شاعري، عشق ۽ دوستي
مان وري ذهن کي سوچ جي پرواز سان هُن پار اُڏاريان ٿو ويسر جو تيز ڪوهيڙو ڪوشش جي اُس ۾ گهٽجندو محسوس ڪيان ٿو. تڏهن منهنجي معصوم اڪيلائن ۽ خاموشين جا رنگ ٻالڪپڻ جي صاف فضا ۾ هوليءَ جي رنگن جيان تصور جي دريءَ کي رنگين بڻايو ڇڏين ٿا. ۽ منهنجا احساس اکين جي بارشن کان پوءِ دل جي اُداس آسمان تي انڊلٺ جي رنگن جيان اُجرا اُجرا محسوس ٿيڻ لڳن ٿا ۽ لڳي ٿو ته ڄڻ اڄ به مان ڪلاس ۾ پٺيان پيل بينچ تي ويٺو بليڪ بورڊ جي اسڪرين ۾ اڳيان بينچ تي ويٺل اُن معصوم چهري ۽ اکين واري گُڏيءَ کي ڏسي رهيو آهيان جنهن کي اڪثر ڏسندي منهنجون معصوم اکيون هڪ معصوم ۽ اڻ ڄاڻ سحر ۾ منڊجي وينديون هيون اُها پونمي صورت اڄ به ڄڻ ته سالن جي وڏي مفاصلي تان مون کي تصور جي دور بيني سان ڏسي رهي آهي. اڄ به هُن جي تصور ڪرڻ سان مان پاڻ کي اُهو ننڍڙو معصوم ٻار ٿو محسوس ڪيان جنهن اُن وقت به هُن جي نيڻن ۾ معصوميت جي مهراڻ کي ڇُلندو ڏٺو هو.
مان سمجهان ٿو ته اُها معصوم مُرڪ واري گُڏي پنهنجي بچپن جا اهي نامعلوم نقش جواني جي نقشن جي پُٺيان وڃائي ويٺي هوندي. ٿي سگهي ٿو ته هوءَ اڄ به اُهي معصوم نقش زندگيءَ جي تصور جي البم ۾ ڳوليندي هجي ۽ وقت ڪنهن شاتر چور جيان هُن جي زندگيءَ جي تصور جي البم مان هُن جي معصوم نقشن جي عڪسن جون تصويرون چورائي ڇڏيون هجن ۽ هوءَ تصور جي البم ۾ اُنهن معصوم نقشن جا خال ڏسي سوچيندي هجي ته آخر اُهي نقش ويسر جي پاتال ۾ ڪئين گم ٿي ويا تڏهن هوءَ پريشان نه ٿئي. هُن جا اُهي معصوم نقش ۽ اُها معصوم مرڪ. هُن جون اُهي ٻاراڻيون چنچل ادائون، هُن جي پڙهائيءَ ۾ اُها ذهانت سڀئي مون وٽ امانت آهن منهنجي تصور جي ڊسڪ ۾ فيڊ ٿيل آهن جن کي مون وقت جي چور هٿن کان ائين بچائي رکيو آهي جيئن ڪو پکي تيز وسندڙ مينهن ۾ پنهنجا پر ڀڄڻ کان بچائيندو آهي. هاڻ هن کي گهرجي ته هوءَ مون کان بچپن ۾ ڏنل اڻ ڄاڻائي ۾ سڀ امانتون واپس کڻي وڃي ۽ هوءَ پنهنجي هڪ ٻي امانت به ڏسي وڃي جيڪا به سندس معصوم نيڻن مان صبح جي اُجري ۽ لال سورج جي ڦٽڻ کان اڳ مور جي سُريلن ٽهوڪن جي آواز ۾ دور کان منهنجي ٻُڌڻ واري حس کي محسوس ٿي هئي جنهن سان پوءِ منهنجي باقاعده ملاقات هُن جي نيڻن ئي ڪرائي هئي.
ها اُها شاعري منهنجي تنهائين جي ساٿي بڻجي منهنجي همسفر رهي آهي. جنهن کي مون من جي عبادتن جو درجو ڏنو آهي. ڇو ته انهيءَ شاعريءَ جي پس منظر ۾ معصوم مُرڪ، نيڻ، نڪ ٻن ننڍڙين چوٽين ۾ ويڙهيل ننڍڙا وارَ ۽ ٻن پتڪڙن ڪنن سان هڪ مڪمل گلابي چهرو آهي. مان اهو چهرو اکين تي عشق جي عينڪ پائي هر چهري ۾ ڏسندو رهيو آهيان شايد اُهو ٻاراڻو اُنس ئي جواني ۾ عشق بڻجي پيو آهي، تڏهن ته ”جيڏانهن ڪيان پرک، تيڏانهن سڄڻ سامهون“ واري صورتحال آهي اهو انس ئي منهنجي شاعريءَ جو ڪارڻ بڻجي منهنجي سيني ۾ دل جي پڌر تي جوان ٿيو آهي. ۽ پوءِ ان عشق ئي فرمايو ته:
هر چهري ۾ ڏسندي ئي ٿي ويندو هان گم جھڙو
ايندو آ نظر اڄ ڪلهه هر شخص صنم جھڙو
اُهو صنم اڄ ڪٿي به هجي عمر جي ڪهڙي به حصي ۾ هجي پر هُو منهنجي شاعري ۾ سدا پاينده رهندو. هُو سدائين منهنجي شاعري جي آئيني ۾ جوان نظر ايندو ۽ منهنجي من جي گلاب ۾ خوشبو جيان مهڪندو رهندو.
مان وري ماضيءَ جي دريچي کي کولي تصور جي نيري آڪاس تي يادن جي اڇن اُجرن پکين جي اُڏام کي ڏسان ٿو تڏهن يادن جا سڀئي پنڇي هورڙيان هورڙيان ذهن جي ٽاريءَ تي لهندا محسوس ڪيان ٿو ۽ اهي پيار سان ٻولين ٿا ته ! مون پهريون ڀيرو هُن جي نيڻن ۾ شاعري جو اُڀرندڙ سورج ڏسي پرائمري واري دور ۾ مين پرائمري سنڌي اسڪول ۾ ڪلاس جي ڪچين ديوارن تي لکيل شاه لطيف جا ڪجهه بيت پنهنجي ڪنهن ڪاپيءَ تي نه سمجهه ۾ ايندڙ اکرن ۾ لکيا ۽ ياد پڻ ڪيا هئا. اُهو ياد ڪري مان سوچيان ٿو ته اُهو شعر پڙهڻ، ٻڌائڻ ۽ لکڻ وارو جنون ۽ جذبو اُن ٻاراڻي وهيءَ ۾ ايڏي شدت سان ڇو اُڀريو هو. يا پوءِ شايد ٿي سگهي ٿو ته گذريل جنمن کان ڪنهن جي وصل جي وسڪاري منهنجي روح جي اڃاري ٿر کي اُجاري ڇڏيو هجي. جو هر جنم لاشعور طور تي به اُن محبوب جي پيار جون ڪڻيون پنهنجي دل جي بنجر ڌرتيءَ تي پونديون محسوس ڪندو هجان. مون کي ياد ٿو اچي ته هڪ ڀيري مان پنهنجن دوستن ساحر راهو ۽ ممتاز لوهار سان ”موهن جو دڙو“ گهمي رهيو هُئس ته منهنجي من ۾ انتهائي شدت سان اِهو احساس جاڳي پيو هو ته مان موهن جي دڙي جي هنن ويران ۽ برباد گهٽين ۽ رستن تي پنهنجي ڪويتا سان گڏ کيڏيو، ڪُڏيو جوان ٿيو آهيان ۽ موهن تي چنڊ جي چانڊاڻ ۾ اسان هڪ ٻئي جي آغوش ۾ سپنا به ڏٺا آهن الائي ڇو اهڙا احساس ڪافي ڏينهن تائين منهنجي روح کي جهنجهوڙيندا رهيا هئا. ائين ٿي لڳو ته موهن جي دڙي جا سڀ پيچرا مون کي سُڃاڻي رهيا هئا ۽ موهن جي مٽي ڪنهن ڄاتل سُڃاتل خوشبوءِ جو احساس ڏياري رهي هئي.
مان سمجهان ٿو ته اهڙا احساس جنمن جي ڦيرن جي بشارت آهن ۽ روح روز ازل کان جسمن جا لباس مٽائيندا اچي رهيا آهن ۽ اهو سلسلو روز آخر تائين جاري رهڻو آهي.
هونءَ به مان بچپن کان وٺي خاموش ۽ حساس دل رهيو آهيان. اسڪول ۾ به مان تنها ۽ اڪيلو رهندو هئس. نه ڪنهن سان گهڻو ڳالهائيندو هئس ۽ نه وري ڪنهن سان رسيس ۾ گهمندو يا راند ڪندو هئس مون جيڏا ٻيا ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون رسيس ٽائيم ۾ راند ڪندا هئا پر مان اڪيلو يا ته ڪلاس ۾ ويٺو هوندو هئس يا وري ڪلاس جي دري مان ٻاهرانهن سڀني کي راند ڪندي ڏسندو هئس. اُن وقت جي اُها تنها پسندي، خاموشي ۽ اڪيلائي ايڏي ته هئي جو اُهي احساس هڪ ڏينهن ڪنهن جي نيڻن ۾ ڏسڻ سان شاعريءَ جو روپ ڌاري منهنجي دل جي ڪئينواس تي سورج جيان اُڀرڻ لڳا جنهن جي مان چيچ پڪڙي معصوم قدمن سان بچپن جي نازڪ پيچرن تي پنڌ پيو هئس.
مون کي ياد ٿو اچي ته مان جڏهن خواجه گارڊن اسڪول ۾ پنجون پاس ڪري ڇهون درجو پڙهندو هئس ته اُن وقت مان پنهنجا اردو جا انڌ منڊا شعر لکندو هئس. تڏهن مون کي ڪنهن به صنف وغيره جي ڪا به ڄاڻ ڪو نه هوندي هئي مان صرف ٻن سٽن جا شعر لکندو هئس. اُهي اڪثر غزل جي مطلعي يا شعر (بند) جي صورت ۾ هوندا هئا مان ان وقت اردو شاعري ايتري ته شوق ۽ تيزيءَ سان لکي جو مان هڪ ٻئي ڏينهن 2 يا 3 رُپئي واري هڪڙي ڪاپي مڪمل ڀري ڇڏيندو هئس. جيڪي ڪاپيون مون کي اسڪول لاءِ گهران وٺي ڏيندا هئا. اهڙي طرح اسڪول جي لاءِ وٺي ڏنل ڪاپيون مان شاعريءَ لاءِ ڪتب آڻيندو هئس منهنجي اهڙي ڪا به ڪاپي ڪا نه هوندي هئي جنهن تي ڪو شعر نه لکيل هجي مان ڪٿان به ڪو شعر پڙهندو يا ٻُڌندوهئس ته اهو مان پاڻ وٽ لکي ڇڏيندو هئس. جيڪي اڄ به مون وٽ ائين محفوظ آهن جئين ڪو پنهنجي ورثي کي سنڀاليندو هجي.
شاعريءَ جي ان شوق ۽ جنون منهنجو نصابي پڙهائي تان ڌيان هٽائي ڇڏيو هو. پڙهڻ سان دل ڪو نه لڳندي هئي اڪثر ڪري اسڪول مان رسيس ۾ ڀُڄي ويندو يا گسائيندو هئس. يا گهران ڪتاب کڻي اسڪول بدران نواب شاه شهر جا رستا رُلي يا اسٽيشن تي ويهي اسڪول جو ٽائيم پورو ڪري گهر ايندو هئس يا وري اسڪول کان گسائي گهر ۾ ويهي پيو شاعري ڪندو هئس. جنهن سبب مون کي پنجون درجو ٻيو سال به پڙهڻو پيو هو ڇو ته مان پنجين جي امتحان ۾ ويٺو ئي ڪونه هئس. اڪٿر ڪري ڪلاس ۾ ڪو استاد پڙهائيندو يا لکرائيندو هو ته مان اُن پڙهڻ ۽ لکڻ بدران پُٺيان پيل ڊيڪس تي پنهنجي ڌُن ۾ شاعري لکندو هوندو هئس. جنهن ڪري اڪثر ڪري اُستاد مون کي پڪڙي وجهندو هو. ۽ پوءِ ڪڏهن ڪڏهن سزا ملندي هئي ته ڪڏهن سزا طور سڄي ڪلاس کي سامهون بيهي شاعري ٻُڌائڻي پوندي هئي. جنهن سبب مان پنهنجي هم عمرن ۾ شاعر جي حيثيت سان سُڃاتو ويندو هئس. نيٺ شاعريءَ سان اهڙي لنوَ لڳي وئي جو زندگيءَ جا ٻيا ڪم ڪارون ڇڏي فقط شاعريءَ جي عشق ۾ خيالن جي پيچرن تي پنڌ هلڻ لڳس.
مونکي چڱيءَ طرح ياد آهي ته مون سنڌي شاعريءَ جي شروعات 1988ع واري قومي دور ۾ سرمد سنڌي جي آواز ۾ حليم باغي ۽ زاهد شيخ جي گيتن کان متاثر ٿي لکي هئا. اُهو سنڌي ـــ مهاجر فسادن جو دور هو. سڄي سنڌ سنڌين لاءِ مقتل بڻجي چڪي هئي. سنڌين جو قتل عام هڪ معمول بڻجي چُڪو هو سنڌي سڏائڻ يا ڳالهائڻ هڪ وڏو ڏوهه هوندو هو اهڙيءَ دور ۾ هر ننڍو توڙي وڏو سنڌي فرد قوم پرستيءَ جي جذبي سان سرشار ٿي اٿيو هو. مان سمجهان ٿو ته اُن قومي سجاڳي ۾ سرمد سنڌي جو وڏو سهڪار هو. حليم باغي ۽ زاهد شيخ جي شاعري مون کي سنڌي قومي شاعري ڪرڻ لاءِ اُتساهيو ۽ مون سنڌي شاعريءَ ۾ پهرين ڀيرو ڌرتيءَ سان محبت جو اظهار ڪيو ۽ اُن وقت جي حالتن کي شاعريءَ جو موضوع بڻايو. اُن وقت جي منهنجي شاعري منهنجن چند ويجهن دوستن تائين محدود هوندي هئي. مان اُن وقت جي حالتن کان ايترو ته متاثر ٿيو هئس جو مون پنهنجي تخلُص جي چونڊ باغي ڪئي ۽ اتان کان ئي مون ڪچي ڦڪي سنڌي شاعريءَ جو سفر شروع ڪيو.
1991ع ۾ منهنجي سنڌي ادبي سنگت نواب شاه سان وابستگي ٿي ۽ اُتان کان منهنجي شاعريءَ جو باقاعده مطالعاتي ۽ مشاهداتي سفر شروع ٿيو ۽ پوءِ مون کي خبر پئي ته شاعري ڇا ٿيندي آهي. ڇو ٿيندي آهي. ۽ ٻڌندڙ يا پڙهند ڙ کي پنهنجو درد ڇو محسوس ٿيندي آهي؟ مان اڳي چوندو هئس ته ضروري ناهي ته عشق کان پوءِ شاعري ڪجي. شاعري ته ڏات آهي. اُها عشق وغيره جي محتاج ناهي. پر اها خبر تڏهن پئي جڏهن مان مڪمل شعوري زندگيءَ ۾ ڪنهن گهٽي جي موڙ تي پنهنجي دل کي وساري آيس ۽ ڪنهن جي چهري ۾ پنهنجي ديد رهائي آيس. ۽ هڪ اڻ ڄاتل پيڙا روح کي پيڙهڻ لڳي ۽ ننڊ اکين کان ڪوهِين ڏور رهڻ لڳي. هر طرف هر موسم ۾ خزان جو منظر کائڻ لڳو. تڏهن روح مان هڪ درد جي سَٽ اُڀري ۽ اُها لفظن جو روپ ڌاري آئي ۽ اها درد جي سَٽ ڏينهو ڏينهن وڌنڌي وڃي رهي هئي. تڏهن مون محسوس ڪيو ته شاعري عشق کان سواءِ ٿي ته سگهي ٿي پر عشق جي درد کان سواءِ پختي نٿي ٿي سگهي. مون ڏٺو ته عشق انساني جي سڀني حواسن کي بيدار ڪري ٿو ۽ اُن جي احساس جي زنگ لڳل ڌار کي تيز ۽ تکو ڪري ٿو. تڏهن شاعريءَ وارو جنون ۽ شوق عشق بڻجي پيو ۽ منهنجي شاعري درد جي پَرن سان پرواز ڪرڻ لڳي.
هونءَ ته مون شاعريءَ جي تقريبن سڀني صفن تي تبع آزمائي ڪئي آهي پر مڪمل طور تي غزل ئي لکيو آهي. ڇو ته غزل مون کي پرينءَ جي نماڻن، خماريل معصوم نيڻن جهڙو محسوس ٿيندو آهي. مون کي غزل ۾ پنهنجو اظهار مڪمل ٿيندي لڳندو آهي ٻيو ته غزل، شاعريءَ جي صنف ئي اهڙي آهي. جو اُن ۾ اظهار ڪرڻ کان پوءِ ٻي ڪا به صنف جي ڇڪ منهنجي اظهار کي ڪو نه ڇڪي ۽ پورو ڪري سگهي آهي.
پنهنجو شاعراڻو ۽ زندگيءَ جو مختصر اسڪيچ بڻائيندي ڪجهه عجيب محسوس ٿي رهيو آهي ته مان ڪهڙين پيچرن تان بانبڙا پائيندو اڄ پنهنجي پيرن تي اچي بيٺو آهيان ان جو مقصد اهو ناهي ته ڪو مان وڏو شاعر ٿي ويو آهيان. ۽ نه ئي اهڙي قسم جي زندگيءَ ۾ دعويٰ ڪرڻ جي همت ڪئي اٿم. مون ڪڏهن به ڪنهن کان به مليل داد کي وڏائي ۾ نه ورتو آهي ۽ نه ئي داد جو طلب گار رهيو آهيان بلڪه مون ته اُن کي اڃا به سُٺو لکڻ جو اُتساهه سمجهيو آهي. ڇو ته شاعري سڄي زندگيءَ جو ڪٺن رياض آهي گهڙيءَ گهڙي ۾ محبوب جي پرستش آهي. پل پل جو پور آهي. جنهن مون کي زندگيءَ جو شعور ڏنو آهي. زندگيءَ جي پُرپيچ پيچرن تي پنڌ هلڻ سيکاريو آهي مان ماضيءَ جي جن راهن تان گذري اڄ هت پهتو آهيان اُهو سمورو سفر شاعري مون سان جئيڻ جو اُتساهه بڻجي سنگ رهي آهي هر ڪوئي ٻه قدم هلي ڇڏي ويندو آهي پر اها شاعري جنهن سان مون عشق ڪيو آهي ۽ جنهن جي عشق مون کي زندگيءَ سان محبت جو جذبو ڏنو آهي. تنهن منهنجي درد جي هر احساس کي پاڻ ۾ ائين سموئي ڇڏيو آهي جئين ڪو عاشق محبوب کي پنهنجي ساهه ۾ سمائيندو آهي.
منهنجي زندگيءَ ۾ جيڪي به عشق جا اسٽاپ آيا آهن اُنهن منهنجي شاعريءَ کي هڪ نئون سفر پئي ڏنو آهي. اُهو سفر به صرف ۽ صرف ڀوڳنائن ۽ دردن جو سفر آهي منهنجي سموري شاعري منهنجي دل جي ڀرپور ۽ حقيقي آتم ڪهاڻي آهي جنهن جي هر سٽ جي آرسيءَ ۾ڏسندڙ کي منهنجي پيرن جي ٿڪاوٽ، اکين جو اوجاڳو، روح جي بيقراري، ازل جو اوسيئڙو، جنم جنم جي اُڃ، نه کٽندڙ رُڃ، اڻپوريون آسون وڇوڙن جا وڍ وغيره نظر ايندا. منهنجي شاعريءَ جي هر سٽ جو هر اکر منهنجي تنهائن ۽ اُداسين جو گواهه آهي محفل ۾ هوندي به اڪيلائي منهنجي آڱر ڪو نه ڇڏي آهي. منهنجي شاعري زندگيءَ ۾ ٿيل اَڌورين مُحبتن جي خوشبو آهي مان اڄ اهو اعتراف ٿو ڪيان ته مون کي زندگيءَ ۾ ڪنهن به ڪو نه چاهيو آهي اِن نه چاهڻ واري سموري ڪمي منهنجي محبوبا شاعري ئي پئي پوري ڪئي آهي.
هر نئين درد منهنجي شاعريءَ کي جلا بخشي آهي هاڻ مان چاهيان ٿو ته مان سراپا شاعري ٿي وڃان منهنجو هر کڄندڙ ساهه شاعريءَ جي علامت بڻجي وڃي مان چاهيان ٿو ته منهنجي دل مڪمل درد بڻجي وڃي ۽ اکيون اوجاڳي جي اُس ۾ ٽچڪي ٻاهر نڪري پون منهنجو سڄو وجود ڀل ته واريءَ جي ذرڙن وانگر وکرجي وڃي. ڇو ته اُن ويل مون کي هڪ نئون جنم ملندو آهي جنهن ويل شاعري مون کي درد ۽ پيڙاجي نفيس هٿن جي آڱرين سان سهيڙيندي ۽ نئين سر منهنجي وجود جي تخليق ڪندي. اُهو منهنجي بي چين ڀٽڪندڙ آواره روح کي يقين ٿي ويو آهي ڇو ته مان جڏهن به وڇوڙي جي پولارن مان اڪيلائن جي ڌرتيءَ جي پاتال ۾ هليو ويو آهيان. تڏهن شاعريءَ مون کي پنهنجي رنگين آغوش ۾ پناهه ڏني آهي. منهنجي روح جي ڦٽن تي شعرن جا پها رکيا آهن ۽ لفظن جون پٽيون ٻڌي جئيڻ جي اُتساهه جو اَمرت پئي پيئاريو آهي.
محبوبائن کان وٺي دوستن تائين جا درد منهنجي شاعريءَ جو مقدر بڻيا آهن. مان سمجهان ٿو ته درد ئي شاعريءَ جو اصل معراج هوندا آهن اُن کان سواءِ شاعري پيدا ئي نه ٿي ٿي سگهي.
عشق ته ايمان آهي جنهن هر فريب بازيءَ کان پوءِ به من جو دامن ڪو نه ڇڏيو آهي. ڇو ته فريب ته عشق جو مقدر هوندا آهن اهو سوچي مان سوچيندو آهيان ته عشق ته مون ڪيو آهي تڏهن اهي دوکا ۽ وڇوڙا راس آيا آهن. مون سان ته ڪنهن عشق ڪيو ئي ڪونهي ته پوءِ ڇو اِهي فريب ۽ وڇوڙا اُن جو به نصيب ٿين. اهو سوچي دل کي آٿت ڏيندو آهيان ته پيار وٺڻ لاءِ ته ڪو نه ڏبو آهي. بلڪ پيار ته ڏيڻ جي چيز آهي ان جي فلسفي ۾ وٺڻ وارو تصور ڪاروبار آهي. جيڪو هڪ عاشق دل جي ايمان ۾ ڏار وانگر آهي.
هي سچ آهي ۽ ان جو ثبوت منهنجي شاعريءَ ئي آهي ته هن دل جنهن کي به چاهيو آهي اُن کي سموري جنون ۽ جذبن سان ئي چاهيو آهي ڪڏهن ڪڏهن ته ائين به ٿيو آهي ته هُن کي ڪا خبر ئي ناهي ۽ مان عشق ۾ ديوانگي جون حدون ڇهندو رهيو آهيان. هونءَ به عشق ۾ سوچ سمجهه ۽ چالاڪي ڪو نه هلندي آهي عشق جي جنون ۽ جذبي جو هڪ پنهنجو سحر آهي جيڪو چڙهي ته رڻ روليو ڇڏي. ۽ لهي ته پل ۾ حيران ڪيو ڇڏي.
مان زندگيءَ ۾ هر چيز کي پنهنجي اَنا اڳيان ٺڪرائي ڇڏيندو آهيان اگر اها اَنا مون ۾ نه هجي ها ته مان شايد ڪڏهو ڪو ختم ٿي چڪو هجان ها. منهنجي جئيڻ ۾ انا جو به وڏو ساٿ آهي پر اِن جي اڳيان مان پيار کي ڪڏهن به نظرانداز يا ٺڪرائي ڪو نه سگهيو آهيان. ۽ نه ئي اِن جي همت ٿي سگهي آهي.
هونءَ ته دنيا جي هر شيءِ ڇڏيسون مگر،
مُنهن نه موڙي سگهياسين ڪڏهن پيار کان.
اهڙي طرح اهو پيار اڄ به منهنجي رڳ رڳ ۾ خون جيان ڊوڙي رهيو آهي ۽ منهنجي جسم ۾ روح کي ڦوڪي رهيو آهي. ڪو وقت هو ته دوستيءَ کان وشواس ئي کڄي ويو هو. تڏهن اڪثر ڪري اڪيلوئي رهندو هُئس. جي ڪنهن سان ملندو به هُيس ته گهٽ نه ته وري ساڳيو اڪيلو. اهڙو ڪو به دوست ڪو نه هو جيڪو مون وٽ مون کي پنهنجو دوست سمجهي هلي اچي. ڪو به دل گهريو دوست ڪو نه هو. ڪجهه دوست هوندا هئا جن سان ڪڏهن ڪڏهن ڪجهه پل گذاريندو هئس. هي اُهو وقت هو جڏهن مونکي هڪ محبوب کان وڌيڪ هڪ اهڙي دوست جي ڳولا هئي جنهن جي ڀاڪرن ۾ روئي پاڻ کي هلڪو ڪري سگهان ها. جيڪو منهنجون آليون اکيون پنهنجن هٿن، رومال يا قميص جي اڳ سان پيار ۽ پاٻوهه مان اگهي منهنجي درد کي شيئر ڪري ۽ مون کي پنهنجي دوستيءَ جي وشواس سان جيئاري. مون کي هميشه محبوبن، جن کي مان پَرپُٺ يا جذباتي طور تي انڌو ٿي پنهنجي دل حوالي ڪري ڇڏيندو هُئس. يا دوست جن تي انڌو وشواس ڪري ويهندو هُئس. اُنهن مون کي زندگيءَ کان مايوسي ڏني. دل جو روڳ ڏنو هو پر اهڙو ڪو به هڪڙو دوست ڪو نه پئي ملي سگهيو جنهن جي مون کي جُستجو هئي اسان هميشه آئيڊيل جي ڳولا ۾ پنهنجي زندگيءَ جا رنگين لمحا ائين وڃائي ڇڏيندا آهيون. جئين ڪا نرتڪي ايڪسيڊنٽ ۾ پنهنجا ٻئي پير وڃائي ويهي. نه ڄاڻ ڇو اسان خوابن جهڙي طلسماتي زندگي گذارڻ جا هروڀرو به خواهش مند ٿي پوندا آهيون. ۽ ناممڪن ڳالهين کي ممڪن بنائڻ چاهيندا آهيون. نه چاهيندي به اهڙا احساس اسان کي هڪ عجيب و غريب ڇڪ ڪندا آهن ۽ اسان جو من انهن ڏانهن ائين ڇڪجي ويندو آهي جئين ڪي حُسن پرست نيڻ سونهن ڏانهن ڇڪجي ويندا آهن.
مون نه ڄاڻ زندگيءَ جا ڪيترا پهر هڪ اَڻ ڄاتل آڳ ۾ سڙندي گذاريا، الائي ڪيتريون بهارون، سانوڻيون ڀٽڪندو رهيو هئس ڪو به مون کي اهڙو دوست ڪو نه محسوس ٿيو جنهن جي اڳيان روئي پاڻ کي هلڪو ڪري سگهان ها. اکين تي ڳوڙهن جو بار ايترو ته وڌي ويو هو. جو اکيون چهري مان ٻاهر نڪرنديون محسوس ٿينديون هيون.
اهڙيءَ دور ۾ شاعريءَ مون کي هڪ دوست عطا ڪيو طبعيت جو سادو، سچو، معصوم دل، مهربان دوست جيڪو پڻ عشق جي اوچاين تان ڪري پُرزا پُرزا ٿي پيو هو. جيڪو پنهنجي ٽٽل وجود جي پُرزن کي سميٽيندي جيئڻ جا جتن ڪري رهيو هو جنهن کي عشق دل جي آغوش ۾ شاعريءَ جا گُلاب آڇيا هئا اُهو دوست پنهنجا لُڙڪن هاڻا جذبا ڪاڳڙ تي اُتاري مون کان شاعريءَ جي اصلاح وٺڻ آيو هو. مون کيس نيڻن ۾ ڏسي هِن جي دل جي آئيني جو ڪرچيون سندس سيني ۾ وکريل ڏٺيون. مون هر نئين دوست جيان سندس کُليءَ دل سان آڌر ڀاءُ ڪيو. نه ڄاڻا ته ڪيئن اسان هڪٻئي جي ايترو ته ويجهو اچي وياسين جو اسان هڪ ٻئي جي اڳيان پنهنجي پنهنجي دل ڪنهن کُليل ڪتاب جيان کولي رکي ڇڏي.
تڏهن خبر پئي ته هو به مون جيان عشق جي آڪاس تان ڪِريل ۽ دوستيءَ جي ديس مان ويساهه گهاتيون کڻي نڪتل جلا وطن شخص آهي. اسان هڪ ئي شهر ۾ رهندي هڪ اهڙي دوست جي تلاش ۾ دربدر هئاسين جيڪو اسان جي ٽٽل روحن جا ٽڪرا وشواس سان جوڙي ۽ اهڙو وشواس اسان ٻنهي کي شاعريءَ ملائي ڏني.
اسان هڪ ٻئي جي ڀاڪرن ۾ روئي هڪ ٻئي کي آٿتون ڏئي اکين ۽ دلين کي هلڪو ڪيو. روحن کي اعتبار سان جوڙيوسين دلين جي آئينن کي به هڪ ٻئي جي سچائي جي ريشمي ڪپڙي سان صاف ڪيوسون ۽ دوستيءَ جي دلين ۾ وشواس جو هڪ شهر آباد ڪيوسين. ته وري الائي ڇو ڪجهه دوست اُتي به اڪيلو ڇڏي هليا ويا. پر اسان هڪ ٻئي جي ساٿ ۾ دوستيءَ جي دنيا کي آباد رکيو ۽ محبوبائن کان مليل هڪ ٻئي جي زخمن تي آٿتن ۽ ڳراٽڙين جون پٽيون رکيون سين.
اُهو منهنجو دوست، سڀ ڪجهه ستار سُندرئي آهي. جنهن کي مون سان شاعريءَ ملايو ۽ مان جنهن دوست لاءِ جنمن کان ڀٽڪندوپئي آيس. تنهن سان مون ملي ڄاتو ته محبوب ته فقط درد وڇوڙا، اوجاڳا، مايوسيون ڏئي ڇڏي هليا ويندا آهن تڏهن اُهو دوست ئي هوندو آهي جيڪو انهن سڀني محرومين کي ختم ڪري ڇڏيندوآهي، ستارُ سندر مون آواره، وکريل ۽ ڏکويل شخص کي پنهنجي معصوم دوستي سان سنڀاليو، منهنجي هر آس ۽ اُمنگ جو خيال ڪيو، مونکي هر وقت خوش ڏسڻ لاءِ هُن هر طرح جي ڪوشش ڪئي آهي، منهنجي پريشانيءَ کي پنهنجي پريشاني ڪري جيئڻ وارو منهنجو هي دوست سچ ته مون لئه هن ڪائنات ۾ هر چيز کان اُتم آهي. هُن جو پيار خلوص اُهو آهي جو منهنجي غلطي هوندي به هو مون کي پرچائي وٺندو آهي پوءِ مان ستار سندر جي دوستيءَ تي فخر ڇو نه ڪيان. ڇو نه مان اُن جا ڳُڻ ڳايان؟
(25 جون 1999ع)