حاجي محمد سچل سومرو
( 1900-1956ع)
استاد محمد سچل سومري ڏاتر ڏني سومري جي گھر ۾ جنم ورتو. ڏاتر ڏنو سومرو ايسٽ انڊيا ڪمپنيءَ ۾ داروغو هو ۽ پنهنجي پٽ کي به هن پڙهايو، محمد سچل سنڌي فائنل پاس ڪئي ۽ چڪ جي چند مسلمانن ۾ هي واحد پڙهيل هو. غالبن چڪ جي مسلمانن ۾ هي پهرين ڪجهه سنڌي استادن مان هڪ هيو. تنهنڪري هن چڪ جي مسلمان نوجوانن کي تعليم ڏانهن راغب ڪيو۽ همٿايو، هي تمام قابل استاد ۽ حسابن جو ماهر هو، سندس شاگرد به ڪيئي ناليوارا ٿيا. حاجي محمد سچل سومرو! ابوشوڪت حمزي ۽ وڏيري الهڏني خان سيٺار جو سٺو دوست هو، شايد اهو ئي سبب هو جو وڏيرو الهڏنو خان سيٺار سياست ۾ شڪارپور جي سومرن جي ويجھو رهيو.
محمد سچل سومري کي علم سان انس ۽ اونو هوندو هو ۽ غريب ٻارن کي مفت پڙهائيندو هو ۽ فلاحي ڪمن لاءِ چندو وغيره پڻ ڏيندو هو. هن کي ٻه پٽ شمس الدين ۽ غلام رسول ٿيا، جن کي پڻ هن اعلي ڊگريون ڏياريون. شمس الدين سومرو ڊائو ميڊيڪل ڪاليج مان ڊاڪٽر ٿيو ۽ ڊسٽرڪٽ هيلٿ آفيسر جي عهدي تائين پهتو ۽ غلام رسول سومرو علي ڳڙه مان قانون جو امتحان پاس ڪري ايڊووڪيٽ ٿيو، هن وڪالت ۽ سياست مان پنهنجو نالو روشن ڪيو. سندس خانبهادر محمد ايوب کهڙي، سائين جي.ايم سيد، شهيد الله بخش سومري، محمود هارون ۽ يوسف هارون سان به سٺا واسطا رهيا. محمد سچل جو والد صاحب سچل سائين جو مريد هو تنهنڪري هن پٽ تي به سچل جو نالو رکيو. هن جو واسطو ڪچي جي ابراهيم ڳوٺ سان هو، والد جي وفات کانپوءِ محمد سچل پنهنجي امڙ کي وٺي مڪي پاڪ ويو ۽ اتي ڏهه سال گذاريائين.
استاد محمد سچل سومرو سنڌي، انگريزي، عربي، فارسي ۽ گرمکي ٻوليون ڄاڻندو هو، فن خطاطي جو ماهر هو ۽ انهن پئسن مان هن پاڻ لاءِ ڪفن خريد ڪيو. سندس گھرواريءَ جو نالو حوا ۽ ڌيءَ جو نالو حميده هو. محمد سچل جو پوٽو نذير” رمز“ سومرو چڪ جي نئين ٽهيءَ جو ترقي پسند ليکڪ ۽ شاعر آهي.