مصريءَ جو ٽڪرو
هي پلنگ مون کي پاڙي جي هڪ دوست سليم ڏنو هو، مان ته زمين تي سمهندو هوس پر سليم احمد اهو ڏسي مون کي اهو لوهه وارو پلنگ ڏنو ته مان ڌرتي بدران لوهه جي چادر تي سمهان،
خير ڇڏيو انهن فضول ڳالهين کي، ها ته ڳالهه ٿي ڪيم روح ۽ جسم جي جيڪا سخت بيمار ٿي پيا هئا ۽ نه پڇو ته مون سان ڏهن ڏينهن ۾ ڪهڙِي حالت ٿي، پاڻ کي ڌرتي ۽ آسمان جي وچ ۾ لٽڪيل سمجهيم.
ڏهن ڏينهن جي ان حالت گذرڻ کان پوءِ منهنجي حالت ٺيڪ ٿي وئي، ڏهه ٿيا هئا، اس سامهون ڪارخاني جي بلند چمنيءَ سان ملي ڪمري ۾ پکڙجي وئي هئي، مان لوهي پلنگ تان اٿس، آرس ڀڳم ۽ جسم ۾ طاقت پيدا ڪرڻ جي جاکوڙ ڪيم ڪمري تي نظر پوندي ئي دنگ رهجي ويس، ڪمرو بلڪل بدليل لڳو، اکين تي اعتبار نه آيو، ٻيهر غور ڪري ڏٺم، سڄي هٿ تي ڊريسنگ پيل هئي، پر اڄ هن جي پالش چمڪي رهي هئي، ڪمري جي وچ تي پيل ٽيبل به اڄ مون کي وڻي ڏاڍي پئي جرڪي، ڀت تي پنج ڇهه تصويرون لڳل هيون، جيڪي مون پهرين ڪونه ڏٺيون هيون.
انهن تصويرن مان هڪ تي منهنجي نظر ٽڪ ٿي وئي، ويجهي کان کيس ڏٺم – جديد فوٽو گرافي کي داد ڏيڻو پيو. هڪ خوبصورت ۽ جوان ڇوڪريءَ جي تصوير هئي، وار ڪٽيل جيڪي ڪنن مٿان اڏاميا ٿي ڇاتي سامهون کان ٿورو اگهاڙي. ان اگهاڙپ کي سندس جلڪندڙ ڀوريون ٻانهون لڪائڻ جي ڪوشش ڪري رهيون هيون، سنهڙيون سنهڙيون آڱريون جنهن مان جهاتي پائيندڙ چهرو، جنهن مان حيا ڇلڪيو ٿي.
مان دير تائين ان تصوير کي گهوريندو رهيس. پيٽ ئي نٿي ڀريو، مان وائڙو هيس ته هي تصوير ڪٿان آئي. ان وائڙائپ ۾ ئي مان غسل خاني ڏانهن وڌيس. ڪمري جي چوٿينءَ ڪنڊ ۾ نلڪي هيٺان هڪ سر رکيل هئي، هن جڳهه تي هڪ جست جي بالٽي، صابڻ داڻي، ڏندن جو برش، ڏاڙهي لاهڻ جو سامان، صابڻ جون ٻه چڪيون ، پائونڊر جي دٻي، ۽ پنج ڇهه ڪٽ لڳل بليڊ، هي هيو اسان جو غسل خانو، نذير صاحب جنهن جو هي ڪمرو هو، صبح جو سوير اٿي وهنجندو هو ۽ مان ستل هوندو هوس ۽ مزي سان وهجندو هوس.
غسل خاني ڏي ويندي مون ٻيهر هڪ نظر ڪمري کي ڏٺو. هاڻي ڪجهه ڪجهه ان ڪمري ۾ پنهنجائپ نظر آئي، سامان جيئن هيو تيئن پيو هو.
هڪ هنڌ ويهي مون جڏهن ڏندڻ هڻڻ شروع ڪيو ته سوچيم ته ڪمرو اهو ئي آهي، جنهن ۾ هڪ سو ويهه راتيون گذاريون اٿم ۽ پوءِ منهنجي سمجهه ۾ سڀ ڪجهه اچي ويو ته ڪمري ۾ پنهنجائپ ڇو نٿو محسوس ڪريان. اهو ان ڪري جو اڃا ان ڪمري ۾ فقط هڪ سو ويهه ڏينهن گذاريا اٿم صبح جو نڪرندو هوم ته دير تائين رات جو ورندم هوم پوءِ ڀلا ڪيئن ڪمري جون شيون سڃاڻپ ۾ اچن ۽ وڏي ڳالهه ته نه هي ڪمرو منهنجو آهي ۽ نه وري ان ۾ رکيل شيون، ۽ اهو به ته سچ آهي ته وڏا شهر انسانيت جاقبرستان هوندا آهن.
مان جنهن ماحول ۾ جيون گهاريان پيو، ان ۾ يڪسانيت آهي، ان ڪري ئي دل گهٻرائجي پيو وڃي. دل گهريو ته هي شهر ڇڏي ڪٿي ويراني ۾ هليو وڃان، صبح جو سوير اٿي وهنجڻ ۽ آفيس پهچي شام پنا ڪارا ڪرڻ، اتان واندو ٿي هڪ ٻئي آفيس ۾ پنج ڇهه ڪلاڪ اهو ئي بور ڪندڙ ڪم ۽ رات جا يارهين وڳي، اونداهي ۾ ئي ڪپڙا لاهي ، لوهي پلنگ تي سمهڻ! ڇا اها زندگيءَ آ.
زندگي ڇاهي؟ اهو نه منهنجي سمجهه ۾ نٿو اچي، مان سمجهان ٿو ته زندگي هڪ ننڍڙو جواب آهي، جنهن جي ڌاڳي جي هڪ پاسو اسان جي هٿ ۾ ڏنو ويو آهي ۽ پوءِ اسين انهن ڌاڳن کي اکيليندا رهندا آهيو ۽ جڏهن ڌاڳي جو ٻيو پاسو هٿ ۾ ايندو آهي ته اهو طلسم جنهن کي زندگي چئبو آهي، ٽٽي پوندو آهي.
جڏهن زندگيءَ جا لمحا ڪٽبا نظر اچن ۽ ذهن جي تختي تي ڪجهه يادگار چمندا رهن ٿا، سمجهو انسان زندهه آهي ۽ مهينا گذرڻ ڪوبه خيال نه اچي ته سمجهو زندگي ختم ٿي وئي آهي. زندگيءَ جي ڪتاب ۾ جيڪڏهن لڳاتار خالي پنائي هجن ته ڪيڏو رنج ٿيندو ٻين کي ان باري ۾ ڪجهه ٿئي يا نه پر مون کي اهو احساس ضرور ٿيندو آهي. زندگي جي خالي ڪاپي اسان کي ان لاءِ ته ڏني وئي آهي ته اسين ان جي هر خالي پني کي استعمال ڪريون پر ڏک جهڙي ڳالهه آهي ته مون کي ڪا ڳالهه ئي نظر نٿي اچي جو ڪاپي جي پنن تي لکان – سواءِ ٻن ٽن پنن جي، جنهن ۾ منهنجون يادون آهن، اهي مون کي ڪيڏا نه پيارا آهن، جي اهي اوهين ڦاڙي ڇڏيو ته منهنجي حياتي کنڊ بڻجي ويندي. اوهين يقين ڪريو منهنجي ماضي جون قبرون ايڏيون حسين آهن جو مان هر وقت انهن مٿان مٽيءَ جو ليپو ڪندو رهندو آهيان.
منهنجي آڏو هڪ ڀت تي هڪ پراڻو ڪئلينڊر لڙڪي رهيو آهي، جنهن جي ميري ڪاغذ تي بانس جي ڊگهن ڊگهن وڻن جي تصوير آهي، مان ان کي ڪيتري عرصي کان گهوريندو اچان، ان پٺيان پري تمام پري مون کي پنهنجي وڃايل زندگيءَ جو اولڙو نظر ايندو آهي.
مان هڪ ٽڪريءَ تي وڻن جي ڇانو ۾ ويٺو آهيان، بيگو اڻ ڄاڻ بڻجي گوڏا کوڙي پنهنجو مٿو منهنجي ويجهو آڻيندي چوي ٿي، ”اوهان مڃيو ئي نٿا جائي پائي مان ڪراڙي ٿي وئي آهيان، جي اڃا يقين ته اچئي ته هي مٿي جا وار ڏس جيڪي اڇا ٿي ويا آهن.“
چوڏهن سال ٻهراڙي جي ماحول پليل ۾ ڇوڪري مون کي چئي رهي هئي ته مان پوڙهي ٿي وئي آهيان، خبر ناهي ڇو ان ڳالهه تي زور ڏئي رهي هئي، ان کان اڳ، هوءَ ڪيئن دفعا ائين مون کي چئي چڪي هئي، منهنجو خيال آهي ته جوان ماڻهن کي ٻڍاپي جي دائري ۾ داخل ٿيڻ جو شوق هوندو آهي، اهو مان ان لاءِ چوان ٿو جو مون کي به ڪيترا دفعا اهو خيال آيو آهي، مان ان جي خشڪ مگر نرم وارن کي آڱريون ڦيرڻ لڳس، ”تون ڪڏهن به پوڙهي ٿي نٿي سگهين.“
هن پنهنجو مٿو مٿي کڻي چيو،” ڇو مان پوڙهي ڇو نٿي ٿي سگهان؟“
”ان لاءِ جو تو ۾ ڀر واري سڀني وڻن، پهاڙن ۽ وهندڙ ندين جي سڄي جواني سمويل آهي.“
هن وڌيڪ ويجهو ايندي چيو ”خبر ناهي، اوهين ڪهڙي قسم جون ڳالهيون ڪندا آهيون، مون کي ڪا سمجهه ۾ نٿي اچي، وڻن ۽ پهاڙن کي ڀلا جواني ٿيندي آهي.“
”توکي سمجهه ۾ اچي يا نه اچي پر مون کي جيڪو چوڻو هو سو چئي ڇڏيو.“
”اوهان سٺو ڪيو، پر اوهان منهنجي وارن ۾ ائين ئي هٿ ڦيراندا رهو، مون کي سرور پيو اچي.”
”ٺيڪ آهي سائين.“ اهو چئي مان هن جي وارن ۾ هٿ ڦيرڻ لڳس ۽ اکيون بند ڪري ڇڏيون. مون کي ائين لڳو جيئن منهنجا الجهيل خيال هجن ۽ مان پنهنجي آڱرين سان سلجهائي رهيو هوس.
دير تائين مان هن جي وارن ۾ آڱريون ڦيريندو رهيس ۽ هو ماٺ ڪيو ويٺي رهي ۽ پوءِ هن ننڊاکڙيون اکڙيون کڻي مون ڏانهن ڏٺو ۽ ننڊ ۾ وهنتل آواز سان چيو ”جيڪڏهن مونکي ننڊ اچي وئي ته؟“
”نه پوءِ مان جاڳندو رهندس.“
ننڊا کڙي مرڪ هن جي چپڙن تي وکري وئي ۽ منهنجي آڏو هوءُ ڌرتي تي ليٽي رهي، ٿوري دير بعد ننڊ هن کي پنهنجي جهولي ۾ لڪائي ڇڏيو.
بيگو ستل هئي ۾ سندس جواني جاڳي ٿي، جيئن ساگر هيٺان گرم لهرون ڊڪنديون رهنديون آهن. اهڙي نموني هن جي سپنن گهريل بدن ۾ جواني ڊوڙي رهي هئي. سڄي هٿ کي مٿي هيٺان ڏئي ٽنگون سوڙهيون ڪري ستي پئي هئي. هن جو هڪ هٿ مون ڏانهن سريل هو، مان هن جي سنهڙين آڱرين جي سهڻائپ کي گهوريو ٿي، هن جي هيٺئين چپ جي ڪنارن تي ٿورڙي ڏڪڻي آئي. ڪيتري نه سٺي لڳي پئي، هن جي سيني جي اڀار ۾ دل جون ڌڙڪنون زندگي پيدا ڪري رهيون هيون. سيني جي ننڍڙي واديءَ ۾ ٻنهي طرفان جا اڀار پاڻ سان ملي ويا هئا.
منهنجي نگاهه هن جي سيني مٿان کيسي تي پئي. خدا ڄاڻي ان ۾ ڇا هو، بيگو زوري ان ۾ اها شيءِ وڌي هئي، ڄڻ جل ٿي لڳو، منهنجي ذهن ۾ اهو خيال جاڳيو ته ڏسان ته هن جي کيسي ۾ ڇا آهي ۽ هوريان کيسي جي تلاشي وٺڻ جو سوچيم ئي مس ته هوءَ ڪر موڙي جاڳي پئي. هن هوريان هوريان اکيون کولي ڏٺو پوءِ هن جي چپڙن تي مرڪ تري آئي.
چوڻ لڳي، ”اوهان ڏاڍا.... آهيو؟“
”ڇو؟ مون ڇا ڪيو آهي؟“
هوءَ اٿي ويٺي، ”مان ستي رهيس ۽ تو مون کي جاڳائڻ جي به تڪليف نه ڪئي، مان جيڪڏهن شام تائين ستل هجان ها ته ؟“ ۽ هن اکيون ڦيرائيندي چيو، ”هاءِ منهنجا رب، مان پنهنجي جان هير کي وساري ويٺي آهيان.“
سامهون پهاڙيءَ کي سانواڻ ۾ ونهتل ڏسي، ڏاڍي اطمينان سان چوڻ لڳي، ”ڪيتري ڀلي آ منهنجي هير.“
هن کي پنهنجي مينهن جي ڳڻتي هئي، جيڪا اسان جي سامهون پهاڙيءَ تي چري رهي هئي.
مون پڇيو، ”تنهنجي هير ته آهي پر رانجهو ڪٿي آهي؟“
”رانجهو“ هوءَ ٽڙي پئي. اکين اکين ۾ هن ڪجهه چوڻ چاهيو پر ڪجهه نه چئي سگهي ۽ کلي پئي.
”رانجهو – رانجهو – رانجهو“ هن ڪيئي دفعا لفظ دهرايا ۽ چوڻ لڳي.
”رانجهو مان ڇا ڄاڻان ڪٿي هوندو.“
مون وراڻيو، ”تنهنجي هير جو ڪونه ڪو ته رانجهو هوندو مون کان لڪائڻ چاهين ٿي ته ڀلي لڪاءِ“
”ان ۾ لڪائڻ جي ڪهڙي ڳالهه آهي، بيگو اکيون مٽڪائيندي چيو ”جي ڄاڻ هوندي ته به وڃي ان کان پڇ- پر ڪن ۾ پڇجانءِ وڃين ته رانجهو ڪٿي آهي.“
”مون ان کان پڇيو آهي-“
”ان ڇا چيو؟“
”ان چيو بيگو کان پڇ- ان کي سڀ ڄاڻ آهي“
”ڪوڙ – ڪوڙ- پهرين نمبر جي ڪوڙي.“ بيگو ٻارن جيان ڇال ڏني.
”منهنجي هير شرميلي آ – اها ڳالهه تو کي ڀلا ڪيئن ٻڌائيندي. اوهان ڪوڙ پيا ڳالهايو- پري ٿيو- ڪنواري ڇوڪرين سان اهڙيون ڳالهيون ڪندي اوهان کي شرم نٿو اچي.“
منهنجون نگاهون هن جي اڀريل کيسي تي ٻيهر پيون خدا ڄاڻي ان ۾ ڇا هو.
”بابا- مون کي بخش- تنهنجي هير ڪنواري آ دنيا جون سڀ مينهون ڪنواريون آهن، مان ڪنوارو آهيان ۽ تون ڪنواري پر اهو ٻڌاءِ ته تنهنجي هن ڪنواري کيسي ۾ ڇا آهي؟“
ان پنهنجي اڀريل کيسي ڏانهن ڏٺو ۽ ڏندن ۾ آڱريون وجهي چوڻ لڳي.
”شرم ڪر- منهنجي کيسي ۾ منهنجيون شيون پيون آهن.“
”جي- شيون-“
”ها! ها! شيون- ۽ ها مان تو کي ڪڏهن به اهو نه ٻڌائينديس ته هي ڇا آهي- تو ڪڏهن پنهنجي چمڙِي جي ٿيلهي ۾ پيل شين متعلق ٻڌايو آهي.“
”مان هڪ هڪ شي ڏيکارڻ لاءِ تيار آهيان اچي هي وٺ ٿيلهو-“ مان ٿيلهو ان جي آڏو رکي ڇڏيو.
”پاڻ کولي ڏس سڀ شيون پر ياد رکجان تو کي به سڀ شيون ڏيکارڻيون پونديون.“
”پهريون مان ٿيلهي جي تلاشي تي وٺان“ ۽ پوءِ هن هڪ هڪ شيءِ ڪري ڏٺي ۽ هڪ هڪ ڪري سڀ شيون ڪڍڻ لڳي، هڪ انگريزي ناول، پيڊ، ٻه پينسلون، هڪ رٻڙ، ڏهه ٻارنهن لفافا ۽ ڪجهه لکيل ڪاغذ هي منهنجون شيون هيون.
جڏهن هر شيءَ ٿيلهي جي ڏٺي ته مون کيس چيو ته ”هاڻي هيڏي ڪر پنهنجو کيسو.“ هن منهنجي ڳالهه جي ورندي نه ڏني، ٿيلهي ۾ سڀ شيون رکندي هن چيو ، ”اڃا کيسو ڏيکار“ ائين چوندي ئي هن کيسي ۾ هٿ وڌو،
مان کيسو کولي بيٺس، هن کيسي مان سڀ ڪجهه ڪڍي ورتو. هڪ ٻٽو، ننڍڙو چاڪو، چاٻيون. هن چاقو کي ڌرتي تي رکندي چيو”هي مان کڻان ٿي مونکي وڍڻ جي ڪم ۾ ايندو.“
”سڀ ڪجهه ، کڻ – پر مون کي اهو ٻڌاءِ ته تنهنجي کيسي ۾ ڇا هي؟“
”جيڪڏهن مان نه ڏيکاريان ته.“
”نه پوءِ- جهيڙو ٿيندو-“
”ڀلي ٿئي مان ڊڄان ٿورئي ٿي.“ اهو چوندي ئي هوءَ پنهنجي رئي ۾ لڪي وئي ۽ کيسي مان ڪجهه ڪڍڻ لڳي، مون زوردار آواز ۾ چيو، ”ڏس اهو ٺيڪ ناهي تون ڪجهه مون کان لڪائين ٿي“
”تون يقين ڪر- تو کي سڀ ڪجهه ڏيکارينديس“
”ها! ها! مان سمجهان ٿو تنهنجون سڀ چالاڪيون سڌي نموني سان ڏيکار نه ته مان زوري ڏسي وٺندس.“
ٿوري دير کان پوءِ هوءَ اڳتي وڌي چوڻ لڳي، ”ڀلي ڏسو اوهان“
مان هن جي کيسي ۾ هٿ وجهڻ وارو ئي هيس جو سندس اڀريل سيني کي ڏسي چپ ٿي ويس.
”تون پاڻ ئي سڀ شيون هڪ هڪ ڪري ڪڍي ڏيکار، ان مان تنهنجي ايمانداريءَ جي خبر پوندي“
”نه نه تون پاڻ ئي ڪڍي ڏس، پوءِ چوندين ته ڪجهه لڪائي ڇڏئي“
”تو کي مان ڏسان ته ٿو....“
”جيڪا تنهنجي مرضي“ هن اهو چوندي ٻه آڱريون کيسي ۾ وجهي هڪ ريشمي ڪپڙي جو ٽڪرو ڪڍيو.
ان تي مون هن کان پڇيو، ”هن بيڪار ڪپڙِي کي تون ڇو ٿي سنڀاليندي رهين-“
”مان هن مان رومال ٺاهيندس- پوءِ ڏسجاءِ تون-“
۽ هوءَ واري واري سان هڪ هڪ شيءَ ڪڍي جهولي ۾ رکڻ لڳي.
”اڃا ڪا شيءَ بچي-“
”جي نه“
بيگو ڏس مون سان ڪوڙ نه ڳالهاءِ – مون اها شيءَ تاڙي ورتي آهي، سڌو سنئون مون کي ٻڌايءِ ته ڇا لڪايو اٿئي- اهڙي نموني تنگ ڪندوسانءِ جو ياد ڪندينءَ-“
مان به کڻي پنهنجا هٿ هنن جي ڪلهن تي رکيا هوءَ ڇرڪ ڀري اٿي، ٿڙڪي ڏڪي، ڀڄي وئي، رئي مان ڪا شيءَ ڪري- مان ڊڪي وڃي اها شيءَ کنئي. اها هئي مصريءَ جو ٽڪرو – جيڪا هن مون کان لڪائي ٿي.
ترجمو: رانجهو جمالي