ايڪيھہ سؤ ستيتاليھہ (حڪيم عبدالرؤف ڪياني/يوسف سنڌي)
’عظيم مملڪت‘ جو ٻہ سؤ سالہ جشن وڏي جوش ۽ جذبي سان ملھائڻ لاءِ گرائونڊ کي آخري شڪل ڏني ويئي هئي.
سائرن وڄندي ئي ماڻھو احترام مان پنھنجي ڪرسين تان اُٿي بيھي رهيا. قومي تراني جا ساز فضا ۾ ٻُريا.
صدر مملڪت، آرمي چيف ۽ وزيراعظم سان وکون وکن ۾ ملائيندو اڳيان وڌيو. لڳ ڀڳ پنجاھہ فوٽ اوچي پائپ سان لڙڪيل ڏوري جي ڳنڍ کولي، هوريان هوريان ڪيترائي وال وڏو ۽ ڪيترائي وال ويڪرو سبز هلالي جهنڊو هوا ۾ لھرائڻ لڳو. پنھنجي پنھنجي ڪرسين تي ويٺل عوام آسمان ڏانھن ڏٺو ۽ جهنڊي کي سلام ڪيو. ڪجهہ ڇوڪرين ۽ ماين پنھنجي ساڄي هٿ جي آڱرين کي چميون ڏيئي، جهنڊي ڏانھن اشارو ڪيو. هوا انھن جي چميءَ جو ڇُهاءَ جهنڊي تائين پھچايو. ماڻھو وڏي جوش سان تقريب جي ٻئي مرحلي کي ڏسڻ لاءِ بيتاب نظر اچڻ لڳا.
صدر صاحب کي مختلف فوجي دستن ’گارڊ آف آنر‘ پيش ڪيو. هن پنھنجي مٿي تي پنھنجي هٿ جون آڱريون رکندي، سلاميءَ جو جواب ڏنو.
پري کان هوريان هوريان ايندڙ انجڻيون اسٽيج جي ويجهو پھچي رهيون هيون. وڏن وڏن ۽ ڪيترائي فوٽ ڊگهن ٽرالرن تي صوبن جي روايتي لباسن ۾ ويٺل ماڻھو، تاريخي هنڌن جي يادگارن جا ماڊلز ۽ گيت ڳائيندڙ ماڻھو پنھنجي ڌيمي رفتار سان اڳيان وڌي رهيا هئا.
پريڊ گرائونڊ ۾ صدر صاحب جي سامھون جديد هٿيارن، صنعتي شين، اسڪوٽرن تي ڪرتب ڏيکاريندڙ فنڪار، ڪارون، سولر سسٽم سان هلندڙ شيون ۽ مختلف قسم جي مشنري لنگهائي پئي ويئي.
گرائونڊ جي پاسن کان ’باباءِ قوم‘ ۽ ’شاعرِ مشرق‘ جون وڏيون شاهوڙ پينٽ ڪرايل تصويرون لڳل هيون. گرائونڊ جي ساڄي کان کاٻي شاعرن، اديبن ۽ ’عظيم مملڪت‘ جي لاءِ عظيم خدمتون سرانجام ڏيندڙن جون تصويرون لڳل هيون.
اسٽيج سان گڏ ’نشانِ حيدر‘ مليل همراهن جون تصويرون، اڻ ٿڪ ۽ بي ڊپي ماضيءَ جي نشاندهي ٿي رهي هئي.
فضا ۾ جديد جنگي جھاز، مختلف رنگن جي دونھين سان فضا ۾ انڊلٺي منظر پيش ڪندي، ڪلٽيون کائيندا، اڳيان وڌي رهيا هئا. مملڪتِ خدادادا پنھنجي پيداواري ۽ انتظامي صلاحيتن ۾ گهڻي حد تائين پاڻڀرو ٿي چڪو هو. ان ڏينھن صدر صاحب جي تقرير جو خاص موضوع اهو ئي هو.
صدر صاحب، مائيڪ جي سامھون بيٺو تہ سڄو پنڊال تاڙين جي گونج سان ٻُرائجي اٿيو.
مختلف رنگن جا ڦوڪڻا هوا ۾ بلند ٿيا. سلامي جي لاءِ ڪيتريون ئي توپون هڪ ئي وقت ڇوڙيون ويون.
صدر صاحب فرمايو:
”هڪ ڊگهي جدوجھد، ڏکئي ۽ ڪنڊن سان ڀريل رستي تي هلڻ کان پوءِ هي خطو دنيا ۾ پنھنجي عزت ۽ شانَ سان مٿاهون مقام ماڻي سگهيو آهي.
جيڪڏهن اسين پنھنجي تاريخ تي نظر وجهون ٿا تہ هن ملڪ ۾ لاقانونيت هئي، ڏينھن ڏٺي جو ڦرلٽ ڪئي ويندي هئي، ڌاڙا هنيا ويندا هئا، ڪوبہ ڪنھن جو اوهي واهي نہ هوندو هو. طوفان ۽ واچوڙا هن جو مقدر بڻجي چڪا هئا. طاقتور ظالم، غريب ۽ لاچار مظلومن جي انصاف تائين پھچ ناممڪن بڻائي ڇڏيندو هو. سياسي ۽ سماجي اثر رسوخ رکندڙ شخصيتون پنھنجن حامين ۽ عزيزن قريبن جي ظلم خلاف آواز کي روڪينديون هيون.
انھن شخصيتن جو دٻاءَ ڪنھن ظالم کي ڪٽھڙي ۾ آڻڻ کان پري رکندو هو. جائز ڪمن لاءِ رشوت ڏيڻ عام ڳالھہ ٿي چڪي هئي ۽ ڪو بہ کاتو ان کان خالي نہ هو. اربين روپين جي جائداد جا مالڪ ڪجهہ هزار روپيا ئي ٽئڪس ادا ڪندا هئا ۽ معمولي ڪاروباري ماڻھن کان ڪيترائي ٽئڪس وصول ڪيا ويندا هئا. هڪ غريب ريڙهيءَ وارو ۽ هڪ مزدور، جيڪو مشڪل سان ڇھہ ست هزار روپيا ماهوار ڪمائيندو هو، ان جي گهر جي بجليءَ جو بل ٽي کان چار هزار روپيا ايندو هو.
پوليس شراب خانن تي ڇاپا هڻندي هئي ۽ اتي ئي ويھي سڄي رات شراب پِي نشي ۾ ٻَڏل رهندي هئي ۽ پوءِ باقي بچيل بوتلون وڪڻي پنھنجا کيسا ڀريندي هئي. جُوئا خانہ بند ڪرائيندي هئي ۽ سڄي رات عياشي ڪندي هئي. سرڪاري کاتا بدعنوانيءَ ۾ مشھور هئا. عام شھرين لاءِ علاج جي سھوليتن جي کوٽ هئي. وڏين وڏين عمارتن ۾ قائم سرڪاري اسپتالن ۾ ڊاڪٽر گوسڙو هوندا هئا ۽ ڊيوٽيءَ لاءِ مقرر ڊاڪٽر، مريضن کي سرڪاري اسپتالن ۾ مقرر ٽائيم تي چيڪ ڪرڻ بدران پنھنجي ذاتي ڪلينڪ ۾ اچي تپاس ڪرائڻ جو مشورو ڏيئي ڳريون فيون وٺندا هئا.
ملٽي نيشنل ڪمپنين جي دوائن جو نقل ڪندڙ ڪمپنين جا سيلزمين، ڊاڪٽرن کي سندن دوائون مريض کي لکي ڏيڻ جي عيوض، ڪارون، موٽر سائيڪلون، موبائيلون، دبئي ۽ سينگاپور جي گهمڻ ڦرڻ ۽ اتي عياشي ڪرڻ لاءِ ويزائون ۽ هوائي جھازن جون ٽڪيٽون آڇيندا هئا.
سياستدانن، پنھنجن ڪارڪنن کي پنھنجي ذاتي مقصدن جي خاطر ملڪ ۽ قوم جي خير خواهيءَ جي بھاني هُل بکيڙو ۽ ڀڃ ڊاھہ ڪرائيندا هئا ۽ ڪاميابيءَ کان پوءِ پاڻ اڳوڻن دؤرن کان بہ بدترين ڪارڪردگي پيش ڪندا هئا.
بجليءَ جي لوڊشيڊنگ، صنعتي ۽ ڪاروباري علائقن ۾ اڻ اعلانيل ۽ غير متوقع هوندي هئي ۽ اها ڪلاڪن جا ڪلاڪ گم هوندي هئي.
هر کاتي لاءِ هڪ وزير ۽ ڪيترائي صلاحڪار مقرر ڪيا ويندا هئا، جن کي وزيرن جي برابر درجو ۽ سھوليتون حاصل هونديون هيون، جنھن سبب سرڪاري خزاني تي وڏو بار پوندو هو.
حڪمرانن جون ٻاهرين ملڪن ۾ فئڪٽريون هونديون هيون ۽ غريب عوام هتي بي روزگاريءَ جي عذاب ۾ پيو تڙپندو هو.
غريب عوام جو هر قسم جو علاج پاڪستان ۾ ٿيندو هو ۽ حڪمران مٿي جي سُور لاءِ بہ ٻاهرئين ملڪ وڃي چيڪ اپ ڪرائيندا هئا.
سرڪاري خزاني مان حج ۽ عمرا ڪيا ويندا هئا. حڪمرانن سان پرڏيھي دورن ۾ الائجي ڪيترا ماڻھو ساڻن گڏ ويندا هئا، جن جو وزن سرڪاري خزانو برداشت ڪندو هو. پرڏيھي قرض ۽ آءِ. ايم. ايف جي پابندين جي ڪري حڪمران خوشحال ۽ غريب عوام غربت ۾ پيڙهجي رهيو هو.
مذهب جي نالي تي دوڪان کوليا ويندا هئا. پيرن، فقيرن جي مريدن کي پنھنجي ايجاد ڪيل دين تي هلائڻ کي دين ۽ مذهب جو حصو تصور ڪيو ويندو هو.
اڻ سھپ ۽ ان جي خول ۾ بند ماڻھو هڪٻئي کي نظرياتي اختلافن سبب ماريندي بہ دير نہ ڪندا هئا، پوءِ بہ هُو جنت جي خوش فھميءَ ۾ رهندا هئا. پيٽن تي بم ٻڌي پاڻ سان گڏ سوين ماڻھن کي مارڻ ثواب سمجهيو ويندو هو.
منھنجا عزيز هم وطنو!
ان وقت ملڪ جي صدر جي حيثيت، ڪٺ پتلي هئي. اقتدار ۾ آيل پارٽي پنھنجي پسند جي ڪنھن اڻ ڄاتل شخص کي، جنھن جي وفاداريءَ جو کيس پڪو ويساھہ هوندو هو، صدارتي اميدوار جي حيثيت سان ڪامياب ڪري، صدر ڪري ويھاريندي هئي.
پوءِ وقت جو ڦِرڪو ڦريو تعليم عام ٿي ويئي، عورتون ۽ مرد برابريءَ جي سطح تي ڪم ڪرڻ لڳا. تعليم جي عام ٿيڻ ڪري هڪ ريڙهي واري کان وٺي هر طبقي جي ماڻھن جي تعليم سان محبت ٿي ويئي ۽ ڪيترن ئي ماڻھن گريجوئيشن ۽ ماسٽرز ڪري ملڪ جو ڀاڳ بدلائڻ ۾ پنھنجو پنھنجو حصو وڌو تہ چوڌاري هُل مچي ويو تہ ائين ڪرڻ سان تعليم جي تذليل ٿي رهي آهي. مڊل ۽ مئٽرڪ جي ميرٽ تي اعليٰ تعليم يافتہ نوجوان ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين کي ڇو پيو ڀرتي ڪيو وڃي؟
عزيز هم وطنو!
اهو وقت ’عظيم مملڪت‘ لاءِ عروج وارو ثابت ٿيو. سفارش جو خاتمو ٿي ويو. ادب ۽ احترام جو راڄ قائم ٿيو، آفيسن ۾ جونيئر، سينئرن کان وڌيڪ پڙهيل لکيل هئا. سينئرن جي رٽائرڊ ٿيڻ سان ئي، ڪلارڪ ۽ نائب قاصد اعليٰ عھدي تي مقرر ٿي ويا ۽ انھن جي جاءِ نئين پڙهئي لکئي نسل اچي والاري. بظاهر تہ اها صورتحال ڳنڀير هئي، انھن پڙهيل ڳڙهيل نوجوانن پنھنجي ڊگرين ۽ تعليم کي وڏن عھدن جي خاطر انا جو مسئلو نہ بڻايو، ڪي طبقا ان ڳالھہ کي پسند نہ پيا ڪن، پر گهڻائيءَ رزق، روزگار لاءِ معمولي نوڪريون ۽ ننڍا ننڍا ڌنڌا ڌاڙي ڪرڻ کي ڪو مسئلو نہ سمجهيو. اهو وقت ملڪ مان جاهليت جي خاتمي جي پيڙھہ جو پٿر هو. ان کان اڳ سياستدان ذات برادريءَ جي بنياد تي ووٽ وٺندا هئا، ٿاڻي جي سياست ڪندا هئا ۽ دولت جي بنياد تي ووٽ خريد ڪندا هئا. هوريان هوريان جڳادري ۽ ڄٽ سياستدانن جي سياست پويان پساھہ کڻڻ لڳي ۽ موروثي سياست جو خاتمو ٿي ويو.
پڙهيل لکيل ماڻھن پنھنجن حقن جي ويڙھہ وڙهي ۽ هر ڀيري پنھنجي ووٽ جو استعمال ڪندي، ذات پرستي ۽ برادري ۽ ٿاڻي جي سياست جي خاتمي لاءِ ڪوششون تيز ڪري ڇڏيون. ائين ڪجهہ ئي ڏهاڪن ۾ ’عظيم مملڪت‘ ۾ قانون جي حڪمرانيءَ جو مانُ مٿانھون ٿيڻ لڳو.
خوشحاليءَ پنھنجن پرن ۾ مايوس ۽ لاچار ماڻھن کي لڪائي ڇڏيو. ٻن ويلن جي دال مانيءَ لاءِ سڪندڙن کي پنھنجي محنت جو پورو اجورو ملڻ لڳو. خاموش انقلاب جون راهون هموار ٿيڻ لڳيون. عوام هڪ عظيم تبديليءَ لاءِ سندرا ٻڌي ورتا ۽ پنھنجا ووٽ پنھنجي ضمير جي سڏ تي ڏيڻ لڳا.
هوريان هوريان چوڌاري خاموش انقلاب سڄي ملڪ ۾ ڪرپشن ۽ بدعنوانين جي خاتمي ۾ پنھنجو ڪردار ادا ڪيو ۽ چوڌاري انصاف جو مانُ مٿانھون ٿيڻ لڳو.
اڄ چوڏهن آگسٽ، ايڪيھہ سؤ ستيتاليھہ آهي. ’عظيم مملڪت‘ جي ٺهڻ کي پورا ٻہ سؤ سال مڪمل ٿيڻ جو جشن آهي. اڄ ملڪ ۾ خوشحالي آهي، شرح خواندگي 92.9 سيڪڙو آهي ۽ بيروزگاري 01.0 سيڪڙو آهي، ڪاروباري هدف ۾ فائدي وارين رٿائن سبب ۽ پرڏيھين لاءِ سياحت جي بھتر ماحول سبب ملڪ جي آمدنيءَ ۾ واڌارو ٿيو آهي.
هن وقت ’عظيم مملڪت‘ ۾ لڳ ڀڳ هر رهاڪو پاڪستاني شھريت حاصل ڪري چڪو آهي. گرين پاسپورٽ دنيا ۾ پنھنجي اهميت مڃائي چڪو آهي. هتي انتھاپسندي، مذهبي ۽ سياسي هڪ هٽي ختم ٿي چڪي آهي. ڪو وقت اهڙو بہ هو جڏهن اسان جا ماڻھو آمريڪا جي گرين ڪارڊ لاءِ سر ڌڙ جي بازي لڳائي ڇڏيندا هئا، اڄ پاڪستان ۾ گوادر پورٽ دنيا جو سڀني کان خوبصورت شھر آهي. هِتان جي هائوسنگ اسڪيمن ۾ وڏيون وڏيون رهائشي رٿائون، دنيا جي ڪنھن بہ ملڪ جي ڀاڳ ۾ نہ آهن.
گذريل دؤر جا حڪمران پنھنجي عوام سان پرڏيھي قابض حملي آورن جھڙوسلوڪ ڪندا هئا، پر اڄ حڪمران عدالت جي سامھون جواب ڏيڻ لاءِ ٻڌل آهن، آءٌ دعا ٿو گهران تہ ’عظيم مملڪت‘ ان کان بہ وڌيڪ ترقيءَ جون منزلون طئہ ڪري.
پاڪستان زنده باد.“
ملڪ جي صدر جي تقرير پوري ٿي تہ ماڻھن کي حيرت ۾ ڏندين آڱريون اچي ويون. کين يقين ئي نہ پئي آيو تہ هتي اهڙا ماڻھو بہ آباد هئا، جيڪي سياستدانن جي بجلي، روزگار، روڊن، رستن، ڪاروبار ۽ تعليم لاءِ ڪيل ڪوڙن واعدن تي هر ڀيري نئين اميد جي ڏٽي ۾ اچي ويندا هئا ۽ اهڙا بي ضمير ماڻھو بہ هئا، جيڪي حڪمرانن جي ڪرپشن ثابت ٿيڻ تي بہ سندن وڪالت ڪندي نہ ٿڪبا هئا.
تاريخ جا شاگرد، ماڻھن جي حيراني گهٽائڻ لاءِ تاريخي حقيقتن ۽ حوالن سان سمجهائي رهيا هئا ۽ صدر صاحب جي تقرير جي هر لفظ کي تاريخي حقيقت جو آئينو قرار ڏئي رهيا هئا.