پنهنجي پاران
اڪثر ڪري ننڍ پڻ ۾ پنهنجي ناني سيد حسين شاه بخاري سان ڪچهري ٿيندي هئي. نانو مرحوم پنهنجن وڏن جي باري ۾ يادگيرون ٻڌائيندو رهندو هو ته ڳوٺ جي چڱن مٺن جو تذڪرو وغيرهه به ڪندو رهندو هيو . سندس والد مولوي غلام رسول شاه خلافت تحريڪ چڪ جو پهريون صدر هيو . هو ٻڌائيندو هيوته منهنجو والد ماڻهن کي ملڪي حال احوال کان روشناس ڪرائڻ لاءِ الوحيد اخبار پڙهي ٻڌائيندو هيو.وڏيري الهڏني خان سيٺار جي اوطاق تي ڪچهري ٿيندي هئي. هندو مسلمان گڏ اٿندا ويهندا هيا وغيرهه . منهنجو نانو وفات ڪري ويو رڳو ياد گيريون ذهن ۾ رهيون . ادب سان جيءُ جڙيو ته دل ۾ خواهش جاڳي ته پنهنجن وڏڙن جي باري ۾ ۽ انهن ماڻهن جي باري ۾ ڪجهه لکجي جن جو تذڪرو نانو مرحوم ڪندو هو.ناني مرحوم کان مونکي جيڪا معلومات ملندي هئي اها نوٽ بوڪ تي اتاري ڇڏيندو هوس منهنجي دوست محمد شريف ”شاد“سومري 1987 ۾ جڏهن ”تعلقي لکي جي شاعرن ۽ اديبن جو جائزو” مونوگراف طور سهيڙيو پئي ته مون کيس پنهنجي خانداني مشاهير جي ڪافي معلومات ڏني.
1993 ۾ ايم اي سنڌي جي مونوگراف ”ڪامريڊ ابو شوڪت حمزي خان جي شخصيت ۽ شاعري“ ۾مون چڪ جي ڏهاڪو کن ادبي شخصيتن جو ذڪر ڏنو ، ان ۾ محترم شريف شاد جي مونوگراف (قلمي) مان جا حوالا پڻ ڏنا. پر جڏهن اهو مواد ڪتابي صورت ۾ آيو ته، پبلشر ڪتاب مان همعصر شخصيتن جو تفصلي باب ڪٽي ڇڏيو .جنهن بعد مون اڃان وڌيڪ تحقيق ڪئي ۽ چڪ جي سياسي، سماجي،ادبي شخصيتن جو، جن ورهاڱي کان اڳ جنم ورتو يا ان دور ۾ سندن ساراهه جوڳو ڪردار رهيو يا وري اهي ورهاڱي کان اڳ يا بعد ۾ به اهم تنظيمي عهدن تي رهيا انهن جي باري ۾ جيتري ڪجهه معلومات ملي ان کي سهيڙي “چڪ جا چندن هار” جي نالي سان ڪتابي صورت ۾ اوهان پڙهندڙن جي آڏو رکيو اٿم ته جيئن اوهان سندن منهن مهانڊن کان واقف ٿي سگهو. مون هن ڪتاب ۾ بنا ڪنهن مت ڀيد جي مسلم هندو ٻنهي مذهبن جي ماڻهن جو ذڪر ڪيو آهي . جيئن پڙهندڙ چڪ جي نه صرف شخصيتن جي باري ۾ آگاهي حاصل ڪري سگهن پر چڪ جي تاريخ کان به آگاهي حاصل ڪري سگهن مونکي جن ماڻهن جا فوٽو مليا اهي به ڏنا اٿم ۽ جن جي جنم ۽وفات جا سن مليا اهي به ڏنا اٿم هن ڪتاب ۾ اڪثر ڪري ورهاڱي کان پهريان واري دور جون شخصيتون ڏنيون ويون آهن جيڪي وفات ڪري چڪا آهن سواءِ هڪ شخصيت چندر ساوناڻي جي جيڪو حال حيات آهي جڏهن ته ڪجهه شخصيتن جو تعارف نه ملڻ سبب هن ڪتاب ۾ سندن ذڪر نه ڏئي سگهيو آهيان جنهن جو پڻ افسوس آهي بحرحال تحقيق جا در بند ناهن ٿيندارهجي ويل شخصيتن جي باري ۾ معلومات ٻيو ڪو محقق ڏئي سگهي ٿو. هن ڪتاب ۾ ڏنل مواد، سنڌي ادب جي هند سنڌ جي ليکڪن جي مختلف ڪتابن تان ورتل حوالن يا وري شخصيتن جي وارثن کان ڪيل انٽرويو جي آڌار تي يا چڪ شهر جي بزرگ شهرين کان ورتل معلومات جي آڌارتي ڏنو آهي. اميد ته پڙهندڙن کي پسند ايندو.
مان محترم انورفگار هڪڙو، اختر درگاهي ، جن جو ٿورائتو آهيان جن مون لئه پيش لفظ لکيا ۽ محترم احسان لغاري، محترم حاڪم مهر(چڪ )۽ محترم گوهر سنڌي جو جنهن هن ڪتاب جي سلسلي ۾ پنهنجي مفيد مشورن کان نوازيو.
آزاد بُخاري
چَڪ