(پڳھہ ڇوڙي پنڌ پيا) سُئيڊن جا ماڻھو: الطاف شيخ
عام طرح سُئيڊ، طبيعت جو شرميلو، سنجيدو ۽ پنھنجو منھن وٺي هلڻ وارو ٿئي ٿو. هو پورهيت ۽ پنھنجي ڪم سان ڪم رکڻ وارو ٿئي ٿو. کل ڀوڳ جھڙي شئي کان اڻ واقف لڳندو، عادت جو غلام آهي، يعني هر ڳالھہ جي عادت ڪري ڇڏي اٿس، آفيس جو وقت اٺ هوندو پر روزانو ساڍي پنجين ئي اٿي ويندو، جيئن اخبار پڙهڻ لاءِ کيس وقت ملي سگهي. ان مان اهو بہ ظاهر ٿئي ٿو تہ سئيڊ اخبار پڙهڻ جا سست آهن.
پنھنجي پاڻ کان علاوه هنن جون ٻيون پسنديدہ شيون پئسو ڏوڪڙ، نوڪري، گهر، هاڪي کيڏڻ جي اسٽڪ ۽ پنھنجو ڪٽنب آهي (انھيءَ ئي ترتيب سان). هن کي جانورن سان پڻ پيار آهي، خاص ڪري ڪتن سان... هُو ڪلاڪن جا منھن شھر ۾ سائيڪل هلائيندو ۽ پٺيان رسي ذريعي هڪ بگهڙ جھڙي پاليل السيشن ڪتي کي بہ ڇڪيندو.
سئيڊن جو ماڻھو گهڻو ڪري ايماندار، وقت جو پابند، ڀروسي جوڳو ۽ صاف سٿرو ٿئي ٿو. کيس پنھنجا ئي قدرتي ڏند ٿين ۽ قانون جو دل سان ادب ڪري ٿو. غير قانوني ڪم کان ڪوشش ڪري پاسو ڪري ٿو، جنھن جو مثال توهان کي اڪثر رستن تي نظر ايندو. پري پري تائين کڻي ڪجهہ بہ نہ هجي، پر سئيڊ سخت ٿڌ ۽ بارش ۾ پُسندو رهندو پر رستو نہ ٽپندو، جيسين ڳاڙهي بتي وسامي سائي نہ ٿئي. اهڙي طرح هُو ڪار ۾ هميشہ سيٽ بيلٽ ٻڌي ويھي ٿو. شراب پي ڪڏهن بہ ڊرائيونگ نٿو ڪري. ٽي ويءَ سان گڏ باقاعدي ٽي ويءَ جو لائسنس پڻ ٺھرائي ٿو، انڪم ٽئڪس وقت تي ادا ڪري ٿو. سئيڊ ماڻھو ڪتي سان گڏ هر وقت پلاسٽڪ جي ٿيلھي بہ کڻي ٿو، ڪھڙي خبر ڪنھن مھل سندس ڪتي کي فارغ ٿيڻ جي ضرورت پوي ۽ هن کي رستي تان ان جو گند کڻي رستو صاف ڪرڻو پوي. رات جو ڏهين کان پوءِ ڪڏهن بہ نٿو وهنجي. (هتي جي قانون موجب فلئٽ ۾ رهڻ واري کي پاڙيسريءَ جو خيال رکڻ ڪارڻ ڏهين کان پوءِ نہ زور سان ڳالھائڻو آهي، نہ ٽي وي/ ريڊيو جو آواز مٿاهون ڪرڻو آهي ۽ نہ وهنجڻو آهي. ڇو جو وهنجڻ سان پاڻيءَ جي شپڪي جو آواز ۽ پائيپ جو گڙ گڙ پاسي واري، هيٺين يا مٿين فلئٽ ۾ رهندڙ کي ڊسٽرب ڪري سگهي ٿو.)
سئيڊ ماڻھو هر ڪم ڪندي خبردار رهي ٿو. هر ڳالھہ سوچي سمجهي ڪري ٿو. ائين بنا سوچ، اڇل ۽ هوڙيائيءَ سان ڪو بہ ڪم نٿو ڪري، سواءِ ڇِڪَ ڏيڻ جي. هن لاءِ هر ڳالھہ جو فيصلو زندگي ۽ موت برابر رهي ٿو.
مثال طور مکڻ يا پنير وٺڻ جھڙوڪو معمولي ڪم هوندو تہ بہ سئيڊ تڪڙ نہ ڪندو، هُو ڏهن دڪانن تان ڏھہ ڏھہ جنسون ڏسي پوءِ مس مس اڌ پاءُ وٺندو. سندس نس نس ۾ ڀريل شايد هيءَ اها ئي خبرداري جي عادت آهي، جنھن جي ڪري هُو شاديءَ جھڙي ڪم ۾ بہ تڪڙ نٿو ڪري. يڪدم شادي ڪرڻ بدران پسند جي عورت سان پھرين ڳالھائي ٻولھائي ٿو، پوءِ ساڻس گڏ رهي ٿو ۽ پوءِ هڪ ٻہ ٻار ٿيڻ بعد، جي ڳالھہ وڻيس ٿي تہ پوءِ عورت کان شاديءَ جو پڇي ٿو تہ نڪاح نامي تي صحيح ڪجي يا نہ... يعني رسمي طرح شادي ڪجي يا هر ڪو آزاد ٿي وڃي.
شاديءَ جي ڳالھہ نڪتي آهي تہ اهو بہ ٻڌائيندو هلان تہ سئيڊ مرد باقي يورپي مردن کان نرالو آهي. هُو هر اهو ڪم بھتر نموني سان سرانجام ڏئي سگهي ٿو، جيڪو زال ذات ڪري سگهي ٿي. رڌ پچاءَ کان ڪاڄ ٽوپي تائين. سچ تہ اهو آهي تہ سئيڊ مرد کي زال جي هر ڪم ۾ ڀائيوار ٿيڻو پوي ٿو، سواءِ ٿڃ ڏيڻ جي.
هتي سئيڊن ۾ ٻار کي اسڪول ۾ هفتو زال ڇڏي ايندي تہ هفتو مرد. ٻار کي کارائڻ پيارڻ ۽ نئپيون بدلائڻ جھڙو ڪم عورت سان گڏ مرد بہ ڪري ٿو، ڇاڪاڻ جو هتي جي مرد توڙي عورت جي زندگي توڙي سماجي درجو برابر آهي.
دنيا ۾ جيڪي ڪجهہ وهي واپري رهيو آهي، ان جي ڄاڻ کان سئيڊ پاڻ کي واقف رکي ٿو ۽ هر وقت ڪلاڪن جا ڪلاڪ ڪنھن نہ ڪنھن قسم جي معلومات حاصل ڪرڻ ۾ لڳو رهي ٿو، جھڙوڪ: ائٽمي هٿيارن جا انگ اکر جمع ڪرڻ، ٽين دنيا جي مالي وسيلن بابت اپاءَ، دنيا جي سمنڊ ۽ هوا ۾ وڌندڙ گندگيءَ بابت، سائوٿ آفريڪا جي نسلي فرق بابت، سئوپيريءَ جي جنسي ضروريات بابت، وغيره.
ساڳئي وقت هُو غير اهم شين ڏي تمام گهٽ ڌيان ڏئي ٿو، ان ڪري هن کي ڪڏهن بہ ان جو گهڻو خيال نٿو رهي، تہ سندس پاڙيسري ڪير آهي؟ شراب پيئڻ مان نقصان آهن يا فائدا، وغيره.
گهڻا تڻا سئيڊ پنھنجي صحت کي صحيح رکڻ واري معاملي ۾ اصل ديوانگيءَ جي حد تائين چريا آهن ۽ ان چڪر ۾ هُو پنھنجا موڪل وارا ڏينھن رستن تي ڊوڙندي گذاريو ڇڏين يا هيٺ بھري (Basement) ۾ زمين سان قابو ٿيل سائيڪل هلائيندي برباد ڪريو ڇڏين. تندرست رهڻ جي فڪر ۾ هنن ڪيتريون ئي شيون ڇڏي ڏنيون آهن، جھڙوڪ: سگريٽ ڇڪڻ، ڪافي پيئڻ، صبح جو نائين کان پوءِ سمھڻ ۽ اڻ واقفڪار کي کيڪارڻ وغيره.
پر انھن سڀني گڻن مان سئيڊ ماڻھوءَ ۾ جيڪو وڏو گڻ آهي، اهو آهي برابريءَ جو احساس. هر سئيڊ پنھنجي هم وطن سئيڊ کي برابر جو انسان سمجهي ٿو. شايد انھيءَ ڪري ڪيترن جون ذاتيون ساڳيون آهن، جھڙوڪ: نلسن، جانسن، سوين سن، پرسن وغيره. انڪم ٽيڪس ڏيڻ بعد امير توڙي غريب وٽ هڪ جيترو وڃيو بچي. فرنيچر وٺڻ جي معاملي ۾ سڀني سئيڊ ماڻھن جي ساڳي چونڊ ۽ پسند آهي. سڀ هڪ نموني جا لٽا ڪپڙا پھرين ٿا، هڪجھڙو سوچين ٿا، وولوو ڪار هلائين ٿا ۽ ’موڪل جا ڏينھن‘ ۽ ’بچت‘ ختم ڪرڻ لاءِ اسپيني ٻيٽ ميورڪا (Majorca)ڏي رخ رکن ٿا.
سيئڊ ماڻھو مڃڻ کان هميشہ انڪار ڪندو تہ هن کي ٻين سان ڪو ساڙ يا ڪينو آهي. هن لاءِ سندس ملڪ ۾ آيل ڌاريان ماڻھو ائين آهن جيئن پنھنجا سئيڊ. هن جي جيتوڻيڪ ڪنھن بہ ترڪ، عرب، پاڪستاني، ايراني يا يوناني، سرب، ڪروٽ، پولش يا چيڪو ۽ سلاويڪين سان دوستي نہ آهي، پر هن کي يقين آهي تہ منجهس ۽ هنن ۾ ڪو گهڻو فرق ناهي، سواءِ ان جي تہ ڌارين ملڪن کان لڏي سندس ملڪ ۾ پناھہ وٺندڙن جا نالا نرالا آهن ۽ رسمون رواج اوپرا آهن، جنھن نموني سان هُو گهر جي ڪنڊن پاسن ۾ ڀاڄيون پوکين ٿا، اهو بيھودو طريقو آهي ۽ اها پڻ نا پسنديدہ ڳالھہ آهي تہ ڌاريان هر وقت ڇرا ۽ پستول کڻيو هلن ۽ سندن ملڪ (سئيڊن) جي بئنڪن کي ڦريندا وتن. هُنن کي اها ڳالھہ بہ پسند نہ آهي تہ سندن ملڪ ۾ ڌارين ملڪن جا رهندڙ، هِنن جي ملڪ جي سوشل سڪيورٽي کان ورتل خيراتي پئسي تي گذر ڪن ٿا، سَھن وانگر ويجهہ تي زور اٿن ۽ وڃن ٻن مان چار ۽ چئن مان سورنھن ٿيندا. مڪاني ماڻھن جي نوڪرين ۽ ڌنڌن تي ڌاڙا هڻن ٿا، پنھنجين زالن کي موچڙا هڻن ٿا ۽ وات چٻو ڪري سئيڊش زبان ائين ڳالھائين ٿا، ڄڻ وات ۾ اخروٽ ڦاسي پيو هجين.
آخر ۾ اهو بہ لکندو هلان تہ سُئيڊ مرد توڙي عورت کي سج سان پيار آهي، قطار ۾ بيھڻ کان نفرت آهي، ٻين کان پھرين بس ۾ چڙهڻ ۾ خوشي ٿئيس ٿي، سياري لاءِ سخت ڌڪار آهي، سيڪس سان دلچسپي آهي، يوگوسلاويا ۽ رومانيا پاسي کان آيل جپسي (Gypsy) عورتن کان چڙ اٿن، جيڪي ڊاڪٽر ٻڌائيس ٿو ان تي دل جو (توڙي ٻاهر جون) اکيون پوري اعتبار ڪري ٿو. هُو خدا کي نٿو مڃي، Skiing(برف تي کيڏندڙ) رانديگر Stenmark-Ingemar جي پوڄا ڪري ٿو، جنھن وقت بہ پيئي ٿو تہ نشو چڙهيس ٿو ۽ پنھنجي ملڪ لاءِ وفاداريءَ جو جذبو رکي ٿو (سئيڊن جي جهنڊي مان ڪڇو ٺاهي پائي ٿو). طلاق ڏنل زال وٽ رهندڙ سندس ٻارن سان قاعدي موجب هفتي ۾ ٻہ دفعا ملي ٿو، پر ماءُ پيءُ سان ملڻ لاءِ سال ۾ هڪ دفعو (ڪرسمس جي موڪلن ۾) ئي وقت ڪڍي ٿو. انگريزي سکڻ لاءِ شام جا ڪلاس اٽينڊ ڪري ٿو ۽ ظاهر آهي، هن قسم جي مضمونن کي پڙهڻ ۾ پنھنجي بي عزتي سمجهي ٿو.