سر الطاف شيخ: هلندڙ ڦرندڙ انسائيڪلوپيڊيا
I want to become a traveler.
هن جواب اڪثر منهنجي استادن کي مسڪرائڻ تي مجبور ڪيو ۽ هن جواب کي فقط هڪ تفريحي جواب سمجهيو ويو جڏهن ته اها حقيقت سدائين دل ۾ ساٿ رهي ۽ سياحت جو شوق ڏينهون ڏينهن وڌندو رهيو. خير آئون اڃا تائين سياح ته ڪونه ٿي سگهي آهيان، پر سر الطاف شيخ جي سفرنامن جي ڪري آئون دنيا جي ڪُنڊڪُڙڇ ضرور گهمي آئي آهيان.
سر الطاف شيخ جا سفرناما مڪمل تفريحي سفرناما آهن. سفرنامي ۾ هڪ ئي وقت مذاق به ملي ٿي ته ساڳئي وقت ۾ تمام وسيع ڄاڻ به ملي ٿي. اُن ملڪ جي تاريخ به چٽي وڃي ٿي ته ثقافت ۽ تمدن جو بيان به پوري ايمانداري سان ڪيو وڃي ٿو. اُتان جي رهڻي ڪهڻي، اُتان جي ٻولي، اتان جي موسم چئجي ته هر شئي هر لحاظ کان چڱي طرح ٻڌائي ٿي وڃي. اگر سر الطاف شيخ کي ”هلندڙ ڦرندڙ انسائيڪلوپيڊيا“ چيو وڃي ته ڪجهه غلط نه ٿيندو.
ان ڳالهه ۾ ڪو شڪ ناهي ته سر الطاف شيخ سنڌ جا مشهور ليکڪ آهن ۽ اڄ آئون پنهنجو پاڻ کي خوش نصيب ٿي محسوس ڪريان جو اڄ منهنجو قلم سنڌ جي ان عظيم ليکڪ جي لاءِ ڪجهه لکي رهيو آهي جنهن سان ملڻ جي نه فقط منهنجي دلي خواهش هئي پر هڪ آس به هئي، سر الطاف شيخ مون جهڙن هزارين شاگردن جا آئيڊيل آهن.
11-نومبر 2014ع تي جڏهن سنڌ يونيورسٽي ۾ ٿيل هڪ ليڪچر پروگرام جي چيف گيسٽ يعني سر الطاف شيخ سان ملاقات ٿي ته اهو محسوس ٿيو ته هي هيڏي وڏي مان واري شخصيت جا مالڪ تمام سادي ۽ سلڇڻي طبيعت جا مالڪ آهن. چوندا آهن ته انسان ڪيترو عظيم آهي، هن جي عظمت، هن جي ڪردار ۽ انداز بيان مان ظاهر ٿيندي آهي. سر الطاف شيخ سان ملي ان ڳالهه جو احساس ٿي ويو.
خير ڳالهه ڪجي سفرنامن جي ته منهنجي نظر ۾ سفرناما اهي آهن جيڪي انسان جي اندر جستجو پيدا ڪن. جنهن کي پڙهندي انسان کي ائين محسوس ٿئي جيئن هو اُن وقت، اُن ديا ۾ شامل ٿي ويو آهي. جيڪي پڙهندڙ کي مجبور ڪن ته هو به اُهي ملڪ، اُهي علائقا، اُهي نظارا وڃي ڏسي، گهمي ۽ محسوس ڪري. هڪ سٺي سفرنامي جا سڀ گُڻ ۽ خصوصيتون سر الطاف جي لکيل ڪتابن ۾ ملن ٿيو. هونءَ ته سر الطاف شيخ جا لکيل سڀ سفرناما تمام دلچسپ آهن، جيئن ”وايون وڻجارن جون“، ”بندر ديسان ديس“، ”اي روڊ ٽو مدينه“، ”جت جر وهي ٿو جال“ ۽ ٻيا بيشمار سفرناما پر هڪڙي سفرنامي جنهن مون کي تمام گهڻو متاثر ڪيو اهو آهي ”منهنجو ساگر منهنجو ساحل“. هي اهڙو سفرنامو آهي جنهن کي بار بار پڙهڻ تي دل ٿئي ٿي . 1968 ۽ 1969 جي دور ۾ مون جهڙا نوجوان ته اڃا پيدا ئي ڪونه ٿيا هوندا پر اسان نوجوانن کي ان وقت جي حالات ۽ معاملات کي ڄاڻڻ جو تمام گهڻو تجسُس آهي. سر الطاف شيخ جي ان وقت جي لکيل سفرنامي ۾ مون جهڙو پنهنجو پاڻ کي اُتي محسوس ڪيو. سربيا جي شديد سردي به محسوس ٿي ته آفريڪا جي شدت واري قهرن جهڙي گرمي به محسوس ٿيڻ لڳي. اهوئي ته هڪ هونهار ليکڪ جي قلم جو جادو هوندو آهي. جيڪو پڙهندڙ کي پنهنجي طلسم ۾ گرفتار ڪري ڇڏيندو آهي.
اسان نوجوانن کي شايد ئي بحري سفر ۽ بحري جهازن جي باري ۾ گهڻي ڄاڻ ۽ معلومات هجي. اسان نوجوانن ته بحري سفرن جو نظارو صرف Hollywood جي فلمن ۾ ڪيو آهي. بحري سفر ۾ ڪهڙيون مشڪلاتون اچن ٿيون، ڪيڏي نه محنت ۽ مشقت سان اهي بحري سفر ڪيا ٿا وڃن ۽ ڪهڙا هيبتناڪ ۽ دهشتناڪ سامونڊي طوفان اچن ٿا ۽ جهاز ران ڪهڙيون تدبيرون اختيار ڪن ٿا. ان جو اندازو سر الطاف شيخ جي لکيل سفرنامن مان لڳائي سگهجي ٿو. تمام گهڻي انفارميشن سمنڊ ۽ سامونڊي رستن جي حوالي سان ملي ٿي سا قابلِ تعريف آهي.
آخر ۾ اها ئي اميد ڪندس ته سر الطاف شيخ جا وڌيڪ سفرناما منظرعام تي اچن جيئن وڌيڪ اڻ کليل راز کُلن ۽ علم، ڄاڻ، سياحت ۽ تفريح جا وڌيڪ موقعا سنڌي شاگردن لاءِ مهيا ٿين.
[b]فائزه مخدوم
[/b]
(ايم. فل اسڪالر ــ بائيوٽيڪنالاجي)