کولي ڇڏ
صبح جو ڏهين وڳي ڪيمپ جي ٿڌي زمين تي جڏهن سراج الدين اکيون کوليون ته کيس چو طرف مردن، عورتن ۽ ٻارن جو سمنڊ نظر آيو جنهن ڪري هن جي سوچڻ ۽ سمجهڻ جي قوت اڃا به گهٽجي وئي.
هو ڪافي دير تائين ميري آسمان کي ٽڪ ٻڌي تڪيندو رهيو. هونءَ ته ڪيمپ ۾ هر پاسي گوڙ گهمسان هو پر پوڙهي سراج الدين جا ڪن جهڙوڪ بند هئا. کيس ڪجهه به ٻڌڻ ۾ نه ٿي آيو، ڪو کيس ڏسي محسوس ڪندو ته ڪو اوني سوچ ۾ غرق آهي، پر ائين هيو ڪو نه، هن جا هوش و حواس خطا هئا ۽ سندس سمورو وجود خلا ۾ گم هو.
نيري آسمان طرف ڏسي ڏسي سراج الدين جون نظرون سج سان ٽڪرايون، تيز روشني هن جي اندر ۾ گهڙي وئي ۽ هو جاڳي پيو. سندس دماغ ۾ ڪيتريون ئي تصويرون گردش رهيون هيون، ڦرلٽ، باهه، ڀڄ ڊڪ. اسٽيشن، گوليون، رات ۽ سڪينا...... سراج الدين يڪدم اٿي کڙو ٿيو ۽ چرين جيان پنهنجي چوطرف پکڙيل انساني سمنڊ کي جاچڻ شروع ڪيائين.
پورا ٽي ڪلاڪ هي ”سڪينا سڪينا“ پڪاريندو ۽ رلندو رهيو پر هن کي پنهنجي جوان اڪيلي ڌيءَ جي ڪابه خبر نه پئي. چوطرف هڪ افراتفري وارو ماحول هو.... ڪوئي پنهنجو ٻار ڳولهي رهيو هو، ڪوئي ماءُ، ڪوئي زال ۽ ڪوئي ڌيءُ... سراج الدين ٿڪي ٽٽي هڪ هنڌ ويهي رهيو ۽ حافظي تي زور ڏئي سوچڻ لڳو ته سڪينا هن کان ڪڏهن ۽ ڪٿي جدا ٿي هئي پر سوچيندي سوچيندي هن جو دماغ سمينا ماءُ جي لاش تي ڄمي ويو. جنهن جا آنڊا ٻاهر نڪتل يا. ان کان اڳتي هو ڪجهه به سوچي نه ٿي سگهيو.
سڪينا جي ماءُ مري چڪي هئي. ان سراج الدين جي اکين آڏو ساهه ڏنو هو، پر سڪينا ڪٿي هئي، جنهن جي لاءِ ان جي مرندڙ ماءُ چيو هو ته ”مون کي ڇڏي ڏي ۽ سڪينا کي وٺي جلدي ڀڄي وڃ“ سڪينا ماءُ سان سان گڏ ئي هتي ۽ ٻئي پيرين اگهاڙيون ڀڄي رهيون هيون سڪينا جو رئو ڪري پيو هو، جنهن کي کڻڻ لاءِ هن بيهڻ چاهيو هو پر سڪينا رڙ ڪري ڇڏيو هو”بابا..... ڇڏيو“ پر ان رئو کڻي ورتو هو..... اهو سوچيندي سوچيندي هن پنهنجي ڪوٽ جي اڀريل کيسي ڏانهن ڏٺو ۽ ان ۾ هٿ وجهي. هڪ ڪپڙو ڪڍيو.... سڪينا جو اهو ئي رئو هو.... پر سڪينا ڪٿي هئي؟
سراج الدين پنهنجي ٿڪيل دماغ تي ڏاڍو زور ڏنو پر هو ڪنهن به نتيجي تي پهچي نه سگهيو... ڇا هو سڪينا کي اسٽيشن تائين وٺي آيو هو.... ڇا هوءَ اسان سان گڏ گاڏيءَ ۾ سوار ٿيل هئي؟ رستي ۾ جڏهن گاڏي روڪي وئي هئي ۽ ڦورو اندر گهري آيا هئا ته ڇا هو بيهوش ٿي ويو هو جو اهي سڪينا کي کڻي ويا؟
سراج الدين جي ذهن ۾ سوال ئي سوال هئا پر جواب ڪونه هو. ان کي همدردي جي ضرورت هئي.... سراج الدين روئڻ چاهيو پر سندس اکين مدد نه ڪئي. ڳوڙها نه ڄاڻ ڪاڏي غائب ٿي ويا هئس. ڇهن ڏينهن کان پوءِ جڏهن حالتون ڪجهه ٺيڪ ٿيون ته سراج الدين انهن ماڻهن سان مليو جيڪي سندس مدد ڪرڻ لاءِ تيار هئا. اٺ نوجوان هئا جن وٽ بس به هئي ۽ بندڪون به. سراج الدين انهن کي لک دعائون ڪيون ۽ سڪينا جو قد بت ۽ منهن مهانڊو ٻڌايو:
”رنگ ڀورو اٿس ۽ ڏاڍي خوبصورت آهي. مون تي ناهي پنهنجي ماءُ تي آ.... عمر سترهن سالن جي لڳ ڀڳ اٿس.... اکيون وڏيون وڏيون.... وار ڪارا، سڄي ڳل تي وڏو تر... منهنجي سڪي لڌي هڪڙي ڌيءَ آهي.... ڳولهي ڏيو ته خدا توهان جو ڀلو ڪندو.“
رضاڪار نوجوانن وڏي جذبي سان ڪراڙي سراج الدين کي يقين ڏياريو ته سندس ڌيءَ جيئري هوندي ته ڪجهه ئي ڏينهن ۾ هن وٽ هوندي.
اٺن ئي نوجوانن ڪوشش ڪئي، سر ڌڙ جي بازي لڳائي هو امرتسر ويا. ڪيترين عورتن، ڪيترن مردن ۽ ڪيترن ئي ٻارن کي ڪڍي انهن کين محفوظ هنڌن تائين پهچايو. ڏهه ڏينهن گذري ويا، پر انهن کي سڪينا ڪٿي به نه ملي.
هڪ ڏينهن هو انهيءَ خدمت جي لاءِ بس تي امرتسر وڃي رهيا هئا ته انهن کي ڪڇ هرٽا جي ڀرسان هڪ ڇوڪري نظر آئي. بس جو آواز ٻڌي هن ڀڄڻ شروع ڪيو. رضاڪارن گاڏيءَ کي روڪايو ۽ سڀئي ان جي پويان ڀڳا، هڪ فصل مان انهن ان ڇوڪريءَ کي پڪڙيو. ڏٺائون ته ڏاڍي خوبصورت هئي. سڄي ڳل تي وڏو تر به هيس، هڪ ڇوڪري کيس چيو گهٻراءِ نه.... ڇا تنهنجو نالو سڪينا آهي؟ ڇوڪريءَ جو چهرو هيڊو ٿي ويو، پر جڏهن سڀني ڇوڪرن ان کي دم دلاسو ڏنو ته سندس ڊپ ختم ٿيو ۽ هن اهو مڃيو ته هوءَ سراج الدين جي ڌيءَ آهي.
اٺن ئي رضاڪار نوجوانن چڱي ريت سڪينا کي دلجاءِ ڏني. کيس ماني کارائي ، کير پيئاري بس ۾ ويهاريو ويو. هڪ نوجوان پنهنجو ڪوٽ لاهي هن کي ڏنو ڇا لاءِ ته رئو نه هئڻ ڪري هوءَ ڏاڍي ڏکيائي محسوس ڪري رهي هئي ۽ هر هر پنهنجي سيني کي ٻانهن سان ڍڪڻ جي ڪوشش ڪري رهي هئي.
ڪيترائي ڏينهن گذري ويا. سراج الدين کي سڪينا جو ڪوبه پتو نه پيو، هو سڄو ڏينهن مختلف ڪيمپن ۽ آفيسن جا چڪر لڳائيندو رهندو هو، پر ڪٿان به هن جي ڌيءَ جي خبر نه پئي، رات جو دير تائين هي انهن رضاڪارن جي ڪاميابي لاءِ دعائون گهرندو رهيو جن کيس يقين ڏياريو هو ته ”جيڪڏهن سڪينا زندهه هوندي ته ڪجهه ئي ڏينهن ۾ ان کي ڳولهي وٺندا.“
هڪ ڏينهن سراج الدين ڪيمپ ۾ انهن رضاڪارن کي ڏٺو جيڪي بس ۾ ويٺل هئا. سراج الدين ڊڪندو ڊڪندو انهن وٽ پهتو. بس هلڻ واريئي هئي ته هن کانئن پڇيو”پٽ منهنجي سڪينا جي ڪا خبر پئي!“
سڀني هم آواز ٿي چيو ”پئجي ويندي پئجي ويندي“ ۽ بس هلي پئي.
سراج الدين هڪ دفعو وري انهن نوجوانن جي ڪاميابي لاءِ دعا گهري ۽ هن دل جو بار ڪجهه هلڪو ٿيو.
شام ٿيڻ واري هئي جو ڪيمپ ۾ جتي سراج الدين ويٺل هو. ان جي ڀرسان ئي ڪجهه گڙ ٻڙ ٿي هئي. چار ماڻهو ڪجهه کڻي اچي رهيا هئا. هن پڇا ڪئي ته کيس ٻڌايو ويو هڪ هوا جي ڌيءَ ريلوي لائين جي ڀرسان بيهوش پيل هئي جتان ماڻهو ان کي کڻي آيا آهن. سراج الدين انهن جي پٺيان پٺيان هلڻ لڳو. ماڻهو ڇوڪريءَ کي اسپتال وارن جي حوالي ڪري هليا ويا.
ڪجهه گهڙين تائين هي ائين ئي اسپتال جي ٻاهران هڪ ڪاٺ جي ٺلهه سان ٽيڪ ڏئي بيٺو رهيو، ۽ پوءِ آهستي آهستي اندر هليو ويو. ڪمري ۾ ڪوبه نه هو، سراج الدين ننڍا ننڍا قدم کڻندو ان ڏانهن وڌيو. ڪمري ۾ اچانڪ روشني ٿي. سراج الدين لاش جي هيڊي چهري تي چمڪندڙ تر ڏٺو ۽ وڏي رڙ ڪئي. ”سڪينا!“
ڊاڪٽر جنهن ڪمري ۾ روشني ڪئي هئي. ان سراج الدين کان پڇيو ”ڇا آهي؟“
سراج الدين جي نڙيءَ مان صرف اهو ئي نڪري سگهيو، ”مان.... مان... هن جو پيءُ آهيان!“
ڊاڪٽر اسٽريچر تي رکيل لاش ڏانهن ڏٺو، ان جي نبض جانچي ۽ سراج الدين کي چيو ”دري کولي ڇڏ!“
سڪينا جي مئل جسم ۾ چرپر ٿي. ان بي جان هٿن سان اڳٺ کوليو ۽ شلوار هيٺ سرڪائي ڇڏي. ڪراڙي سراج الدين خوشيءَ مان رڙ ڪئي“ جيئري آهي منهنجي ڌيءَ جيئري آهي.”ڊاڪٽر نهن کان چوٽي تائين پگهر ۾ شل ٿي ويو.
سنڌيڪار :رضوان گل