ڏيک ڏهون
باشومل : ( ٻڌائيندي) مکي، سکرائي واپارين جو ڀلاوڻو موٽومل ۽ شڪارپوري سيٺين جو ڀلاوڻو منشي قيمت راءِ قنبر ۾ باه ٻاري ڇڏي آهي. ماتو،چڱي ڀلي جي بي عزتي ڪندي ،کين ڀوء ئي ڪونه ٿو ٿئي. چون ٿا ته اسان سڀني قرضي قنبرائن کي ڪورٽ ۾ ڇڪرائينداسي. مان کين ڪلھ ويهي سمجھايو، ته ايئن نه ڪيو. جيڪو به مسئلو آهي ،پئنچائت ۾ پيش ڪيو.پوءِ جي اهو مسئلو حل نه ٿئي ته پوءِ کڻي ڪورٽ ۾ دانهين ٿِجو.
جڳت راءِ: (معني خيزانداز ۾ جواب ڏيندي ) توکي وڏي شابس آهي!
(موٽومل ۽ قيمت راءِ داخل ٿين ٿا)
باشو مل: ( ڏسندي) ماتو، وڏي حياتي اٿن ، اچي ويا.
موٽو مل ۽ قيمت راءِ: رام، رام ڀائي!
مکي ۽ پئنچ: (ساڻن اٿي ملندي) رام ،رام!( موڙهن ڏانهن اشارو ڪندي) ويهو،ويهو!
موٽو مل: ( ويهندي) مکي جڳت راءِ صاحب، اسان تو وٽ دانهين آيا آهيون.تنهنجي گام جا سيٺ ۽ وڻڪا اوڌر ڏيڻ لاءِ تيار ناهن.چون ٿا ٻئي مندون مري ويون آهن.
جڳت راءِ : چون ته سچ ٿا.
قيمت راءِ: ( موڙهي تي ويهندي) اسان جي سيٺين جو ڇا وڃي ربيع ۽ خريف سان...يا روڪڙ ڪڍو يا روڪڙا جواب ڏيو...جي چئو ته لکئون ٻڏي کنڌي؟
جڳت راءِ: ڀائي قيمت راءِ، وڻ وڻ تي ناهي پوندو،ماڻهو ماڻهوءَ تي پوندو آهي.جي اڄ قنبرائن تي ڪٺن وقت آيو آ، ته اهو وقت به گذري ويندو. هڪ سج ٻه پاڇا ، توهان ڪجھ خيال ڪيو.باقي ٻڏي کنڌي ڪونه لکرائبي،ڪجھ نه ڪجھ ڪري ،اوهان کي راضي ڪبو.
موٽو مل: مکي، توکي اهو ٻڌائي ٿا ڇڏيون ته هاڻي هُنڊي پانڊي ڪونه هلندي.ان ڪري سڀان جو سورج اڳهي، تهان اڳ ليکو چڪتو ڪرڻو پوندءُ.نه ته پوءِ اسان تي ميار ڪونهيوَ!
خوبچند: ( وچ ۾ ڳالهائيندي )مکي منهنجي ته صلاح اها آهي ته هي جواسان قنبر وارن جو ٽڪو مانُ ڪن.ڀلو اهو آهي ته آريجن واري سيٺ گنگارام کان وياج تي پئسا وٺي هنن کان ته جان ڇڏائجي.
ايسرداس:خوبچند! پر گنگارام اهڙو ڪٺور وياجي آهي ،جو پندرنهن ڏيندو آ، ته پنجويهين جو سون گروي رکندوآ.
باشومل: ته پوءِ ان ۾ ڇا آهي،مکي!..ماتو، قنبر گام جا سيٺ ۽ وڻڪا حالي ته ڳهڻا گروي رکي، هنن مان جان آجي ڪرائن ،پوءِ ڏٺو ويندو.
جڳت راءِ: اسان اڃا مئا ناهيون، جو سهاڳڻين جا ڳهڻا لاهي کين ڏهاڳڻيون ڪري خلق کلايون.
باشو مل: مکي ! ماتو،جي اوهان ايئن نه ڪندوء ته هي ڀلاوڻا ۽ منشي به ته مڇڏو آهن!؟
قيمت راءِ: ها ڀائي، اسان ڪيئن به ڪري سڀاڻڪي سج ۾ پنهنجو حساب ڇڪي وٺنداسي يا ٻڏي کنڌي لکرائينداسي يا وري ڪورٽ ۾ ڇڪرائينداسي.پوءِ ڀلي ته قنبر وارن جي سڄي سنڌ ۾ ڪارپت خراب ٿئي ٿي، ته ڀلي ٿئي ني!
جڳت راءِ: ( ڪاڙ وچان ) وڌيڪ نه ڳالهايو...رڳو اهوٻڌايو ته قنبر جي سيٺين وڻڪن جي کڻت ڪيتري آهي؟
موٽومل:( بندي کولي حساب ڪندي ) ڪل پندرنهن هزار پنج سوء اوڻويھ روپيه، ٻه آنه ،ٽي پيسه،هڪ پائي.
قيمت راءِ: مکي ،توهان جي عورتن جي ڳهڻن جي ماليت ،جي اوتري هوندي ته اها به قبول آهي ني،زيور ئي کڻي ڏيو.
جڳت راءِ: ( ڪاوڙ وچان ) بس، وڌيڪ هڪڙو اکر به نه ڪڍجانءِ، قيمت راءِ!.. آئي جو آدر آ،نه ته ؟...اهو ٻڌي ڇڏ ته اسان جي عورتن جي ڪوڪي جي قيمت به اڻڪٿ آ....مهرباني ڪري اوهان هاڻي هلو، سڀاڻڪي سج ۾ اوهان کي پئسا ملي ويندا
قيمت راءِ: ( اٿندي ) اسان کي پئسن سان ڪم مکي، وڙهڻ ته اسان به ڪونه آيا آهيون ني!...
موٽو مل : ( نمستي ڪندي ) مکي !سڀاڻڪو سج به پري ناهي....(باشي مل کي ڏسندي ) ڀائي اسان کي ولايت راءِ جي درٻار تي ته وٺي هل،گڏجي ڪا پرارٿنا ڪيون ته سڀ جو ڀلو ٿئي....(طنزيه انداز ۾ کلندي ) هنھ!،، هنھ!
باشو مل : ( اٿندي ) ماتو، حاضر، حاضر!...
(موٽو مل، قيمت راءِ ۽ باشو مل ٽئي ٻاهر نڪري وڃن ٿا )
خوبچند : ( مکي کان پڇندي ) مکي ، ڌڻي ٿو ڄاڻي ته اسان کي ڳالھ سمجھ ۾ نه آئي، ته تون سڀاڻڪي سج ۾ايڏا پئسا ڪٿان آڻيندي؟
جڳت راءِ: نواب غيبي خان تي ستيا ڪئي اٿم،ڌڻي لڄ رکندو.
ايسرداس: پر جي نواب صاحب نه ڏيئي ته پوءِ؟
جڳت راءِ: ( جذباتي ٿيندي) مان هڪ گام جو مکي آهيان،ته به ايڏي ڳڻتي آهي. هو ته وسپتي آهي.گامن ۽ ڳوٺن جو ڌڻي آهي. هندن ۽ مسلمانن جي پتا سمان آهي. چانڊڪا جي هر گام ۽ ڳوٺ جي عزت سندس عزت آهي. مان هاڻي تياري ڪيان ٿو. وڏو اسر ڏئي غيبي ديري ويندس .
خوبچند : اويلو ۽ اڪيلو ويندءُ ڇا؟
جڳت راءِ : وڏو اسر ڏئي، پنهنجي ڪمدار الھ رکئي کي ساڻ ڪيون ويندس.
ايسرداس: سائين ولايت راءِ سڻائي ڪندو. پوءِ ڀلا اسان کي اجازت ،سڀاڻي شام جو وري ملنداسين.
] سڀئي آهستي آهستي نڪري وڃن ٿا[