4. هي ڪهڙو فرق
انهيءَ لاش جو هيستائين ڪوبه وارث نه پئي ٿيو ۽ ڪيترا ئي ڪلاڪ گذري ويا، مون رڙ ڪئي ته هن کي دفنائڻ جو بندوبست ڪيو وڃي ۽ غسل وڪفن جي تياري جو بندوبست ڪيو وڃي، ڇو جو هڪ ماڻهو جي لاش جي ڪهڙي طرح نه بي حرمتي پئي ٿئي. پر هن هيڏي ساري ميڙ ۾ ڪير به ڪنهن طرح مدد ڪرڻ لاءِ تيار نه ٿيو، حالانڪه منهنجي اکين اتي ئي ڪيترا سيٺ ۽ زميندار ڏٺا… مدد ڪرڻ ته ٺهيو، مورڳو مون تي ٽوڪون ڪرڻ لڳا ته وڏو آيو آهي وارث… ڇڏ ميان… الائجي مسلمان به آهي يا هندو… مون ٺهه پهه چيو: ته ڪير به هجي پر انسان ته آهي… نيٺ انهيءَ لاش کي شهر جي سيٺن ۽ زميندارن جي چوڻ تي پوليس جي حوالي ڪيو ويو. ٻئي ٽئي ڏينهن شهر ڀرسان هڪ ميلو لڳو… آئون به ويس. هڪ مانڊي (ڪڃرين جو ناچ خانو) ۾ ويس، پهرين چوڌاري نظر ڦيرايم… اهي ئي نظر آيم، جيڪي هڪ غريب ۽ لاوارث لاش جي ڪفن دفن جي خرچ کي پنهنجي پئسي جو اجايو زيان سمجهي رهيا هئا ۽ اهي ساڳيا ماڻهو هينئر پئسن جو هڪ ڪڃري جي مٿان مينهن وسائي رهيا هئا. هڪ چمي ۽ هڪ چهنڊي ۽ هڪ ڀاڪر تي ڳاڙها ۽ ساوا نوٽ نمايان نظر پئي آيا……
منهنجي دل گوارا نه ڪيو ۽ مانڊي مان نڪري سڌو گهر آيس، سوچڻ لڳس هن معاشري تي، ته هڪ هاري جي پٽ جو لاش سرڪار حوالي ڪيئن ٿيو ۽ هتي هڪ رنڊيءَ جي ڌيءَ ڪيئن نه پئسا پئي ڪمائي.
(روزانه عبرت 1980-7-27)