ڏيک ٻارهون
موٽومل: ( بيچينيءَ منجھان ) ڀائي، مکي وچن ڪيو هو ته سڀاڻڪي سج ۾ ليکو چڪتو ڪري ڏيندو، ٽپهري ٿي وئي آهي، ڄاڻ سج لٿو؟
قيمت راءِ: ڳهڻا کڻي آريجن جي سيٺ گنگارام ڏي ته نه ويو آ ني!؟...
ساڌرام: ڀائي، ڌيرج رکو، ٿهمر ڪيو!...هيڏانهن نه هوڏانهن ڄاڻ مکي آيو.وچن ڪيو ٿئين ته پورو ڪندو.
باشومل: ( پڇندي )ماتو، نيٺ ويو ڪاڏي آ؟...
خوبچند : اسان کي ڪا خبر ڪانهي.
موٽومل : ايئن ته ناهي جو شرم کان بر منهن ڪيو اٿائين.
( باشومل، قيمت راءِ، کلڻ لڳن ٿا. اوچتو جڳت راءِ اندر داخل ٿئي ٿو.)
قيمت راءِ: ( جڳت راءِ کي ڏسندي) مکي ،اسانجو ڪم ٿيو يا نه ته لکئون کنڌي ٻڏي؟
موٽو مل: جي نه ته زيور ئي کڻي ڏيو.
جڳت راءِ: ( سڏ ڪندي ) او الھ رکيا! جلدي اچ.
الھرکيو: ( اندر داخل ٿيندي ) آيو، آيومکي!
(الھ رکئي جي پٺيءَ تي خرزين آهي.جن کي ڏسندي موٽو مل ۽ قيمت راءِ وائڙا ٿي وڃن ٿا)
جڳت راءِ : (ايسرداس کي ڏسندي) ايسرداس، تون ٻي ڪنڊ ۾ويهي هنن کي پئسا ڳڻي ڏي ،پوءِ رسيد وٺي ڇڏين....
ايسرداس: جي مکي!..
( ايسرداس ،قيمت راءِ ۽ موٽڻ مل اٿي هڪ ڪنڊ ۾الھ رکئي سان گڏ ويهي پئسا ڳڻين ٿا)
باشومل: ( حيرت وچان) مکي ! ماتو،رات ڪنهن کي ڌاڙو هنيو ٿئي ڇا، جو ايڏا پئسا آندا اٿئي!؟
جڳت راءِ: ها!ڌاڙو هنيو اٿم.
باشومل:ماتو، ڪنهن کي؟
جڳت راءِ : نواب غيبي خان کي!
باشومل: پوءِ ان توکي ڪجھ به نه چيو؟
جڳت راءِ: چيائين ته جي اڃا به گھرجئي ته کڻ ، جو پنهنجي گام جي عزت آ...قنبر جي عزت معني منهنجي عزت!
باشو مل: ماتو، ٻيو وڌيڪ ڇا چيائين ؟
جڳت راءِ: ٻيو چيائين،ته قنبر جي پئنچائت کي سلام ڏجو ۽ چئجونِ ته ڪارو منهن ڪُتي جو رٻ اوتري جي اوتري!....ٻيو وڌيڪ اهو به فيصلو ڪندي چيائين ته جيڪو پنهنجي گام يا جُوءِ جي عزت نه رکي،ان کي ان گام يا جُوءِ ۾ رهڻ جو ڪو حق ڪونهي.
باشومل: (پريشان ٿيندي) ماتو، نواب صاحب کي سڀ خبر آ؟
جڳت راءِ : ها،مان ٻڌايو مانس.
باشومل: ( مکي جي پيرن تي ڪرندي) مکي!اڳ۾ تو ٽڪو مانُ ڪيو..نواب صاحب جي نياپي ۽ فيصلي کانپوءِ هاڻي ته منهجو مان ڪوڏيءَ جو به نه رهندو...مان کي سڄي سنڌ ۾ ٿڪان لڳنديون. مان ٿڪاڻڪو ٿي ويندس،مونکي نواب صاحب کان ماڦي وٺرائي ڏي.مون کي منهنجي گام مان نه لوڌيو، ماتو!..مان سچي دل سان سڀن کان معافي وٺندس.
جڳت راءِ: انکي مون عرض ڪيو هيو ته جي سچي دل سان معافي وٺي ته پوءِ ڇاڪجي؟..خبر ٿي نواب صاحب جو فيصلو پٿر تي ليڪ آهي.
باشومل: نه مڃيائين ڇا؟ ... ماتو،ڇاچيائين؟
جڳت راءِ: چيائين، ته جيڪو سچي دل سان معافي وٺي ته معاف ڪري ڇڏجوس. ڀُلي ڀُلي ڀاڻ آئي، سابه نه چئبي ڀُلي
( باشو مل شرمنده ٿي ،جڳت راءِ کي جھڪي سندس پير ڇهي ٿو،جڳت راءِ اٿاري کيس سيني سان لائي ٿو)
موٽو مل: ( اٿي جڳت راءِ کان موڪلائيندي) مکي پوراپئسا آهن ...تو پنهنجو وچن پورو ڪيو،اسان کي ماڦ ڪر!
قيمت راءِ: اسان رسيد به ايسرداس کي ڏئي ڇڏيسي ،ني! ..بس هاڻي الھ رکئي کي چئو ته اسان کي پوليس ٿاڻي تي پهچائي ،ني!.. جو پوليس جي حفاجت ۾ پئسا کڻي وينداسي، ني!..
جڳت راءِ: الھ رکيا! هنن کي ٽانگي تي وٺي ٿاڻي تي حفاظت سان پهچائي اچ.
الھرکيو: جي سائين!
(قيمتراءِ، موٽومل سڀن کان موڪلائيندي ، الھ رکئي سان گڏ ٻاهر نڪري وڃن ٿا.اوچتو پس منظر ۾ اربيلي ڳائڻي جو آواز گونجڻ لڳي ٿو.سڀئي ڪن ڏئي ٻڌن ٿا)
گيت:
گھڙيون گذري وينديون
ڳالهيون ياد رهنديون....
او! دنيا دم گذر آ
نيڪيون ياد رهنديون......
جڳت راءِ: ( پڇندي )اهو آواز اربيلي جو آهي نه؟
خوبچند: ها،مکي!..بک ڏک تي به هن ڳائڻي شهر نه ڇڏيو.
ساڌرام: ان جو مطلب ته هن به گام جي عزت رکي.
جڳت راءِ: پوءِ هلو، ته اڄ هن کي به دل کولي گھور ڏيون.
ايسرداس: ها مکي، هن جو به اسان تي حق آهي.
]رنگ منچ مان سڀئي ٻاهر نڪري وڃن ٿا. پس منظر ۾ اربيلي جو گيت گونجندو رهي ٿو[
پردو ڪري ٿو