وڏيرو الهڏنو خان سيٺار
(1889-1952ع)
وڏيرو الهڏنو خان پٽ محمد صيفل سيٺار جو جنم پنهنجي آبائي شهر چڪ ۾ 1889ع ڌاري ٿيو. سندس تعليم سنڌي فائنل هئي، پاڻ تمام سادو، سلڇڻو ۽ ملڻسار هو، قد ڊگھو، بت ڀريل پهلوان، سنڌي لباس پائيندو هو. پيشانيءَ تي مٺ جيتري ڏاڙهي، هٿ ۾ بيد جو لڪڻ کڻندو هو. کيس ٻه گهر واريون هيون، هڪ حاجي مبارڪ جي نياڻي، ٻي شهمير جي نياڻي، کيس ٻه پٽ خير محمد ۽ عبدالجبار هئا، جيڪي سندس حياتيءَ ۾ وفات ڪري ويا. انکان علاوه ٻن ڌيئرن جو اولاد پڻ هئس.
” 1922ع ۾ هي خلافت تحريڪ چڪ جو نائب صدر رهيو
13 فبروري 1931 تي سنڌ آزاد جماعت چڪ جو خزانچي ٿيو
،1934 ۾اپرسنڌ اليڪشن بورڊ ٺهي جنهن ۾ مکيه نالو وڏيري الهڏني خان جوهيو.
،1936 خلافت ڪاميٽي سکر جي مئنيجنگ ڪاميٽي جو ميمبر ٿيو.
11 سيپٽمبر 1940 تي مرزاپور ۾ مسلمانن جو هڪ وڏو ميڙ ٿيو جنهن جي صدارت وڏيري الهڏني خان ڪئي اتي انجمن همدرد وطن قائم ڪئي وئي نائب صدر الهڏنو خان ٿيو،
1947ع ۾ مسلم ليگ چڪ جو پهريون صدر چونڊيو ويو.“ *
انجمن شيدايان اسلام جو سرگرم عهديدار هيو بلڪ چڪ سکر شڪارپور ۾ انهن تنطيمن جي بنياد وجھندڙن مان ۽ مسلمانن ۾ سياسي سجاڳي آڻيندڙ۽ خاص روح روان هيو.. سياست سان گڏ هي صحافي ۽ قلمڪار به هو. سندس مضمون الوحيد ۽ ٻين سنڌي اخبارن جي زينت بڻجندا هئا . سندس چڪ شهر ۾ محمد سچل سومرو، محمد هاشم سيٺار، سيد حسين شاهه بخاري ۽ محمد ارباب سيٺار خاص دوست هئا. مولوي غلام رسول شاهه خلافت تحريڪ چڪ جو صدر سندس استاد هو. الهڏني خان جا سيٺار جا يوسف هارون، محمود هارون، حاجي مولابخش سومرو، سابق انسپيڪٽر سنڌ غلام رسول ڪيهر دوست هئا. جڏهن ته سياسي طور هي شهيد الله بخش سومري جو پوئلڳ ۽ حمايتي رهيو. ورهاڱي کانپوءِ هن کي چڪ ۾ بچاء بند ٻڌرائڻ ۽ اصغرواه کوٽرائڻ ۽ سماجي ڪمن ۾ حصو وٺڻ تي گورنر طرفان تعريفي سند (سرٽيفڪيٽ) مليو.هن کي شهيد الله بخش سومرو طرفان پنهنجي وزارت عظمي جي دور ۾ رستم لڳ ڪارو ڪلر جي علائقي ۾ 3 هزار ايڪڙ زمين الاٽ ڪري ڏيڻ جي آڇ ڪئي وئي، جيڪا هن قبول نه ڪئي. 1942ع ۾ آرائين وٽان بند ٽٽو ٽه چڪ ۾ الهڏني خان ڪئمپ هڻائي، پاڻ هر عيد جي موقعي تي شهر واسين سان عيد نماز تي مخاطب ٿيندو هو. وڏيري الهڏني خان تي ڪوڙا ڪيس ٿيا، هن 1946ع ڊسٽرڪٽ ڪائونسل سکر جي ميمبري لاءِ آغا بدرالدين پٺاڻ ۽ پير بخش مهر سيواڻي کان اليڪشن کٽي هئي ورهاڱي بعد ڊسٽرڪٽ بورڊ جي اليڪشن ۾ بيٺو هو، ان اليڪشن ۾ امير بخش خان مهر تماچاڻي، مير محمد خان پٺاڻ، ابو شوڪت حمزو، پرسرام ۽ روچلداس حصو ورتو هو، جنهن ۾ الهڏني خان کٽيو هو.
. الهڏني خان جو سٺو اثر رسوخ هو، جيتوڻيڪ پاڻ ايڏو وڏو زميندار به نه هو. جنهن پارٽيءَ ۾ سومرا هوندا هئا هي ان ۾ هوندو هو. هن 1947ع ۾ هندن جي لڏپلاڻ تي بندش وڌي ۽ هندن جي گھرن تي رات جو پهرو بيهاريو ته جيئن هندن سان ڪو شرارت نه ڪري.
پاڻ نيڪ صفت، سيرت ۽ صورت جو ڀلو، روزي نماز جو پابند هو. 1952ع ۾ هي وڏڳرو وڏيرو بيماري جي سٽ نه سهي سگھيو، مرڻ وقت سندس اکين مان پاڻي اچي ويو ته مونکان پوءِ شهر جو ڇا ٿيندو. هي پٺيان ٻه ڌيئرون ۽ هڪ ڀائٽيو الهداد خان سيٺار ڇڏي ويو، جنهن کي سندس بعد ڳوٺ جي وڏيري جي پڳ ٻڌرائي وئي، جنهن جي وفات بعد عبدالقادر خان سيٺار کي ڳوٺ جي وڏيري جي پڳ ٻڌرائي وئي، جيڪو ٽي دفعا چيئرمين ۽ هڪ دفعو ناظم ٿيو. جڏهن ته کانئس پهريان سندس پٽ راشد علي سيٺار، مخالف کي شڪست ڏيئي چڪ جو ناظم چونڊيو ويو هو.
(وڏيري الهڏني خان سيٺار جو 19 آگسٽ 1928ع جي الوحيد اخبار ۾ ڇپيل ڪالم جو عڪس)