نئين نسل کي سياسي مالها ۾ پوئڻ جي ضرورت!
تنهن ڪري سنڌ جي سياست جو صنوبر اڃا به سائو نظر پيو اچي. ان جي ٿورڙي جهلڪ سنڌ خلاف ٿيندڙ ڪنهن به فيصلي تي ڪنهن به سياسي پارٽيءَ جي اعلان تي ان ردِعمل مان به ڏسي سگهجي ٿي، جيڪي پنهنجي ڪمزور وجود ۾ سنڌ جو طاقتور آواز بڻجي وڃن ٿا. هوا جو رُخ معلوم ڪرڻ لاءِ هڪ تيليءَ جو ٻارڻ ئي ڪافي هوندو آهي. هن سرڪش ۽ خوددار نسل جي نهار ڦِٽل فلسفا ۽ مدي خارج نظريا کڻي هلندڙن کان گهڻو مٿي آهي. هي نسل سمجهي ٿو ته سنڌ جي ڏاهپ جي قيمت ڏهن هزارن کان مٿي ناهي. هاڻي اهڙن بيمار بزرگن جي صلاحن جون مرهم پٽيون سنڌ جو علاج ڪري نٿيون سگهن. هزار بُراين جي باوجود به سياسي جدوجهد ۾ ئي سنڌ جو وجود بچائي سگهجي ٿو. لاتعداد بُراين جي باوجود به سياسي قيادت ئي ڪم جي آهي. فورمن جا فرمائشي راڳ ٻُڌي ۽ آڱرين تي ڳڻڻ جيترن Intellectualsجون صلاحون سنڌ لاءِ ان ڪري به ڪارگر ناهن رهيون، جو اڪثر Intellectualsپنهنجين تقريرن ۽ تحريرن لاءِ به مُلازم ڀرتي ڪري ڇڏيا آهن.
علي قاضيءَ طرفان سنڌ ۾ تبديليءَ جو اُٿاريل سوال انتهائي اهميت رکي ٿو. ڇا نسل در نسل رواجي سياست وارن تماشن کان سنڌ تبديليءَ پاسي وک نٿي وڌائي سگهي؟ موروثي سياست واري طريقهءِ ڪار کان سنڌ ۾ نئين سياسي قيادتن اچڻ وارا بند پيل رستا کُلڻ نه گهرجن؟ ڇا سنڌي قوم فقط هڪ ئي سياسي پارٽيءَ جي رحم و ڪرم تي رهندي ايندي؟ جنهن پارٽيءَ جي قيادت مٿان پاور ۽ پئسي جو نشو چڙهيل هجي اُن مان عوامي اميدن جي سج اڀرڻ جي اميد اجائي آهي. سياست بازاري عورت جيان پاور ۽ پئسي جي نشي ۾ نيلام ٿيڻ جو نالو ته ناهي. جتي نين ترميمن جا ٽينڊر پاس ٿيندا هجن ۽ سنڌ جي ووٽ جي توهين ٿيندي هجي، اتي تبديلي اچڻ به گُهرجي. ڪنهن هڪ سياسي پارٽيءَ جي مونوپولي ٽُٽڻ به گهرجي.
افسوس جهڙي ڳالهه ته اها به آهي ته هتي قلمڪارن جون لکڻيون حڪمرانن جي نڙين ۾ ڪنهن ڪنڊي جيان اٽڪي پون ٿيون. هن سماج جي سينواريل پاڻي ۾ جن ليکڪن جون لکڻيون ڪا هلچل پيدا ڪن ٿيون ۽ مفادن ۽ مفاهمتن جي اَڏين تي وطن ۽ قوم کي وڪڻڻ خلاف طاقتور آواز بڻجن ٿيون، تن کي مختلف حُربن سان هيسايو وڃي ٿو. سنڌ جي هن نسل مٿان اُن پارٽيءَ جو نشو لهڻ لڳو آهي، جنهن پارٽيءَ وٽ انهن جي بيروزگاريءَ لاءِ ڪا مناسب حڪمت عملي به ناهي. جيڪو نسل خوشحال سنڌ جا خواب ڏسندو هجي ۽ موت جو مقابلو زندگيءَ جي دلڪش نغمن سان ڪندو هجي. سو غربت جي وڏي آڙاهه ۾ ڀسم ٿيڻ بجاءِ هاڻ تبديلي پسنديءَ واري نئين پنڌ تي نڪتل آهي، جيڪو چاهي ٿو ته اهڙي نئين سياسي قيادت اچي جيڪا هن سماج کي بدلائي سگهي. جيڪا سنڌ جي نئين تاريخ لکي جيڪا جيئڻ جي همت هاري ويٺل هن سماج ۾ زندگيءَ جو روح ڦوڪي سگهي. ٿورڙو تصور ته ڪريو، ٿورڙو پنهنجي دماغن جي ڏيئن کي ٻارڻ جي ڪوشش ته ڪريو ۽ اِها سمجهڻ جي صلاحيت پيدا ڪريو ته اڄ جو سنڌي نوجوان پورا ٽي ڏهاڪا پوئتي واري نسل کان گهڻو اڳتي نڪري چڪو آهي. جنهن کي سياست سيکارڻ لاءِ نمائشي دانشورن ۽ اڌ پڙهيل پيڙهي جي ضرورت ناهي رهي. جيڪا پيڙهي ڪالهه جي باغي سڏبي هئي پر اڄ اسٽيبلشمينٽ جي آشيرواد هيٺ آهي. هن نسل جي نمائندگي جي دعويٰ اُهي دانشور نه ڪن، جيڪي هن وقت تائين هن نسل کي ڪجهه ڏئي سگهڻ بجاءِ هر حڪومت کان مراعتون وصول ڪندا رهيا آهن. پر اُهي قلمڪار ئي هن نسل جي قيادت آهن، جن جي اکين ۾ نئين سنڌ جو هڪ خواب آهي، ۽ اُهي سياسي قيادتون، جيڪي ووٽن جي معمولي قيمتن تي قومن جا سودا نه ڪنديون هجن. جيڪي ايوانن ۾ وڃڻ کي پاور جي جنون ۽ پئسي جو ذريعو نه ٺاهن پر حقيقي سياسي تبديليءَ واري سوچ رکن. هن وقت تائين هلندڙ سياسي ڪلچر ۾ سنڌ جو انهن ايوانن تان ئي اعتماد کڄي ويو آهي. اهو اعتماد نئين سياسي قيادت پنهنجي ايمانداراڻي سياسي عمل سان ئي عوام کي واپس ڏياري سگهي ٿي. رواجي سياسي پارٽيون، جيڪي فقط ۽ فقط اقتدار جي نشي ۾ عوام جي قربانين جي توهين ڪنديون رهن ٿيون ۽ عوام جي بُک ۽ بدحاليءَ جي خاتمي بجاءِ سياست کي پاور ۽ پئسي جو ذريعو بڻائين ٿيون. تن لاءِ ئي تلسيداس چيو هو.
مايا سي مايا ملي ڪر ڪي لمبي هاتهه
تلسي داس غريب کي کوئي نه پوچهي ذات
ايوانن جي سياست ته هڪ اهڙو صحرا آهي، جتي پيٽ کانسواءِ سڀ فلسفا ۽ فڪر فراڊ لڳندا آهن ۽ هي نوجوان نسل- اُهو نسل جيڪو رُڳو پروفيشنل صحافيءَ جي سڏ کي به پنهنجي جيءَ ۾ جايون ڏيڻ لڳي ٿو ۽ پنهنجي سوچ ۽ فڪر ۾ مڪمل سچائيءَ سان آجيان ڪري ٿو، سو هاڻ اهڙي سياسي ڪلچر مان تنگ اچي چڪو آهي، جنهن سياست گذريل ڪيترن ڏهاڪن کان هن سماج ۾ ڪا تبديلي ناهي آندي. جيڪو نسل هن ملڪ جي سياست کي ڪنهن صحيفي وانگر ياد ڪيو ويٺو آهي ۽ هن ملڪ جي تاريخ ته اُردو جي هڪ مختصر شعر ۾ بيان ڪري ٿو:
يون هي کهلائي هين هم ني هميشه آگ مين پهول
نه اُن کي هار نئي هي نه اپني جيت نئي!
پر اڄ آهي ڪا اهڙي سياسي قيادت، جيڪا آجپي جي اکر تي هن نوجوان نسل جي نينهن کي آزمائي ڏسي. جيڪا انهن جي سموري طاقت کي سهيڙي سنڌ جي وساريل وجود ۾ زندگي جو روح ڦوڪڻ لاءِ عملي سياسي جدوجهد ۾ شامل ڪري سگهي ۽ ڪنهن به وڏي دعويٰ جا در کولڻ بجاءِ سن تُزو جي انهن سٽن تي عمل ڪري ته: Pretend inferiority and encourage his arrogance. (پنهنجو پاڻ کي گهٽ ظاهر ڪريو ته جيئن توهان جو دشمن غرور جو شڪار ٿي وڃي.) ۽ غرور جو شڪار ٿيندڙ دشمن خود شڪار ٿي ويندو آهي ۽ شڪست اُن جو مقدر بڻجي پوندي آهي.
جيتوڻيڪ اها به حقيقت آهي ته اسان جي سياسي قيادت ۾ اها صلاحيت ناهي، جو سنڌ جي هن سرڪش نسل کي سهيڙي سياسي مورچو سنڀالڻ جو ڪم سونپي سگهي. پر پوءِ به ان مان اها اميد ڪري سگهجي ٿي ته جيڪڏهن اها پنهنجي پوري Commitmentسان اڳتي آئي ته سنڌ جو هي نسل رِڻ جي رات ۾ به اُن سا گڏ هوندو، ڇو ته هي نسل دانشور دوستن جي ڪمزور دلين واري دنيا مان نڪري چڪو آهي ۽ سمجهي چڪو آهي ته سنڌ کي هاڻ دانائن جي دليلن جي ضرورت ناهي. اُهي سياست جو سُٽ سُلجهائڻ بجاءِ اُلجهائين ٿا. جيتوڻيڪ ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته سنڌ ۾ چند اڱرين تي ڳڻڻ جيترن ماڻهن جي ڏاهپ جا ڏيئا ئي هئا، جنهن جي روشني تي هي نسل اونداهيءَ جو وڏو سفر لتاڙي آيو آهي پر منزل تائين پهچڻ لاءِ سياست جي ٻيڙيءَ ۾ سوار ٿيڻو پوندو ۽ اها سياست جيڪا سياست سڄي سنڌي قوم کي آجپي جي آڳنڌ تي گڏ ڪري سگهي، ڇو ته اقتدار ۽ ايوانن جي سياست جو تجربو ته تڏهن ئي ناڪام ٿي چڪو هو جڏهن عوامي ليگ اڪثريت سان کٽي اچڻ کانپوءِ به اقتدار کان محروم رهي هئي. اقتدار ته شهيد ڀُٽي، شهيد راڻي ۽ شهيد مرتضيٰ کي به بچائي نه سگهيو. اقتدار ته بگٽي ۽ بالاچ کي به بچائي نه سگهيو. ايوانن ۾ پهچي عوامي خدمت واري سياسي ڪلچر جي ڪشش ممڪن آهي ته گهڻن کي موهي وجهي پر اقتدار ۾ اچڻ کان پوءِ ئي آزمائشن جي شروعات ٿئي ٿي. جيڪڏهن ڪا سياسي قيادت اهڙي آزمائش مان بچي نڪري ٿي ۽ سنڌ جي آواز سان ايوانن جي ديوارن ۾ ڏار وجهي ٿي ته شايد اها قيادت سنڌ جي قسمت کي تبديل ڪري وجهي.
هن نسل جي خوابن جي تعبير به تڏهن ئي ممڪن آهي، جڏهن هي نسل پنهنجي قيادت جي صحيع چونڊ ڪندو ۽ پنهنجي موقف جو بينر کليل رکندو ۽ اُهو بينر هن دور جا نوجوان کڻي بيهڻ جي شروعات ڪري چڪا آهن، جيڪي دماغن بجاءِ دلين سان سوچين ٿا. هونئن به عشق جي شروعات دماغن بجاءِ دلين کان ٿيندي آهي.