوُن،ڏُکيايون،ٽارچر سيل،تتي توڙي ٿڌي هوُ هر وقت پنهنجي ڪيل وچن کي پاڻي ڏيندا رهندا آهن. ۽ سائين سرفراز ميمڻ جيڪو پنهنجي سڀاءُ ۽ مزاج ۾ خاموش ۽ پُر امن پر ظُلم خلاف باغي،نوراني چهري تي اڇي سُونهاري ۽ سنڌ جي آزاديءَ جا سُهانا سپنا اُڻيندڙ ،اکين تي نظر جي اڇن شيشن واري عينڪ، اڇي ڪاٽن جي وڳي ۾ ملبُوس مون کي سيد ۽ سنڌ جو هڪ با ڪمال،با عمل اُهو ڪردار نظر ايندو آهي جنهن جي زندگيءَ جي سُڃاڻپ ۽ مقصد صرف ۽ صرف قومي تحريڪ ۾ سيد ۽ شهيد بشير خان قُريشيءَ تائين گڏجي جدوجهد ڪندي گُذري آهي. اِها اسان نواب شاھ وارن ۽ سنڌ واسين جي خوش نصيبي آهي جو اهڙو ارڏو، بهادُر، بي باڪ ڪردار نواب شاھ سان سُڃاڻپ رکي ٿو ۽ نواب شاھ کان سنڌ تائين عزت ۽ احترام جي نگاھ سان ڏٺو ۽ سُڃاتو وڃي ٿو.
سائين سرفراز ميمڻ پنهنجي عمل ۽ ڪردار ۾ سائين جي ايم سيد جي اِن قول تي پابند ۽ پورو لهندو آيو آهي ته ”منهنجو ڪارڪن اُهو آهي جنهن ۾ نه ڊِڄ،نه لالچ۽ نه وري نشي پتي جي هير يا اُن جو عادي هُجي.“ اِن تناظر ۾ قومي تحريڪ ۾ آڱرين تي ڳڻڻ جيترا سائين جي ايم سيد کان پوءِ سنڌ جا ڪارڪن هوندا جيڪي اُنهن کامين کان بچيل آهن.اُنهن ۾ سائين سرفراز ميمڻ به اهم طور تي شُمار ٿئي ٿو.
سائين سرفراز ميمڻ پنهنجي زندگيءَ جون چاليهه بهارون ۽ خزائون سنڌ ۽ سيد جي عظيم عشق ۾ مخمُور بڻجي گُذاريون آهن.جن ۾ سنڌ ۾ ٿيندڙ هر جدوجهد ۾ جتي ڪٿي هي نوجوان پوڙهو پنهنجي پهاڙن جيڏين سچاين ۽ جذبن سان سرشار ديس دروهين سان اٽڪندو پئي رهيو آهي.مون کي هميشه سائين سرفراز ميمڻ سان ملي ڪري هڪ پُر يقين اعتماد ۽ فخر محسُوس ٿيندو آهي.۽ ساڻس مُختصر ڳالهه ٻولهه ڪندي ڪنهن معصُوم ٻار جھڙي روَيي جو احساس ٿيندو آهي.ڇاڪاڻ جو سائين سرفراز ميمڻ جيترو بظاهر گانڌي ۽ سائين جي ايم سيد جهڙو امن پسند،نهٺو ۽ ملنسارآهي اوترو ئي پنهنجي اندر ۾ باغي،ڀڳت سنگهه ۽ شهيد بشير خان قُريشيءَ جهڙو جوالا مُکي به آهي.اِهي ئي سبب آهي جو هِن جي زندگيءَ جي ”ڊڪشنريءَ“ ۾ ”ڪمپرومائيز“ جو لفظ ڪٿي به ڪو نه ٿو ملي. هِن سيد جي فڪر ۽ فلسفي تي هلندي هميشه اڳتي کان اڳتي وڃڻ سِکيو آهي نڪي پُٺتي موٽڻ.ڇاڪاڻ جو هُن وٽ ڀٽائي چواڻي ته،
موٽڻ تنين مِهڻو، ٿيا نظاري نروار،
ڪُسڻ جو قرار،اصل عاشقن کي.
(شاهه)
يا الائي ڇو شيخ اياز جو سائين جي ايم سيد لاءِ لکيل هڪ بيت، جيڪو منهنجي دل ٿي چوي ته اُهو اڄ هِت مان سائين سرفراز ميمڻ کي ڀيٽا طور پيش ڪريان ته،
هي جو پوڙهو جهُور،وڙهندي ٿيو ويڙھ ۾.
اڃا ڏمري ڏاڍ تي، آڻ نه مڃي مُور.
سوچي ڏسي ڏُور، ايندڙ آرڻ ڏينهڙا.
(اياز)
ڇاڪاڻ جو هي به سيد جو هڪ اهڙو سِپاهي آهي جنهن سدائين پنهنجو سِر تِري تي رکي ميدانِ جنگ ۾ وڙهندي گُذاريو آهي ۽ هميشه سنڌ دُشمنن تي ڏند ڪرٽيندي سنڌ سان مُحبت جي ساک پئي ڏيندو رهيو آهي. ۽ هُو اڄ به جڏهن سنڌ لاءِ روڊن،رستن جلسن، جلُوسن ۾ ظلمت خلاف وڏي آواز پُر جوش نعره هڻندو آهي ته اھي اُڀ ۽ ڌرتيءَ کي لرزائي ڇڏيندڙ نعره نوجوان ڪارڪنن ۾ هڪ نئون روح ڦُوڪي، مَنجهن اُتساهيندڙ جذبا اُڀاري وجهندا آهن. جن جي ڪري سمورو قومي قافلو تحرڪ ۾ اچي ويندو آهي.
اِها ٻي ڳالهه آهي ته جڏهن به چاچو سرفراز(جيڪو منهنجي ته سِر جو سائين آهي) سنگت ۾ يا تنظيمي گڏجاڻين ۾ ڪاوڙ ۾ ايندو آهي ته اُها ڪاوڙ جي باھ سُڪن سان گڏ ساون ڪارڪنن کي به ساڙي رک ڪري ڇڏيندي آهي.۽ پوءِ هُن جي چِڙ، ڪاوڙ ٻيلي جي باھ وانگر پنهنجي عرُوج تي پُهچي ئي جهڪي ٿيندي آهي.پر پوءِ به سندس چاهيندڙ ڪارڪن دوست سندس روَيي جي اهڙي تِکي لهس کي برداشت ڪري به ساڻس احترام ، محبت ۽ خُلوص وارو رشتو قائم پيا رکندا اچن.شايد شهيد بشير خان قُريشيءَ جي،سندس شهادت کان پوءِ نواب شاھ جي ڪارڪن دوست انور چانڊيي کي خواب ۾ چيل اُن ڳالهه جو ئي اثر آهي ته، ”سرفراز ميمڻ سڄي زندگي،سنڌ جي جدوجهد ۾ انتهائي مُشڪل حالتن ۾ مون سان گڏ گُذاري آهي.اُن جي چِڙ يا ڪاوڙ ۾ چيل ،توهان ڪارڪنن کي ڪا به ڳالهه ڳري نه لڳڻ گُهرجي.هُن جي وڌ کان وڌ عزت ۽ احترام ڪيو“. اِها ڳالهه مون کي پنهنجي نظرياتي دوست مسعُود خاصخيليءَ ٻُڌائي هُئي. جنهن شخص جي شهيد بشير خان قُريشي ۽ ٻيا سينيئر توڙي نوان قومي اڳواڻ بي انتها عزت ڪندا هُجن اُتي اسان سڀني ڪارڪنن تي به فرض عائد ٿئي ٿو ته سندس خوابن جي روشني بڻجي هُن سان گڏجي هڪ نئين باک اُڀاريون.
مون سدائين سائين سرفراز ميمڻ سان ملي ڪري ۽ کيس ڏسي ڪري ڄڻ ته لطيف جي هِن بيت جي تشريح پئي پاتي آهي ته:
مون سي ڏٺا ماءِ، جنين ڏٺو پرينءَ کي،
تنين سندي ڪاءِ،ڪري نه سگهان ڳالهڙي.
(شاهه)
سائين سرفراز ميمڻ،سائين جي ايم سيد،شهيدِ سنڌو ديش بشير خان قُريشيءَ ۽ ٻين اهم ڪردارن سان گڏجي پنهنجي زندگيءَ جا ڪيترائي سال مُسلسل جدوجهد ڪندي گُذاريا آهن.اهڙي اهم ڪرداررکندڙ ماڻهون سان ملڻ، جُلڻ، ڳالهائڻ، ويهڻ مون لاءِ ڪنهن به اعزاز کان تمام وڌيڪ آهن.آخر ۾ دُعا ته شال هي سنڌ جو پوڙهو سچو عاشق، سنڌ جي آزاديءَ جو سِج پنهنجن پُر اُميد نيڻن سان پَسي.جنهن کي سنڌ ۾ سائين جي ايم سيد کا پوءِ اِهو اعزاز پڻ آهي ته هُن، هِن رياستي عدالت ۾ جج جي سامهون هِن مُلڪ کي ٽوڙڻ جو بار،بار اعتراف ڪيو هو....
(2013ع)