سڙڪ ڪناري
هن مون کي چيو هو، ”تون مون کي جيڪي هي چند گهڙيون نوازيون آهن، يقين ڪر، منهنجي زندگيءَ ۾ اڳ اهڙيون گهڙيون ڪڏهن نه آيون هيون..... هي جيڪي خالي هنڌ تون اڄ منهنجي وجود ۾ ڀري ڇڏيا آهن سي تنهنجا شڪر گذار آهن. تون منهنجي وجود ۾ ڀري ڇڏيا آهن سي تنهنجا شڪر گذار آهن. تون منهنجي زندگيءَ ۾ نه اچين ها ته شايد اهي سدائين اڌورا رهن ٿا.... منهنجي سمجهه ۾ نه ٿو اچي، مان تو کي ٻيو ڇا چوان. مان هاڻي مڪمل آهيان ۽ هاڻي مونکي تنهنجي ضرورت ناهي رهي.....“ ۽ ائين چئي هو هليو ويو هميشه لاءِ. منهنجا نيڻ ٽميا، منهنجي دل رني. مان هن کي منٿ ميڙ ڪئي. کانئس لک ڀيرا پڇيو، ته منهنجي ضرورت هاڻي تو کي ڇو ناهي رهي.... جڏهن ته مون کي سندس ضرورت تمام گهڻي شدت سان ته هاڻي ٿي رهي آهي. انهن لمحن کان پوءِ....
هن چيو، ”تنهنجي وجود جي جنهن ذري کي منهنجي تڪميل جي ضرورت هئي، اهي لمحا چونڊي چونڊي اها ضرورت پوري ڪندا رهيا.... هاڻي جيئن ته تڪميل ٿي چڪي آهي، انهيءَ ڪري تنهنجو ۽ منهنجو رشتو خود بخود ختم ٿي چڪو آهي.“
ڪيڏا نه بي رحم لفظ هئا! مون کان اهو برداشت ٿي نه سگهيو. مان رڙيون ۽ ڪوڪون ڪري روئڻ لڳس، پر هن تي ڪو به اثر نه ٿيو. مان کيس چيو” هي ذرا جن سان تنهنجي هستيءَ جي تڪميل ٿي آهي سي منهنجي ئي وجود جا حصا هئا. ڇا انهن جو مون سان ڪو رشتو ناهي. ڇا منهنجي وجود جو باقي حصو انهن سان پنهنجو ناتو ڇني سگهي ٿو؟ تون ته مڪمل ٿي ويو آهين، پر مونکي اڌورو ۽ اڻپورو ڪري.... ڇا مون ان ڪري تو کي پنهنجو معبود بڻايو هو؟“
هن چيو ته ”ماکي جون مکيون کڙين ۽ گلن جي رس چوسي ماکي ٺاهينديون آهن پر هو ان جي هڪ بوند به مکڙين ۽ گلن جي چپن تائين ناهن آڻينديون. خدا پنهنجي پرستش ڪرائيندو آهي پر پاڻ بندگي ناهي ڪندو.
عورت روئي سگهندي آ..ثبوت پيش ناهي ڪري سگهندي. ان جو سڀ کان وڏو ثبوت سندس اک مان ڇلڪي نڪرندڙ ڳوڙها آهن. مان هن کي چيو، .”ڏس، مان روئي رهي آهيان. منهنجيون اکيون ڳوڙها ڳاڙهي رهيو آهن..تون وڃين پيو، ته وڃ، پر هنن وهندڙ ڳوڙهن مان ڪجهه ڳوڙها ته پنهنجي رومال جي ڪفن ۾ ويڙهي گڏ کڻي وڃ. مون کي خوش ڪرڻ لاءِ ئي سهي!“
هن چيو، ”مان تو کي خوش ڪري چڪو آهيان.مان تو کي اها مڪمل خوشي ڏئي چڪو آهيان، جنهن جا تون فقط خواب ئي ڏسندي هئينءَ.ڇا انهن لمحن جو لطف ۽ سحر تنهنجي زندگيءَ جي بقايا لمحن جو سهارو نه بڻجي سگهندو؟ تون ٿي چوين ته منهنجي تڪميل تو کي اڌورو ڪري ڇڏيو آهي. پر ڇا اهو اڌورو هئڻ ئي تنهنجي زندگيءَ کي متحرڪ رکڻ لاءِ ڪافي ناهي؟مان مرد آهيان... اڄ تو منهنجي زندگيءَ جو پورائو ڪيو آهي.... سڀاڻي ٻيو ڪو ڪندو.... منهنجو وجود ڪجهه اهڙي ئي قسم جي مٽيءَ مان جڙيل آهي، جنهن جي زندگيءَ ۾ اهڙا ڪيترائي لمحا ايندا جڏهن هن کي ان پورائي ڪرڻ جي پياس ٿيندي..... ۽ اهڙيون ڪيتريون ئي عورتون ڀرينديون جيڪي انهن لمحن جون پيدا ڪيل خالي جڳهون ڀرينديون رهنديون.
مان روئندي ۽ ليلائيندي رهيس.
مون چيو، ”اهي چند گهڙيون جيڪي هينئر هينئر منهنجي مٺ ۾ هيون...... نه.... مان انهن حالتن جي مٺ ۾ هيس. مون ڇا لاءِ پاڻ ان جي حوالي ڪري ڇڏيو.. مون ڇو پنهنجي ڦتڪندڙ ۽ تڙپندڙ روح کي هن جي اندر جي قيدخاني ۾ وجهي ڇڏيو. ان ۾ سرور هو. هڪ لطف هو... پرڪيف.. هڪ تاثير هو.” پر...... هي ڇا ٿيو جو اهو ته ثابت ۽ سالم ٿي رهجي ويو.... پر هي ڇا، جو هو هاڻي منهنجي ضرورت ئي محسوس نه ٿو ڪري پر مون کي ته انهيءَ تڙپ ۾ اڃا شدت پئي محسوس ٿئي.... هو زور آور بڻجي ويو آهي ۽ مان ڪمزور ٿي وئي آهيان.... آسمان تي به بادل ڀاڪر پائي ملن، هڪ روئي روئي وسڻ لڳي ۽ ٻيو ان بارش سان فقط کيڏندو رهي ۽ ڀڄندو وڃي.... اگهو ڪٿان جو قانون آهي؟.... آسمان جو؟...... زمين جو..... يان جو خالق جو؟
مان سوچيندي رهيس.
ٻن روحن جو هڪ ٻئي سان ملي گڏ ٿي وڃن ۽ وسيع ٿي وڃڻ.... ڇا اهو سڀ ڪجهه شاعري آهي..... ٻه روح گڏ ٿي ضرور ان نيڍڙي نقطي تي پهچندا آهن، جيڪو اڳتي هلي ڪائنات بڻيو آهي... پر هن ڪائنات ۾ ڪڏهن ڪڏهن هڪ روح کي ڇا لاءِ گهايو ويندو آهي... ڇا ان ڏوهه ۾ ته هن ڪنهن ٻئي روح کي ان ننڍڙ نقطي تي پهچڻ ۾ مدد ڪئي هئي؟ هي ڪهڙي ڪائنات آهي؟
اهي ئي ڏينهن هئا. آسمان هن جي اکين جيان ائين ئي نيرو هو جيئن اڄ آ ۽ اس به اهڙي ئي.... ۽ مون ائين ئي ستي ستي پنهنجو ڦتڪندڙ روح هن جي حوالي ڪري ڇڏيو هو... هو موجود نه آهي.... ۽ خبر ناهي هو هاڻ ڪهڙين گهٽائن سان کيڏي رهيو آهي... هو پنهنجي تڪميل ڪري هليو ويو. هڪ نانگ جيڪو مون کي ڏنگي هليو ويو پر هاڻي هن جي ڇڏيل لڪير الاءِ جي ڇو منهنجي پيٽ ۾ پاسا ورائي رهي آهي.... ڇا هيءَ منهنجي تڪميل ٿي رهي آهي؟
نه نه ائين ڪئين ٿو ٿي سگهي.... اهو ته ڏوهه آهي.... پر هي منهنجي جسم جون خالي جايون ڇا لاءِ ڀرجڻ لڳيون آهن...... هي جيڪي کڏون هيون سي ڪهڙي گند سان ڀرجي رهيون آهن.... منهنجي رڳن ۾ هي ڪهڙي قسم جون سيسراٽيون نڪرڻ شروع ٿيون آهي...... مان پنهنجي پيٽ ۾ ڪنهن ننڍڙي نقطي کي سميٽڻ لاءِ ور وڪڙ کائي رهي آهيان.... منهنجي ٻيڙي ٻڏي هاڻي ڪهڙي سمنڊ ۾ نروار ٿيڻ جي لاءِ وڌي رهي آهي....؟
هي منهنجي اندر ۾ چلهن تي ڪهڙي مهمان لاءِ کير گرم ٿي رهيو آهي.... هي منهنجو دماغ منهنجي خيالن جي رنگين ڌاڳن سان ڪنهن لاءِ ننڍڙيون پوشاڪون ٺاهي رهيو آهي.
منهنجو رنگ ڪنهن جي لاءِ نکري رهيو آهي.... منهنجي انگ انگ ۾ اٽڪيل هڏڪيون، لولين ۾ ڇو پيون تبديلن ٿين...
اهي ئي ڏينهن هئا... آسمان هن جي اکين جيان ائين ئي نيرو هو جيئن اڄ آهي... پر هي آسمان اوچاين تان هيٺ لهي ڇو منهنجي پيٽ ۾ سمائجي ويو آهي.... هن جون نيريون نيريون اکيون ڇو منهنجي رڳن ۾ ڊوڙڻ لڳيون آهن؟
منهنجي ڇاتيءَ جي ڳولائين ۾ مسجد جي محرابن جهڙي تبديلي ڇو پئي اچي نه، نه.... هي پاڪائي ڪجهه به ناهي.... مان هنن محرابن کي اوڙهي ڇڏيندس... مان پنهنجي اندر جي سڀني چلهن کي ٺاري ڇڏيندس، جن تي ري ڪوٺئي مهمان لاءِ خدمتن جون تيارون ٿي رهيون آهن.... مان پنهنجي خيالن جا رنگ برنگي ڌاڳا پاڻ ۾ وچڙائي ڇڏيندي.
اهي ئي ڏينهن هئا.... آسمان هن جي اکين جيان اهڙو ئي نيرو هو جيئن اڄ آهي..... پر مان اهي ڇو ٿي ياد ڪيان جن جي سيني تان هو پنهنجا نقش قدم به کڻي هليو ويو آهي.
پر هي..... هي نقش ڪنهن جو آهي.... هي جيڪو منهنجي پيٽ جي گهرائين ۾ تڙپي رهيو آهي.... ڇا اهو منهنجو ڄاتل ناهي.... !
مان هن کي اکيڙي ڇڏيندس.... ان کي مٽائي ڇڏينديس.... هي ڦرڙي آهي.... ڳوڙهو آهي.... تمام خطرناڪ ڳوڙهو..... پر مون کي ائين ڇو پيو محسوس ٿي ته هو پهو آءِ.... پهو آ ته ڪهڙي زخم جو؟.... ان زخم جو جيڪو هو مون کي ڏئي هليو ويو هو؟..... نه نه...... ته ائين ٿو لڳي جيئن و پيدائشي زخم جي ڪري هجي.... اهڙي زخم جي ڪري جيڪو مون ڪڏهن ڏٺو به نه هو. جيڪو منهنجي ڪک ۾ نه ڄاڻ ڪڏهن کان ستل هو.
هيءَ ڪک ڇا... فضول مٽيءَ جي شيءِ..... ٻارن جو رانديڪو، مان ان کي ڀڃي ڊاهي ڇڏيندس!
پر هي ڪير منهنجي ڪن ۾ چئي رهيو آهي”هيءَ دنيا هڪ چو واٽو آهي.... پاڻ کي ڇو ٿي هتي ڏٺو ڪرين.... ياد رک تو تي آڱريون کڄنديون.
آڱريون هن تي ڇو نه کڄنديون جيڪو پنهنجي هستي مڪمل ڪري هليو ويو هو..... ڇا انهن آڱرين کي اهو رستو ناهي ڏٺل..... هي دنيا هڪ چو واٽو آ..... پر ان وقت ته مون کي هڪ ٻه واٽي تي ڇڏي هليو ويو هو.... هڏي به اڌوري هئڻ جو احساس هو هوڏي به... هيڏي به ڳوڙها هئا هوڏي به ڳوڙها...
پر هي ڪنهن جو ڳوڙهو منهنجي سپيءَ ۾ موتي بڻجي رهيو آهي.... آڱريون کڄنديون، جڏهن سپيءَ جو منهن کلندو ۽ موتي ترڪي ٻاهر چو واٽي تي اچي ڪرندو ته آڱريون کڄنديون... ۽ اهي آڱريون نانگ بڻجي انهن ٻنهين کي ڏنگنديون ۽ پنهنجي زهر سان انهن کي نيرو ڪري ڇڏينديون....
آسمان هن جي اکين جيان ائين ئي نيرو هو جيئن اڄ آهي... اهو ڪري ڇو نه ٿو پوي اهي ڪهڙا ٿنڀا آهن جن جي بنياد تي هي بيٺو آهي... ڇا تنهن ڏينهن جيڪو زلزلو آيو هو سو انهن بنيادن کي ڌوڏڻ لاءِ ڪافي نه هو.... هي ڇا لاءِ اڃا تائين منهنجي مٿان ساڳئي ريت بيٺل آهي؟
منهنجو روح پگهر ۾ شل آهي.... ان جو هر سوراخ کليل آهي.... چئني پاسن کان باهه جا ڀڙڪا آهن..... منهنجي اندر بٺيءَ ۾ سون رجي رهيو آهي... شعلا ڀڙڪي رهيا آهن... سون ٻرندڙ جبل جي لاوي وانگر اٻري رهيو آهي.... منهنجي رڳن ۾ نيريون اکيون ڊوڙي رهيون.... گهنٽيون وڄڻ لڳيون آهن..... ڪوئي اچي رهيو آهي..... ڪوئي اچي رهيو آهي..... بند ڪري ڇڏيو بند ڪري ڇڏيو سڀ ڪڙا.......
بٺي اونڌي ٿي چڪي آهي.... پگهريل سون وهي رهيو آهي..... گهنٽيون وڄي رهيون آهن.... هو اچي رهيو آهي...... منهنجون اکيون منڍجي رهيون آهن... نيرو آسمان ڪنو ٿي هيٺ اچي رهيو آهي.
هي ڪنهن جي روئڻ جو آواز آ، ان کي چپ ڪرايو..... ان جون رڙيون منهنجي دل تي هٿوڙا هڻي رهيون آهن، چپ ڪرايو.... ان کي چپ ڪرايو..... ان کي چپ ڪرايو..... مان هنج بڻجي رهي آهيان.... منهنجون ٻانهون کلي رهيون آهن.... چلهن تي کيد اٻري رهيو آه..... منهنجي سيني جون گولائيون پياليون بڻجي رهيون اهن..... کڻي اچو ان گوشت جي لوٿڙي کي منهنجي دل جي تنبيل رت جي نرم نرم ڳلن ۾ سمهاريو.... نه ڇنو..... نه ڇنو هن کي.... مون کان جدا نه ڪيو..... خدا جي واسطي هن کي مونکان جدا نه ڪيو.
آڱريون.... آڱريون کڄڻ ڏيو... مون کي ڪا پرواهه ناهي.... هي دنيا چو واٽو آهي..... گلڻ ڏيو منهنجي زندگي جا سڀئي راز.
منهنجي زندگي تباهه ٿي ويندي.... ٿيڻ ڏيو. مون کي منهنجو گوشت واپس ڪيو... منهنجي روح جو اهو ٽڪرو مون کان نه ڇنو.... توهان نه ٿا ڄاڻو ته هي ڪيترو قيمتي آ. هي گوهر آ جيڪو مون کي انهن چند گهڙين عطا ڪيو آ... اهي چند گهڙيون جن ۾ منهنجي وجود مان ڪيترين ئي ذرن جي چونڊ ڪري تڪميل ڪئي وئي هئي ۽ مونکي منهنجي خيال ۾ اڌورو ڇڏي هلي ويو هو.... منهنجي تڪميل اڄ ٿي آهي.
مڃو کڻي.... مڃو به... منهنجي پيٽ جي خلا کان پڇو.... منهنجي کير سان ڀريل ڇاتي کان پڇو..... انهن لولين کان پڇو، جيڪي منهنجي انگ انگ ۽ رڳ رڳ ۾ سموئجي ويون آهن.... اهن جهولن کان پڇو. جيڪي منهنجي ٻانهن شامل ٿي ويا آهن.
منهنجي چهري جي پيلاڻ کان پڇو جيڪي گوشت جي هن لوٿڙي جي ڳلن کي پنهنجون سڀ سرخيون چوسائيندي رهي آهي.... انهن ساهن کان پڇو جيڪي لڪي ڇپي هن کي هن جو حصو پهچائيندا رهيا آهن.
آڱريون..... کڄڻ ڏيو آڱريون.... مان انهن کي ڪٽي ڇڏينديسن.... گوڙ ٿيندو..... مان اهي آڱريون کڻي پنهنجي ڪنن ۾ وجهي ڇڏيندس.... مان گونگي ٿي وينديس، ٻوڙي ٿي ويندس...... منهنجو گوشت..... منهنجا اشارا سمجهي.... سگهندو.... مان ان کي ڳولهي ڳولهي سڃاڻي وينديس.... انڌي ٿي ونديس..... ڏس، مان هٿ ٿي جوڙيا..... تنهنجي پيرن ٿي پوان....
منهنجا کير سان ڀريل ٿانون اونڌا نه ڪيو... منهنجي دل جي تنبيل خون جي نرم نرم ڳلن کي باهه نه لڳايو. منهنجي ٻانهن جي جهولن جون رسيون نه ٽوڙيو، منهنجي ڪنن کي انهن گيتن کان محروم نه ڪيو. جيڪي هن جي روئڻ سان مان ٻڌي سگهان.
نه ڇنو.... نه ڇنو.... مون کان جدا نه ڪيو.
لاهور، 21 جنوري
ڌوٻي منڊيءَ مان پوليس کي نئين ڄاول ڇوڪري، سرديءَ ۾ ڏڪندڙ حالت ۾ ملي، جيڪا سڙڪ جي هڪ ڪناري تي پئي هئي. پوليس ان کي پنهنجي قبضي ۾ ڪيو. ڪنهن پٿر دل ماڻهو ٻارڙي جي ڳچي کي زور سان ڪپڙو ويڙهي ان جي اگهاڙي بدن کي پسيل ڪپڙي ۾ ٻڌي ڇڏيو هو، جيئن هوءَ سيءَ ۾ مري وڃي، پر هوءَ زندهه هئي. ٻارڙي ڏاڍي خوبصورت هئي. اکيون نيريون هئس. کيس اسپتال پهچايو ويو.
نه ڇنو... نه ڇنو.... هي منهنجي ڪک جو سندور آهي.... هيءَ منهنجي ممتاز جي نرڙ جي بنديا آهي.... منهنجي گناهه جو ڪوڙو ميو آهي.... ماڻهن هن تي ٿو ٿو ڪندا.... مان اهو سڀ ڪجهه چٽي ڇڏيندس.
سنڌيڪار :رضوان گل