ڌُنڌلا، ڌُنڌلا عڪس
اها مٿين ڳالهه مون کي امڙ ننڍ پڻ ۾ ئي منهنجي شاعريءَ ڏانهن لاڙو ڏسي ٻُڌائي هئي. ۽ مون کي امڙ جي ان ڳالهه تي پورو، پورو يقين ٿيو هو. ۽ اڄ مون کي پنهنجي دوست مُنور سراج جو هي جُملو ياد پيو اچي ته ”مائرون ڪڏهن به ڪوڙ ڪو نه ڳالهائينديون آهن....“. ڇو ته اُهي به پنهنجي طور تي مفُڪر هونديون آهن. جن جي پنهنجي اولاد جي مستقبل تي گهري نظر هوندي آهي جيڪي اولاد جي زندگيءَ جي اڳ ڪٿي جوڙينديون آهن اهڙيءَ طرح بچپن کان وٺي منهنجي خوابن، تصورن، سوچن ۽ مڙني احساسن ۾ شاعريءَ جا رنگ انڊلٽ جي رنگن جيان اُڀري آيا هئا. جيڪي مُستقبل ۾ منهنجي شاعر ٿيڻ جي ساک ڏئي رهيا هئا.
مان بچپن ۾ اڪثر خوابن ۾ جُهڙالي موسم ۾ سمنڊ کي ڏسندو هُئس. مونکي ياد آهي ته مان خوابن ۾ ڪڏهن ماڪ ۾ ڀنل سمنڊ جي ڪناري تي اڪيلو ڊُڪي ۽ ٽپا ڏئي لهرن سان کيڏي رهيو آهيان. ڪڏهن سمنڊ جون بي انت وڏيون وڏيون لهرون مون کي ڪناري تي به پنهنجي ڀاڪر ۾ ڀري پنهنجي آغوش ۾ کڻن ٿيون، ڪڏهن چوطرف سمنڊ جون ڇُلندڙ ڇوليون آهن ته ڪڏهن سمنڊ جي مٿان اُڏامي رهيو آهيان. مطلب ته سمنڊ بچپن کان وٺي منهنجي خوابن ۾، دل ۾ ۽ نيڻن ۾ ڪو نه ڪو روپ ڌاري ڇُلندو رهيو آهي. منهنجو دوست رهيو آهي. اُن ڪري به منهنجي شاعريءَ ۾ سمنڊ جو گهڻو رنگ ملي ٿو. اُهي بچپن جا سڀ سپنا اکين ۾ ائين نقش ٿي ويا آهن جيئن پرين جي هيٺن چپ جي ساڄي پاسي ننڍڙو ڪارو تر. جيڪي منهنجي خيالن جي بادلن تي سوار ٿي منهنجي شاعري جي دنيا ۾ ايندا رهن ٿا. ۽ جڏهن مون پنهنجي شاعريءَ جي ڪتاب ”سمنڊ جي هُن پار“ جو ٽائيٽل ڏٺو ته مون کي يقين ٿي ويو ته خوابن جون ساڀيائون به هونديون آهن ۽ جن خوابن جون ساڀيائون ڪونه هونديون آهن، اُهي خواب ڏسي ئي ڪو نه سگهبا آهن. ۽ جڏهن منهنجي معصوم خوابن جي ساڀيان جوان ٿي سمنڊ جي هُن پار جي روپ ۾ منهنجي اکين جي اڳيان منهنجي هٿن ۾ آئي ته لڳي رهيو هو. ڄڻ منهنجي هٿن ۾ محبوب جو چهرو هو. جنهن لئي امداد حُسيني جي شاعراڻن سٽن ۾ به پڙهيو هيم ته!
تنهنجو چهرو پنهنجي ٻُڪ ۾ جهلي ڏسي ته وٺان،
اکين ۾ پوءِ اُها روشني رهي نه رهي.
يا اياز گل جي غزل جي سٽن جيان ته!
تنهنجا نيڻ چمڻ ٿو چاهيان،
ٽيهَن ئي سيپارن وانگي.
اِهو ڪتاب مون کي پرينءَ جو چهرو لڳو ۽ اُن جي ٽائيٽل تي سمنڊ ۾ اُن جا سمنڊ جهڙا نيڻ محسوس ٿيا. ڄڻ اُهو سمنڊ جيڪو بچپن ۾، خوابن ۾ مون کي پنهنجي ڀاڪر ۾ ڀري آغوش ۾ کڻندو هو. اُهو منهنجي آغوش ۾ هو. منهنجي هٿن ۾ هو. اهڙي طرح هڪڙي پُراڻي مَڌ جهڙي خماريل يادگيري ماضيءَ جي جهروڪي مان ليئاڪا پائي رهي آهي.
جُهڙالي موسم آهي، سمورو آڪاس ڀورن ۽ ڪارن ڪڪرن جو ويس ڍڪيو ڌرتيءَ جي مُک تي مينهنءَ جي ٿڌين ڪڻين جون مِٺيون ڏئي رهيو آهي. ٻاراڻي وهيءَ ۾ جڏهن مون جيڏا ٻيا ٻار مينهن جي تيز وسڻ لاءِ رستن تي قميصون لٿل ڊڪي رهيا آهن. ۽ وڏي آواز ۾ ڪورس ۾ هم آواز ٿي ”ڀت تي نوڙي مينهن آيو ڊوڙي“ جا نعرا هڻندا پنهنجي رنگ ۾ گم آهن تڏهن مان نه ڄاڻان ڪهڙن جنمن جي ديوانگيءَ جي نشي ۾ لاشعوري طور تي به غريب آباد ۾ قبرستان ۽ مساڻ جي وچ تي اولهه طرف بيد مشق جي وڻن ۽ ٻين وڻن جي وچ ۾ سفيد بادلن جهڙي اڇي خواب جهڙي مندر جي گُنبذ کي ڏسندو. مندر جي سڀناليندڙ (جنهن کي اسان سڀ ٻار توڙي وڏا بابا، غني ڪوٺيندا هُئاسين) اُن جي ذوق جي حد ٿيندي ڏسان ٿو. (جيڪا ان کان اڳ به کوڙ ڀيرا ڏسندو رهيو هئس) هر قسم جي رنگين گُلن جا ٻوٽا جيڪي سُهڻي ترتيب سان مندر جي چڱي خاصي ميدان تي ڏسان ٿو. جنهن جي پريان اولهه طرف ان دور جي مشهور باغ “لطيف پارڪ” جو رنگين منظر نظر اچي ٿو. وڻن جي ساواڻ ۽ اُنهن جو تيز ٿڌي هوا ۾ مينهن جي ڦڙين ۾ جهومڻ جو جادوئي منظر منهنجي طبعيت ۾ شاعريءَ جا رنگ اوتي ٿو. قسمين قسمين گلن، رنگن، خوشبوئن جي وچ ۾ جنهن جي ڪڻين ۾ مان مَندر جي اڌ کليل دري مان ڪجهه پرڀرو ديوتا جي من موهيندڙ معصوم مورتي ڏسي رهيو آهيان. مان پاڻ کي هلڪو هلڪو مينهن ۾ ڀڄندو محسوس ڪري رهيو آهيان تيز هوا ۾ زرد ۽ ساون پتن جو ٽارين کان ڇڻي آلي ڌرتيءَ تي ڪرڻ وارو ترنم اڄ به منهنجي شاعريءَ جي لفظ، لفظ ۾ موجود آهي. اهڙيءَ طرح زندگيءَ جو ڪيئنواس بچپن جي يادن جي رنگن سان رنگيو پيو آهي. جنهن مان اڄ به شاعريءَ جا رنگ ڪَرَ موڙي جاڳي پون ٿا.
شاعريءَ جي سنگت ۾ مون هن سموريءَ ڪائنات کي پاتو آهي جنهن کي ڪو به دنيا جو امير ترين پئسي جي بنياد تي ڪو نه ٿو پائي سگهي. ڇو ته پئسو سڀ ڪجهه هوندي به ڪجهه به ناهي بقول شيخ اياز جي ته ”اگر شاعريءَ ۾ پئسو ناهي ته پوءِ پئسي ۾ وري ڪهڙي شاعري آهي.“ ماڻهو هن دنيا ۾ ڪيترا به تمغا ڊگريون، يا عُهدا ماڻي پر تاريخ ۾ امرتا پو به تخليق کي آهي. سچ کي آهي. جيڪو سقراط به آهي منصور به آهي، بلاول به آهي، عيسيٰ به آهي، شيخ اياز به آهي سائين جي ايم سيد به آهي، ڇو ته سچ ۽ تخليق ئي ماڻهوءَ جا ذهني معيار جوڙين ٿا نڪي تمغا، ڊگريون ۽ عُهدا.
اِهو ئي سبب آهي جو مون پنهنجي پيٽ گذر لئه صرف پرائمري ماستري کي ئي اپنايو آهي. مون ڏٺو آهي ته جيڏا وڏا تغما ۽ ڊگريون يا عُهدا اوتريون وڏيون مُنافقيون آهن، مون کي ياد ٿو اچي ته جڏهن مان پرائمري ۾ پڙهندو هئس ته اُستاد هر شاگرد کان وڏو ٿي ڇاٿيڻ؟ جو پڇندو هو. جنهن تي ڪو ڊاڪٽر، ڪو انجنيئر ڪو ڪنهن شعبي ۾ ته ڪو ڪنهن شعبي جي ڳالهه ڪندو هو. پر مان اُن وقت به وڏو ٿي ماستر ٿيڻ جو اظهار ڪندو هئس. الائي ته ڇو مان ائين چوندو ۽ سوچيندو هيئس. ته وڏو ٿي مان ماستر ٿيندس ۽ وڏو ٿي مان ماستر ئي ٿيس. ۽ مون کي ان سادي سودي ماستري تي فخر آهي جنهن منهنجو شاعريءَ سان منهنجي گهرو حالتن جي تحت سٻنڌ مضبوط ڪيو آهي. مون پرائمري ماستري ڪندي ڏٺو ۽ محسوس ڪيو آهي ته اڄ جي هنن حالتن ۾ سرڪاري نوڪري ماڻهوءَ کي گيدي، ڀاڙيو، مجبور، نٻل، منافق ۽ پنهنجي هٿ وسيڪ بڻائي ٿي ڇڏي. ماڻهوءَ کي پنهنجي آدرشن، نظرين ۽ سچائين کان گمهراهه ٿي ڪري ڇڏي. اسان هر مهيني جي پگهار جي هڪڙي ڏينهن جي انتظار ۾ مهيني جا ٽيهه ڏينهن قربان ٿا ڪري ڇڏيو، اسان سرڪاري نوڪرين جا عادي بڻايا ويا آهيون. اسان پنهنجن پيرن تي بيهڻ کي سرڪاري نوڪري ٿا چئون جڏهن ته پنهنجي ڌرتيءَ تي پنهنجي پيرن تي بيهڻ جو مقصد ئي ٻيو آهي، اسان جو نوجوان طبقو ڪاروبار جي ڪا سوچ نٿو رکي. هو پنهنجي سون جهڙي حياتي خسيس سرڪاري نوڪريءَ جي انتظار ۽ ڳولا ۾ وڃائي ٿو ڇڏي. موٽ ۾ اهو طريقيڪار پنهنجي قوم لئه اڄ سوڌو هاڃيڪار ثابت ٿيو آهي. ۽ اڃا به ٿيندو اگر اسان جي قوم جي اها روش رهي.
مونکي ياد آهي ته مان جڏهن ڇهون يا ستون درجو پڙهندو هئس. تنهن دور ۾ سياسي جلسا ۽ جلوس جام ٿيندا هئا مختلف سياسي پارٽين جا جلوس نڪرندا هئا جيڪي اسڪولن کي موڪل ڪرائنيدا دُڪان بند ڪرائيندا نعرا هڻندا پريس ڪلب تائين ويندا هئا پر انهن سڀني پارٽين جي جلوسن ۽ نعرن مان مون کي جيئي سنڌ جي نعري روحاني ڇڪ ڪئي هئي. ۽ مان اُن ٻاراڻي وهيءَ ۾ به اُنهن جي جلسن ۽ جلوسن ۾ شريڪ هوندو هئس ۽ هميشه جلسن توڙي جلوس جي پوري ٿيڻ تي ئي گهر ويندو هئس. نه ڄاڻ اُها ڪهڙي ڪمينٽينٽ هئي نه ڄاڻ اُهو ڪهڙو تعلق هو جيڪو مون کي سيد جي رستي تي هلڻ لئه اُتساهي رهيو هو. سچ ته اُن وقت مون کي ڪو به سياسي شعور ڪو نه هوندو هو پر پوءِ به مان الائي ڪهڙي ڪشش سبب اُنهن ڏانهن ڇڪجي ويندو هُئس. اِهو ٻاراڻو تعلق وقت سان گڏ جڏهن جوانيءَ جي شعوري سرحدن تي پُهتو ته سنڌ. سيد ۽ قوميت جي اصل مفهوم جو شعور مليو. ۽ انهن سان ٿيندڙ رياستي ڏاڍ ۽ ظلم وتشدد مون کي باغي بڻائي ڇڏيو. مان اسڪول واري دور ۾ ئي باغي جي نالي سان سڏجڻ لڳو هئس. ۽ منهنجي من ۾ بغاوت جي پهرين چڻنگ دُکي پئي هئي. جيڪا منهنجي شروعاتي قومي انقلابي شاعريءَ جي اکر اکر ۾ اُڀري آئي هئي. توڙي جو مون ڪو به جيل يا ٿاڻو ڪو نه ڏٺو هو. نه ئي ذاتي طور تي رياستي ڏاڍ جو شڪار ٿيو هئس پر جئين ته اجتماعي ۽ پوري قوم جي طور تي مان به گڏيل ناانصافين جو شڪار رهيو هئس. بقول سائين مير محمد پيرزادي جي ته ”بغاوت يا احتجاج صرف اهو به ڪونهي ته توهان ڏنڊا ۽ ڪهاڙيون کڻي نڪري اچو بلڪ احتجاج ته اهو به آهي ته توهان ظلم ۽ ناانصافين جي خلاف پنهنجي طور تي ئي هڪ سرد آهه ڀريو“. اهڙي طرح سيد جي سنڌ ۽ قوم سان عشق ۽ سچائي واري عملي جذبي کان مان بيحد مُتاثر ٿيس ۽ اڄ ڏينهن تائين مان به آزاديءَ جو هڪ ننڍڙو پانڌيئڙو آهيان.
اڪثر ڪري ائين ئي ٿيندو آهي ته انسان جيڪو ڪجهه سوچيندو ۽ چاهيندويا جيڪي به هو خواب ڏسندو آهي ته حقيقت ۾ بلڪل اُن جي اُبتڙ ٿيندو آهي ۽ ڪڏهن ڪڏهن وري ائين به ٿيندو آهي ته جيڪو ڪجهه سوچبو، چاهبو يا خوابن ۾ ڏسبو آهي ته ايندڙ وقت ۾ بلڪل ائين ئي ٿيندو آهي. مٿي بيان ڪيل ٻئي حالتون منهنجي زندگيءَ ۾ يادگار طور تي ٿينديون رهيون آهن. مٿي بيان ڪيل ٻين حالت مون کي اڪثر حيران ڪندي رهي آهي، ڇو ته جڏهن مان بچپن ۾ خوابن ۾ سمنڊ جو منظر، ڪنارو، لهرون يا جُهڙالي موسم ڏسندو هئس. ته اُهي سڀ منظراتي خواب منهنجي شاعريءَ ۾ حقيقي روپ ڌري آيا. ته ”سمنڊ جي هُن پار“ جي ساڀيان بڻجي پئي. اهڙي ساڀيان جنهن جي پس منظر ۾ منهنجي نيڻن جي بي انت خوابن جو پورهيو رهيو آهي. اهڙو پورهيو جنهن جو اُجورو اُهي لفظ ئي آهن جن منهنجي اندروني اظهار ۽ خوابن کي بيان ڪرڻ جو رستو ڏنو آهي. جنهن رستي تي مون کي هاڻ درد جي چيچ پڪڙي تاحيات سفر ڪرڻو آهي.
1996ع ۾ بابا جو بيحد بيهار تي پوڻ، سول اسپتال نوابشاه ۾ علاج لئه تقريبن اڍائي مهينا رهڻ، ڪنهن مسيحا جي نيڻن ۾ جنمن جي آشنائي جو رنگ ڏسڻ. پيار ۽ پنهنجائپ جي موسم جو حصو ٿي وڃڻ. ۽ وري فاصلن جي خزان ۾ زردپتي جيان ڇڻي وڃڻ واري موسم جي اڪيلائي جو درد کڻي اُن مانوس اجنبي کي اِن ريت ويجهڙو ڏسڻ جي خواهش ته ڪاش! مان بيمار ٿي اسپتال ۾ داخل ٿيان ۽ هوءَ منهنجو بيڊ تي بيماريءَ جي حالت ۾ چيڪ اَپ ڪري انجيڪشن ڪري، يا مسيحائي جي ناتي منهنجي سارسنڀار لهي. وقت جي گردش جو ڦيرو 3 آگسٽ 1997ع آچر ڏينهن ڪنهن اوچتي حادثي دوران سول اسپتال ۾ داخل ٿيڻ، آپريشن ٿيڻ، اُن ئي وارڊ ۾ ٻارنهن يا تيرنهن ڏينهن داخل رهڻ. ان عرصي دوران هُن سان منسوب ماضي کي (پنهنجي اُن وقت جي تڪليف وارين حالتن کان پاسيرو) سوچڻ ۽ اُن وارڊ ۾ اُداس نظرن سان هُن کي ڳولڻ. فرق صرف ايترو ته وارڊ بيڊ ۽ ٻيو سمورو ماحول ساڳيو، ماضي ۽ حال ۾ ڪو به خاص فرق نه بس رڳو بيڊ تي ستل مريضن ۽انهن جي سار سنڀال ڪندڙ ٻيون مسيحائون، ۽ ڪالهه جيان بابا جي جاءِ پيشنٽ طور بيڊ تي مان ليٽيل ۽ ٻيو جي ڪجهه نه هو ته صرف اهو مانوس اجنبي جنهن منهنجي پاڻ سان سُڃاڻپ ڪرائي هئي. جيڪو اُن وقت به اُن ساڳي وارڊ ۾ منهنجي تصور ۾ ٽهڪ ڏئي پنهنجائپ جون ڳالهيون ڪري رهيو هو ۽ وارڊ جي چمڪندڙ ۽ ان لسي فرش تي هُن جي سينڊل جو رات جي موت جهڙي خاموشيءَ ۾ گونجندڙ ۽ تنهائي کي ٽوڙيندڙ رومانٽيڪ ٽڪ، ٽڪ جو آواز جيڪو منهنجي وجود جي گنبذ ۾ اڄ سوڌو ڄڻ ته جنمن کان گونجي رهيو آهي. يا ڪتاب جي معاملي تي سوچيندي هڪڙي آس نيڻ کولي جاڳي پوندي هئي ته ڪاش منهنجي شاعري جو پهريون مجموعو منهنجو ڪو دوست ئي ڇپرائي. ۽ اُهو سوچيندي اڪثر منهنجو سڪرنڊ روڊ تان گذرندي اُتر طرف ٺهندڙ ايڇ.ايم.خواجه آڊيٽوريم هال ۾ اُن جي مهورت جو سوچڻ، هڪ اهڙا خواب هئا. جيڪي دل کي فقط تسلي ڏيڻ ۽ مستقبل ۾ ڪو اُميدن جو جواز جوڙي جيئڻ جو فقط سبب هئا ۽ نه ڄاڻ ڪيئن مُستقبل جي حقيقتن جا پروڙ ماضي جي حال ۾ ظاهر ٿيا هئا جو مون کي ستار سندر جهڙو پُر خلوص ۽ سچو دوست مليو. جنهن منهنجي بي تربيت ۽ وکريل شاعري کي ترتيب ڏئي ”سمنڊ جي هُن پار“ ۾ سهيڙي مارئي اڪيڊمي ڪراچي پاران آندو ۽ ان ڪتاب جي مهورت جو پروگرام به ايڇ.ايم.خواجه آڊيٽوريم هال ۾ سنڌي ادبي سنگت نواب شاهه پاران سڀني دوستن جي سهڪار ۽ محبتن سان ڪرايو. انهن سڀني ڳالهين سان گڏ، مون کي پنهنجي شاعري جي شروعاتي دور جا ڏينهن به ياد اچي رهيا آهن. اڄوڪي هن موقعي جي مناسبت سان جتان انهن يادن کي به اوهان سان شيئر ڪرڻ چاهيان ٿو.
اها 1990ع جي ڪا شام هئي. مان پنهنجي شروعاتي دور واري شاعريءَ جي ڪاپي هٿ ۾ کنيو. وسيم سومري وٽ آيو آهيان. عظيم ڪالوني ۾ وسيم جي گهر جي ڪچي سوڙهي گهٽيءَ ۾ سندس گهرجي در تي بيٺي مان کيس پنهنجو تعارف ڪرايان ٿو. ۽ ساڻس ملڻ جو مقصد ٻڌايان ٿو. وسيم گهر کان ٿورو پريان مون کي چوڪ تي وٺي اچي ٿو. ۽ مون کان منهنجي شاعريءَ جي ڪاپي وٺي پڙهڻ لڳي ٿو. پڙهندي پڙهندي وسيم اُن ڪاپيءَ ۾ موجود هڪ بيت کي ٽِڪ ڪري ٿو.
اچو اچو سنڌيو، جوڙيون پنهنجو ديس
جيڪو آهي سنڌ جو، پايون اُهو ويس
آزاديءَ جي ريس، کٽيون ويرين سان ويڙهي
(باغي)
۽ پوءِ اسان سنڌو هيلٿ ڪلب ۾ اچي ويهون ٿا.جيڪو وسيم جي گهرجي بلڪل ئي ويجهو اَڄ به موجود آهي. (جتي مان اُن وقت وڏي شوق سان باڊي بلڊنگ ڪندو هئس، روزاني ڪلب ۾ باقاعده ورزش ڪندو هئس) ۽ پوءِ وسيم مون کي علم عروض جي سادي وزن فعلن فعلن جي سکيا ڏئي ٿو ۽ مان اُهو پهريون هوم ورڪ کڻي وسيم کان موڪلائي گهر وڃان ٿو ۽ ٻئي ڏينهن ساڳي ٽائيم شام جو پابنديءَ سان ساڳي هنڌ وسيم سان ملان ٿو ۽ پوءِ ڪجهه ڏينهن تائين وسيم سان مُسلسل ملندو رهان ٿو پر وزن نه سمجهه ۾ اچڻ جي ڪري مان ٻيهر وسيم وٽ وڃڻ ڇڏي ڏيان ٿو. اِن وچ ۾ وسيم مون سان جتي به ملي ٿو ته هو مونکي ادبي سنگت نواب شاه ۾ اچڻ لاءِ زور ڀري ٿو. پر مان ادبي سنگت ۾ ڪو نه ٿو وڃان ڇو ته ڪو دوست ٻڌائي ٿو ته ادبي سنگت جي گڏجاڻي ۾ ڪو شعر پڙهبو آهي ۽ پوءِ سڀئي اُن تي تنقيد ڪندا آهن ۽ ليکڪ کي به شعر متعلق ڳالهائڻو پوندو آهي اِن ڳالهه جي ڪري مان ادبي سنگت جي گڏجاڻين ۾ شرڪت ڪرڻ کان لنوايان ٿو. پر وسيم جو ڪڏهن به ملڻ ۽ مونکي بار بار ادبي سنگت جي گڏجاڻيءَ ۾ شرڪت ڪرڻ لاءِ چوڻ واري ڳالهه جو احترام ڪندي مان ادبي سنگت جي گڏجاڻيءَ ۾ ڊڄي ڊڄي شرڪت ڪيان ٿو. اُهو ڏينهن 17 فيبروري 1991ع، جمعي جو ڏينهن آهي ۽ پوءِ اُتان کان وٺي منهنجو باقاعده شاعريءَ جو سُهانو سفر شروع ٿئي ٿو.
شاعريءَ سان جنون جي حدتائين لڳاءُ مون کي شاعريءَ جي سُندر محبوبا عطا ڪئي جو مان سڀ ڪجهه ڇڏي شاعريءَ جي رنگن ۾ کوئجي ويس ۽ بقول ڪنهن شاعر جي ته شاعري، اوسيتائين شاعر وٽ ڪو نه ايندي آهي جيستائين هو اُن سان عشق نه ٿو ڪري ۽ منهنجو به شاعري سان اهڙو ته عشق ٿي ويو جو اڳتي هلي مون هي سيٽون به لکيو ته!
سڀ ڪجهه ڇڏي ڏنو آ، هڪ تنهنجي سنگ ۾
تحليل ٿي ويا هون، تنهنجي ئي رنگ ۾
(باغي)
شاعريءَ جي رنگ ۾ رنگجڻ منهنجي بي رنگ زندگيءَ ۾ ڪئي ريشمي رنگ ڀري ڇڏيا. جو مون کي زندگي جي هر ڏک، سور ۾ شاعري محسوس ٿيڻ لڳي. ۽ اُها شاعري منهنجي سڀني ڏکن، سورن. مايوسن، جو هڪ خوبصورت ۽ اڻ مٽ ازالو بڻجي پئي.
ادبي سنگت جي باقاعده گڏجاڻين ۾ شرڪت ڪرڻ ادبي سنگت جي سڀني دوستن جي ساٿ ۽ سهڪار سان مون شاعريءَ جو پرائمري دور ڪافي مشڪلاتن ۽ پريشانين هوندي به شاعريءَ سان محبت ۽ محنت جي ڪري پورو ڪيو. سنڌي نظم جي خوبصورت شاعر ۽ ادب ۾ گهڻ رُخي، نواب شاهه توڙي سنڌ ۾ سڃاڻپ رکندڙ فياض چنڊ ڪليري جي سنگت ۾ مون فياض کان عليم عروض جي سکيا پرائي. جيڪا منهنجي اڄوڪي شاعريءَ جي پُخته هجڻ ۾ اهم ڪردار رکي ٿي. ڇو ته اگر مون کي علم عروض جي ڄاڻ نه هجي ها ته منهنجي شاعري لکڻ وارو جُنون ايتري جنون تي ڪو نه پهچي ها. جيترو علم عروض پرائي پهتو آهي. فياض چنڊ جي اُها سولي سمجهاڻي مونکي پهرين ويهڪ ۾ ئي علم عروض جي ٺاهوڪي ڄاڻ ڏئي ڇڏي جنهن کان پوءِ مسلسل منهنجي شاعريءَ جي خوبصورت مشق جو دور شروع ٿيو. ۽ پنهنجي مطالعي مشاهدي ۽ مشق جي سنگت ۾ منهنجي شاعري ”سمنڊ جي هُن پار“ جو ساحلي نظارو بڻجي منهنجي وجود جو اثباب بڻجي پئي آهي.
(23 مارچ 2000ع)